Klinik Olmayan Yetişkin Örneklemde Çocukluk Çağı Travmaları İle Psikosomatik Semptomlar Arasındaki İlişkide Öz Şefkat ve Psikolojik Sağlamlığın Aracı Rolü

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: Supplement 1, 76 - 87

Kahraman Güler , Simay Ahi

https://doi.org/10.18863/pgy.1551834

Öz

Amaç: Bu çalışma, klinik olmayan yetişkin bir popülasyonda çocukluk çağı travması ile psikosomatik semptomlar arasındaki ilişkide öz-şefkat ve psikolojik sağlamlığın aracı rollerini incelemektedir.
Yöntem: Çalışmaya, klinik tanısı olmayan, 18-65 yaş aralığında 385 yetişkin (250 kadın, 135 erkek) katılmıştır ve örneklem uygunluk örneklemesi yöntemiyle seçilmiştir. Veriler, Kişisel Bilgi Formu, Çocukluk Çağı Travma Anketi, Somatizasyon Ölçeği, Öz-Şefkat Ölçeği ve Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği kullanılarak toplanmıştır.
Bulgular: Çocukluk çağı travması, somatizasyonu anlamlı bir şekilde öngörmektedir. Çocukluk çağı travması somatizasyonu pozitif yönde öngörürken, öz-şefkat aracı olarak eklendiğinde model istatistiksel olarak anlamlı kalmış, çocukluk çağı travması somatizasyonu pozitif yönde, öz-şefkat ise somatizasyonu negatif yönde öngörmüştür. Benzer şekilde, psikolojik sağlamlık aracı olarak eklendiğinde model anlamlı kalmış, çocukluk çağı travması somatizasyonu pozitif yönde, psikolojik sağlamlık ise somatizasyonu negatif yönde öngörmüştür.
Sonuç: Çocukluk çağı travması, psikosomatik semptomlarla pozitif bir ilişki göstermektedir. Ancak öz-şefkat ve psikolojik sağlamlık aracı olarak eklendiğinde, bu ilişkinin yoğunluğu kısmi arabuluculuk etkisiyle azalmıştır. Bu bulgular, öz-şefkat ve psikolojik sağlamlığın geliştirilmesinin çocukluk çağı travmasının psikosomatik semptomlar üzerindeki etkisini hafifletmeye yardımcı olabileceğini öne sürmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çocukluk Çağı Travmaları , Psikosomatik Semptomlar , Öz şefkat , Psikolojik Sağlamlık

Mediating Role of Self-Compassion and Psychological Resilience in the Relationship between Childhood Trauma and Psychosomatic Symptoms in a Non-Clinical Adult Sample

Öz

Objective: This study investigates the mediating effects of self-compassion and psychological resilience on the association between childhood trauma and psychosomatic symptoms in a non-clinical adult population.
Method: A convenience sample of 385 adults (250 women, 135 men), aged 18–65 years without clinical diagnoses, participated in the study. Data were collected using the Personal Information Form, Childhood Trauma Questionnaire, Somatization Scale, Self-Compassion Scale, and Brief Resilience Scale.
Results: Childhood trauma significantly predicted higher somatization. When self-compassion was included as a mediator, the model remained significant, with childhood trauma positively associated with somatization and self-compassion negatively associated with somatization. Similarly, when psychological resilience was introduced as a mediator, the model remained significant, with childhood trauma positively predicting somatization and psychological resilience negatively predicting somatization.
Conclusion: Childhood trauma is positively associated with psychosomatic symptoms. Self-compassion and psychological resilience partially mediate this relationship, reducing its intensity. These findings suggest that enhancing self-compassion and psychological resilience may help alleviate the impact of childhood trauma on psychosomatic symptoms.

