A Study on the Mediating Role of Covid-19 Fear in the Effect of Proactive Personality on Life Satisfaction

Yıl 2022, , 295 - 314, 29.12.2022

Aysel Arslan , Hasan Gül

https://doi.org/10.47097/piar.1147018

Öz

Organizations that can adapt to the rapidly changing environment in today's global working life are achieving success. Keeping up with change is achieved by anticipating the future and being ready for it. Thus, the success achieved in the face of change affects the happiness of life and organizational success. The concept of life satisfaction that is identified with being happy with a proactive personality, and it can be explained by being prepared in advance is also very important for social and organizational life. In the study, it was aimed to investigate the relationship between proactive personality and life satisfaction as well as to measure the mediating effect of Covid-19 fear on this relationship. For this purpose, the data obtained from the students of Ondokuz Mayıs University Vocational School of Health Services by the survey method were analyzed with the Structural Equation Model (SEM). As a result of the analysis of the data, a positive effect was detected between proactive personality and life satisfaction, while fear of Covid-19 was partially mediated negatively by these variables.

Anahtar Kelimeler

Proactive personality, Life satisfaction, Covid-19, Fear of Covid 19

Proaktif Kişiliğin Yaşam Doyumuna Etkisinde Covid-19 Korkusunun Aracılık Rolü Üzerine Bir Araştırma

Öz

Küresel çalışma yaşamında hızla değişen ve çevreye uyum sağlayabilen örgütler başarıya ulaşmaktadırlar. Değişime ayak uydurmak, geleceği öngörebilmenin yanı sıra geleceğe hazırlıklı olmaya bağlı bulunmaktadır. Değişim karşısında sağlanan başarı yaşamdan duyulan mutluluğa ve örgütsel başarıya etki etmektedir. Önceden hazırlıklı olmakla açıklanabilen proaktif kişilik ile mutlu olmakla özdeşleşen yaşam doyumu kavramları hem sosyal yaşamda hem de örgütsel yaşamda oldukça önem arz etmektedir. Çalışmada proaktif kişilik ile yaşam doyumu ilişkisinin araştırılmasının yanı sıra Covid-19 korkusunun bu ilişkideki aracılık etkisi ölçülmek istenmiştir. Bu amaçla Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu öğrencilerinden anket yöntemiyle elde edilen veriler Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) ile analiz edilmiştir. Verilerin analizi sonucunda, proaktif kişilik ile yaşam doyumu arasında olumlu bir etki tespit edilirken, bu değişkenlere Covid-19 korkusunun negatif yönlü kısmi aracılıkta bulunduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Proaktif kişilik, Yaşam doyumu, Covid-19, Covid 19 korkusu