Anahtar Kelimeler

Childhood Traumas , Psychosomatic Symptoms , Self-Compassion , Psychological Resilience

Kaynakça

• Akcan G, Taşören AB (2020) Genç yetişkinlerde çocukluk çağı olumsuz yaşantıları, öz-şefkat ve duygu düzenleme becerileri depresyon belirtilerini yordar mı?. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 37:59-80.
• Akın Ü, Akın A, Abacı R (2007) Öz-Duyarlık Ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33:1-10.
• Aktay M (2020) İstismar ve ihmalin çocuk üzerindeki etkileri ve tedavisi. Gelişim ve Psikoloji Dergisi, 1:169-184.
• Allen AB, Leary MR (2010) Öz şefkat, stres ve başa çıkma. Soc Personal Psychol Compass, 4:107-118.
• Aydın E (2018) Çocukluk çağı travmatik yaşantılarının psikolojik sağlamlık ve depresyon belirtileri üzerine etkisi (Yüksek lisans tezi). İstanbul, Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi.
• Aral N (1997) Fiziksel İstismar ve Çocuk. Ankara, Tekışık Ofset.
• Austin CL, Pathak M, Thompson S (2018) Secondary traumatic stress and resilience among EMS. Journal of Paramedic Practice, 10:240-247.
• Aydın E (2018) Çocukluk çağı travmatik yaşantılarının psikolojik sağlamlık ve depresyon belirtileri üzerine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul, Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi.
• Bahayi K (2021) Çocuklukta Cinsel Travma ve Sonrası. Ankara, İksad Yayınevi.
• Bellis MA, Hughes K, Ford K, Hardcastle KA, Sharp CA, Wood S et al (2018) Adverse childhood experiences and sources of childhood resilience: a retrospective study of their combined relationships with child health and educational attendance. BMC Public Health,18:792.
• Bernstein DP, Fink L, Handelsman L, Foote J, Lovejoy M , Wenzel K et al. (1994) Initial reliability and validity of a new retrospective measure of child abuse and neglect. Am J Psychiatry, 151:1132-1136.
• Bendixen M, Muus KM, Schei B (1994) Çocuk cinsel istismarının etkisi: Norveçli öğrencilerden oluşan rastgele bir örneklem üzerinde yapılan bir çalışma. Child Abuse Negl, 18:837–847.
• Campos JJ, Campos RG, Barrett KC (1989) Emergent themes in the study of emotional development and emotion regulation. Dev Psychol, 25:394–402.
• Carr CP, Martins CM, Stingel AM, Lemgruber VB, Juruena MF (2013) The role of early life stress in adult psychiatric disorders: A systematic review according to childhood trauma subtypes. J Nerv Ment Dis, 201:1007–1020.
• Cicchetti D (2010) Resilience under conditions of extreme stress: A multilevel perspective. World Psychiatry, 9:1–10.
• Cicchetti D, Rogosch FA (2007) Personality, adrenal steroid hormones, and resilience in maltreated children: A multilevel perspective. Dev Psychopathol, 19:787–809.
• Cingöz S (2022) Üniversite öğrencilerinde çocukluk çağı olumsuz yaşantıları ve psikolojik belirtiler: öz-şefkatin aracı rolü (Yüksek lisans tezi). İstanbul, Okan Üniversitesi.
• Clement LM, Bradley-Garcia M (2022) A step-by-step tutorial for performing a moderated mediation analysis using process. Quant Method Psychol, 18:258–271.
• Collin-Vézina D, De La Sablonnière-Griffin M, Palmer AM, Milne L (2015) A preliminary mapping of individual, relational, and social factors that impede disclosure of childhood sexual abuse. Child Abuse Negl, 43:123–134.
• Creed F, Barsky A (2004) A systematic review of the epidemiology of somatisation disorder and hypochondriasis. J Psychosom Res, 56:391–408.
• Çetinkaya Büyükbodur A (2018) Sosyal hizmet uzmanlarında psikolojik dayanıklılık ve ikincil travmatik stresin incelenmesi (Doktora tezi). Ankara, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
• Danese A, McEwen BS (2012) Adverse childhood experiences, allostasis, allostatic load, and age-related disease. Physiol Behav, 106:29-39.
• Dewsaran-van der Ven C, van Broeckhuysen-Kloth S, Thorsell S, Scholten R, De Gucht V, Geenen R (2018) Self-compassion in somatoform disorder. Psychiatry Res, 262:34-39.
• Doğan T (2015) Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği’nin Türkçe uyarlaması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Journal of Happiness & Well-Being, 3:93-102.
• Doğruer N (2019) Çocukluk çağı travma yaşantılarına sahip yetişkinlerde psikolojik dayanıklılık ve affetme (Yüksek lisans tezi). Kıbrıs, Yakın Doğu Üniversitesi.
• Dülgerler, Ş (2000) İlköğretim okulu öğretmenlerinde somatizasyon ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması (Yüksek lisans tezi). İzmir, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• WHO (2020) Global Status Report on Preventing Violence Against Children 2020. Geneva, World Helath Organization
• Erşan Ş, Er H (2022) Sosyal öğrenme kuramı bağlamında çizgi filmlerin değerler açısından analizi. International Journal of Eurasia Social Sciences, 13:290-307.
• Felitti VJ, Anda RF, Nordenberg D, Williamson DF, Spitz AM, Edwards V et al. (1998) Relationship of childhood abuse and household dysfunction to many of the leading causes of death in adults. The Adverse Childhood Experiences (ACE) Study. Am J Prev Med, 14:245-258.
• Germer C (2009) The Mindful Path to Self-Compassion: Freeing Yourself from Destructive Thoughts and Emotions. New York, Guilford Press.
• Glaser D (2002) Emotional abuse and neglect (psychological maltreatment): a conceptual framework. Child Abuse Negl, 26:697-714.
• Green CR, Flowe-Valencia H, Rosenblum L, Tait AR (2001) Kronik ağrı yönetimi için başvuran kadınlarda çocukluk ve yetişkinlik dönemi istismarının rolü. Clin J Pain, 17:359-364.
• Greene R, Conrad AP (2002) Basic assumptions and terms. In Resiliency: An Integrated Approach to Practice, Policy, and Research (Ed R Greene). Washington, DC, NASW Press.
• Güler N, Uzun S, Boztaş Z, Aydoğan S (2002) Anneleri tarafından çocuklara uygulanan duygusal ve fiziksel istismar/ihmal davranışı ve bunu etkileyen faktörler. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergis, 24:128-134..
• Güneri Yöyen E (2017) Çocukluk çağı travması ve benlik saygısı. International Journal of Social Sciences and Education Research, 3:267-282.
• Hayes AF (2013) Introduction to Mediation, Moderation, and Conditional Process Analysis: A Regression-Based Approach. New York, Guilford Press.
• Herman JL (2011) Travma ve İyileşme, 12. Baskı. İstanbul, Literatür Yayıncılık.
• Herman JL (2015) Trauma and Recovery: The Aftermath of Violence- from Domestic Abuse to Political Terror. London, Hachette UK.
• Hughes K, Bellis MA, Hardcastell KA, Sethi D, Butchart A, Mikton C al. (2017) The effect of multiple adverse childhood experiences on health: a systematic review and meta-analysis. Lancet Public Health, 2:e356-e366.
• Hunca AN (2015) Somatizasyon bozukluğunda çocukluk çağı travması ve kendilik algısının değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi). İstanbul, Üsküdar Üniversitesi.
• İşmar Z, Güler K (2021) Erken dönem uyum bozucu şemalar, psikolojık sağlamlik ve psikolojik belirtiler arasındaki ilişki. Journal of Academic Social Science Studies, 14:313-326.
• Kaplan SJ, Pelcovitz D, Labruna V (1999) Child and adolescent abuse and neglect research: a review of the past 10 years. Part I: Physical and emotional abuse and neglect. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry, 38:1214-1222.
• Karal E, Atak H (2022) Çocukluk çağı ruhsal travmaları üzerine kavramsal bir çalışma. Muş Alparslan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2:82-103.