Kaynakça

• Ahorsu, D. K., Lin, C-Y., Imani, V., Saffari, M., Griffiths, M. D., & Pakpour, A. H. (2020). The Fear of COVID-19 Scale: Development and initial validation. International Journal of Mental Health and Addiction. doi: 10.1007/s11469-020-00270-8
• Akar, F. (2021). Kriz yönetiminde proaktif ve reaktif yaklaşım: Covid-19 krizi üzerine bir değerlendirme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (45), 244-259.
• Akbaba, M., & Özel, G. (2021). Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin Proaktif Kişilik, Kariyer Uyum Yetenekleri ile Yaşam Doyumu Arasındaki İlişki. Turkish Studies-Social Sciences, 16(5), 1659-1678.
• Akçakanat, T., & Uzunbacak, H. H. (2017). Proaktif kişiliğin politik beceri üzerine etkisi. Business & Management Studies: An International Journal, 5(3), 786-807.
• Akın, A., Abacı, R., Kaya, M., & Arıcı, N. (2011). Kısaltılmış Proaktif Kişilik Ölçeği’nin (KPÖ) Türkçe formunun geçerlik ve güvenirliği. In ICES11 International Conference on Educational Sciences, June (pp. 22-25).
• Aksoy, C., & Atılgan, D. A. (2021). Covid-19 korkusu ve yaşam doyum: Özel yetenek giriş sınavlarına katılan öğrenciler örneklemi. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 4(1), 40-50.
• Alibekiroğlu, P. B., Akbaş, T., Ateş, F. B., ve Kırdök, O. (2018). Üniversite öğrencilerinde yaşam doyumu ile psikolojik sağlamlık arasındaki ilişkide öz-anlayışın aracı etkisi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27(2), 1-17.
• Altundağ, Y. (2021). Erken Dönem Covid-19 Pandemisinde Covid-19 Korkusu ve Psikolojik Dayaniklilik. EKEV Akademi Dergisi, 85.
• Ampofo, E. T., Coetzer, A., & Poisat, P. (2017). Relationships between job embeddedness and employees’ life satisfaction. Employee Relations, 39(7), 951–966. https://doi. org/10.1108/ER-10-2016-0199
• Avçin, E. & Erkoç, B. (2021). Covid-19 Pandemi Sürecinde Sağlık Anksiyetesi, Yaşam Doyumu ve İlişkili Değişkenler. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, 0 (17), 1-13.
• Bakan, İ., & Güler, B. (2017). Duygusal zekânın, yaşam doyumu ve akademik başarıya etkileri ve demografik özellikler bağlamında algı farklılıkları. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(33), 1-11.
• Bakioğlu, F., Korkmaz, O., & Ercan, H. (2020). Fear of COVID-19 and positivity: Mediating role of intolerance of uncertainty, depression, anxiety, and stress. International Journal of Mental Health and Addiction. doi: 10.1007/s11469-020-00331-y
• Bal, P. N., & Gülcan, A. (2014). Genç yetişkinlerde iyimserliğin mutluluk ve yaşam doyumu üzerindeki etkisinin incelenmesi. Asya Öğretim Dergisi, 2(1 (ÖZEL)), 41-52.
• Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive view. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research – conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51 (6), 1173-1182.
• Bateman, T. S., & Crant, J. M. (1993). The proactive component of organizational behavior: A measure and correlates. Journal of organizational behavior, 14(2), 103-118.
• Baykal, E. (2020a). Covid-19 Bağlamında Psikolojik Dayanıklılık, Kaygı ve Yaşam Doyum İlişkisi. International Journal of Social and Economic Sciences, 10(2), 68-80.
• Baykal, E. (2020b). Covid-19 Salgını Sırasında Rezilyansın Çalışanların Yaşam Doyumu Üzerindeki Etkisi. Kıbrıs Araştırmaları Dergisi, 21(46), 1-14.
• Berlemann, M. (2016). Does hurricane risk affect individual well-being? Empirical evidence on the indirect effects of natural disasters. Ecological Economics, 124, 99–113.
• Büyüköztürk, Ş. (2005). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegema yayıncılık.
• Can N., Bakan, İ., Erşahan, B., & Büyükbeşe, T. (2022). Covid-19 Korkusu, Bireysel Stres ve Yaşam Doyumu İlişkisi: Bir Alan Araştırması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 266-286.
• Chen, L. H., Wu, C. H., Lin, S. H., & Ye, Y. C. (2018). Top-down or bottom-up? The reciprocal longitudinal relationship between athletes’ team satisfaction and life satisfaction. Sport, Exercise, and Performance Psychology, 7(1), 1.
• Crant, J. M. (2000). Proactive behavior in organizations. Journal of management, 26(3), 435-462.
• Çelik, E. (2017). Examining the mediating effect of subjective vitality in the proactive personality and life satisfaction relationship. International Journal of Happiness and Development, 3(4), 289-302.
• Çelik, E., & Topçuoğlu, P. (2017). Proaktif Kişiliğin Öznel Zindelik İle Merak Arasındaki İlişkide Aracılık Etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1221-1240.
• Çelik, H. E., & Yılmaz, V. (2016). LISREL 9.1 ile yapısal eşitlik modellemesi: Temel kavramlar-uygulamalar-programlama. Anı Yayıncılık.
• Çivitçi, A. (2012). Üniversite öğrencilerinde genel yaşam doyumu ve psikolojik ihtiyaçlar arasındaki ilişkiler. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 321-336.