• Karaer Karapıçak EÖ, Aktaş K, Aslan S (2012) Panik bozukluğunda sağlık kaygısı envanteri (haftalık kısa form) Türkçe geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Klinik Psikiyatri Dergisi, 15:41-48.
• Karaer Karapıçak EÖ (2011) Panik bozukluğu, somatizasyon bozukluğu ve hipokondriaziste sağlık kaygısı (Yüksek lisans tezi). Ankara, Gazi Üniversitesi.
• Koptagel-İlal G (1999) Hekimlik açısından somatizasyon ve somatoform bozukluklar. Türkiye Klinikleri Psikiyatri Dergisi, 1(1):50-54.
• Lingkai J (2024) Childhood emotional abuse and depression among Chinese adolescent sample: a mediating and moderating dual role model of rumination and resilience. Child Abuse Negl, 149:106607.
• Lipowski ZJ (1987) Somatization: medicine's unsolved problem. Psychosomatics, 28:294-297.
• Lopez-Bronstein (1995) Victimologie Clinique. Maloine, Paris.
• Luthar SS, Cicchetti D, Becker B (2000) The construct of resilience: a critical evaluation and guidelines for future work. Child Dev, 71:543-562.
• Morris AS, Silk JS, Steinberg L, Myers SS, Robinson LR (2007) The role of the family context in the development of emotion regulation. Soc Dev, 16:361-388.
• Neff KD (2003) The development and validation of a scale to measure self-compassion. Self Identity, 2:223-250.
• Neff KD (2003a) Self-compassion: an alternative conceptualization of a healthy attitude toward oneself. Self Identity, 2:85-101.
• Neff KD (2011) Self-Compassion: The Proven Power of Being Kind to Yourself. New York, HarperCollins.
• Neff KD (2011) Self-compassion, self-esteem and well-being. Soc Personal Psychol Compass, 5:1-12.
• Neff KD, Pisitsungkagarn K, Hsieh YP (2008) Self-compassion and self-construal in the United States, Thailand, and Taiwan. J Cross Cult Psychol, 39:267–285.
• Norman RE, Byambaa M, De R, Butchart A, Scott J, Vos T (2012) The long-term health consequences of child physical abuse, emotional abuse, and neglect: a systematic review and meta-analysis. PLoS Med, 9:e1001349.
• Ogińska-Bulik N, Michalska P (2021) Psychological resilience and secondary traumatic stress in nurses working with terminally ill patients—the mediating role of job burnout. Psychol Serv, 18:398-405.
• Okumura İris M, Serbena CA, Doro MP (2020) Psychosomatic illness in the analytical approach: an integrative literature review. Psicologia: Teoria e Prática, 22:487-515.
• Oyuncakçı S, Güloğlu B (2024) Çocukluk çağı travmaları, psikolojik sağlamlık, affetme ve olumlu-olumsuz duygular. Baskent University Journal of Education, 11:66-76.
• Özenli Y, Yoldaşcan E, Topal K, Özçürümez G. (2009) Türkiye’de bir eğitim fakültesinde somatizasyon bozukluğu yaygınlığı ve ilişkili risk etkenlerinin araştırılması. Anadolu Psikiyatri Derg, 10:131-136.
• Özgentürk İ (2014) Çocuk istismarı ve ihmal. International Journal of Human Sciences, 11:265-278.
• Pak MD, Özcan E, Çoban Aİ (2017) Acil servis çalışanlarının ikincil travmatik stres düzeyi ve psikolojik dayanıklılığı. Journal of International Social Research, 10:628-644.
• Parker G (1983) Parental Over Protection: A Risk Factor in Psychosocial Development. New York, Grune and Stratton.
• Peveler R, Kilkenny L, Kinmonth AL (1997) Medically unexplained physical symptoms in primary care: a comparison of self-report screening questionnaires and clinical opinion. J Psychosom Res, 42:245-252.
• Polat O (2007) Tüm Boyutlarıyla Çocuk Istismarı 2: Önleme Ve Rehabilitasyon, 2. Baskı. Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Quinlan JI, Franchi MV, Gharahdaghi N, Badiali F, Francis S, Hale A et al. (2021) Muscle and tendon adaptations to moderate load eccentric vs. concentric resistance exercise in young and older males. Geroscience, 43:1567-1584.
• Seligman M, Csikszentmihalyi M (2000) Positive psychology: an introduction. Am Psychol, 55:5-14.
• Shang Y, Li H, Zhang R (2021) Effects of pandemic outbreak on economies: evidence from business history context. Front Public Health, 12:632043.
• Sinani G (2012) Psikiyatri polikliniğine başvuran ve ağrı yakınması olan kişilerde çocukluk çağı travmasının varlığı (Doktora Tezi). İstanbul, Marmara Üniversitesi.
• Smith BW, Dalen J, Wiggins K, Tooley E, Christopher P, Bernard J (2008) The brief resilience scale: assessing the ability to bounce back. Int J Behav Med, 15:194-200.
• Sokullu-Akıncı F (2013) İstismar mağduru çocukların suç sonrası sorunları ve hukuksal korunmaları. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 19:3-16.
• Spertus IL, Yehuda R, Wong CM, Halligan S, Seremetis SV (2003) Childhood emotional abuse and neglect as predictors of psychological and physical symptoms in women presenting to a primary care practice. Child Abuse Negl, 27:1247-1258.
• Spitzer C, Barnow S, Völzke H, John U, Freyberger HJ, Grabe HJ (2008) Trauma and posttraumatic stress disorder in the elderly: findings from a German community study. J Clin Psychiatry, 69:693-700.
• Streb M, Häller P, Michael T (2014) PTSD in paramedics: resilience and sense of coherence. Behav Cogn Psychother, 42:452-463.
• Şar V, Necef I, Mutluer T, Fatih P, Türk-Kurtça T (2021) A revised and expanded version of the Turkish Childhood Trauma Questionnaire (CTQ-33): overprotection-overcontrol as additional factor. J Trauma Dissociation, 22:35-51.
• Şar V, Öztürk E, İkikardeş E (2012) Çocukluk Çağı Ruhsal Travma Ölçeğinin Türkçe uyarlamasının geçerlilik ve güvenilirliği. Turkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 32:1054-1063.
• Taner Y, Gökler B (2004) Çocuk istismarı ve ihmali: psikiyatrik yönleri. Hacettepe Tıp Dergisi, 35:82-86.
• Tao J, He K, Xu J (2021) The mediating effect of self-compassion on the relationship between childhood maltreatment and depression. J Affect Disord, 291:288-293.
• Taylor SE, Klein LC, Lewis BP, Gruenewald TL, Gurung RA, Updegraff JA (2000) Biobehavioral responses to stress in females: tend-and-befriend, not fight-or-flight. Psychol Rev, 107:411-429.
• Ünal G (2021) Üniversite öğrencilerinde çocukluk çağı travmaları ve öz şefkat düzeyinin, duygu düzenleme güçlüğü ile ilişkisinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). İstanbul, İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• van der Kolk BA, Fisler R (1995) Dissociation and the fragmentary nature of traumatic memories: overview and exploratory study. J Trauma Stress, 8:505-525.
• Wallon H (1968) L'évolution Psychologique de L'enfant. Paris, Armand Colin.
• Whitfield CL (1995a) How common is traumatic forgetting? J Psychohist, 23:119-130.
• Whitfield CL (1995b) Memory and Abuse: Remembering and Healing the Wounds of Trauma. Deerfield Beach, FL, Health Communications.
• Wingo AP, Wrenn G, Pelletier T, Gutman AR, Bradley B, Ressler KJ (2010) Moderating effects of resilience on depression in individuals with a history of childhood abuse or trauma exposure. J Affect Disord, 126:411-414.
• Yarnell LM, Neff KD (2013) Self-compassion, interpersonal conflict resolutions, and well-being. Self Identity, 12:146-159.
• Yelpaze İ (2021) Uluslararası üniversite öğrencilerinin yalnızlık düzeylerinin yordayıcısı olarak bilişsel esneklik ve psikolojik sağlamlık. Ahi Evran Univ Kirsehir Egit Fak Derg, 22:105-131.
• Yumuşakkaya E (2022) Çocukluk çağı travmaları ile öz-şefkat arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi). İstanbul, Gelişim Üniversitesi.
• Yüceant M (2023) Düzenli fiziksel aktivitenin stres, kaygı, depresyon, yaşam memnuniyeti, psikolojik iyi oluş ve pozitif-negatif duygu üzerine etkisi. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 6:581-598.