• Dağlı, A., & Baysal, N. (2016). Yaşam doyumu ölçeğinin türkçe’ye uyarlanmasi: geçerlik ve güvenirlik çalişmasi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59).
• Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J. and Griffin, S. (1985). The satisfaction with life scale. Journal of Personality Assessment, 49 (1), 71-75.
• Dikmen, A. A. (1995). İş doyumu ve yaşam doyumu ilişkisi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 50(03).
• Eryilmaz, S. (2012). Üniversite öğrencilerinde psikolojik sağlamlığı yordamada yaşam doyumu, benlik saygısı, iyimserlik ve kontrol odağının incelenmesi (Master's thesis, Eğitim Bilimleri Enstitüsü).
• Field, A. (2000). Discovering Statistics using SPSS for Windows. London, Thousand Oaks, Sage Publications, New Delhi.
• George, D., & Mallery, P. (2003). Using SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference (4th ed.). London: Pearson Education.
• Godor, B. P., & Van der Hallen, R. (2022). Investigating the susceptibility to change of coping and resiliency during COVID‐19. Scandinavian Journal of Psychology, 63(3), 238-245.
• Gökmen, A., Toprak, Y., & Sami, S. (2021). A Coping Model for the Fear of COVID-19 in the Context of Coping and Psychological Resilience. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, (17), 513-566.
• Greguras, G. J., & Diefendorff, J. M. (2010). Why does proactive personality predict employee life satisfaction and work behaviors? A field investigation of the mediating role of the self‐concordance model. Personnel Psychology, 63(3), 539-560.
• Gundogan, S. (2021). The mediator role of the fear of COVID-19 in the relationship between psychological resilience and life satisfaction. Current Psychology, 40(12), 6291-6299.
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2017). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.4. Baskı.
• Heller, D., Watson, D. ve Ilies, R. (2006). Yaşam memnuniyetinin dinamik süreci. Kişilik Dergisi, 74 (5), 1421-1450.
• Huebner, E. S., Suldo, S. M., & Gilman, R. (2006). Life Satisfaction. In G. G. Bear & K. M. Minke (Eds.), Children's needs III: Development, prevention, and intervention (pp. 357–368). National Association of School Psychologists.
• Jawahar, I. M., & Liu, Y. (2017). Why are proactive people more satisfied with their job, career, and life? An examination of the role of work engagement. Journal of Career Development, 44(4), 344-358.
• Kanten, P. (2016). Proaktif Davranışlar. Ed. P. Kanten ve S. Kanten içinde Örgütsel Davranışın Aydınlık ve Karanlık Yüzü (371-410), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Karabatak, S. H. (2018). Öğretmenlerin proaktif davranış düzeyleri ile beş faktör kişilik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 48-64.
• Karaşar, B., & Canlı, D. (2020). Psychological resilience and depression during the COVID-19 pandemic in Turkey. Psychiatria Danubina, 32(2), 273-279.
• Karataş, Z., & Tagay, Ö. (2021). The relationships between resilience of the adults affected by the covid pandemic in Turkey and Covid-19 fear, meaning in life, life satisfaction, intolerance of uncertainty and hope. Personality and Individual Differences, 172, 110592.
• Keser, A. (2005). Çalışma Yaşam Doyumu İlişkisine Teorik Bakış. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 55(1), 897-913.
• Kılıç, S. (2016). Cronbach'ın alfa güvenirlik katsayısı. Journal of Mood Disorders, 6(1), 47-48.
• Kline, R. B.(1998). Principles and Practice of Structural Equation Modelling. New York: The Guilford Press
• Korkmaz, H., & Güloğlu, B. (2021). The role of uncertainty tolerance and meaning in life on depression and anxiety throughout Covid-19 pandemic. Personality and individual differences, 179, 110952.
• Locke, E. A., & Latham, G. P. (1990). A theory of goal setting and task performance. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Luhmann, M., Lucas, R. E., Eid, M., & Diener, E. (2013). The prospective effect of life satisfaction on life events. Social Psychological and Personality Science, 4(1), 39-45.
• Mamak, Y. B. (2018). Proaktif kişiliğin iş becerikliği, iş performansı ve duygusal bağlılık üzerindeki etkileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Maurer, T. J., & Chapman, E. F. (2018). Relationship of proactive personality with life satisfaction during late career and early retirement. Journal of Career Development, 45(4), 345-360.
• Mavi, Y. & Yeşil, S. (2021). Covid-19 Korkusu’nun Duygusal Emek, Çalışan Performansı, İş Tatmini, Yaşam Doyumu Üzerine Etkisi: Bir Alan Araştırması. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 16(63), 1078-1104.
• Özmen, T. (2019). Proaktif kişiliğin sporcuların psikolojik iyi oluş düzeyine etkisi (Master's thesis, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü).
• Öztürk, Z. (2021). Covid-19 Stresi, Kredi Kartı Kullanımı Tutumu, Yaşam Doyumu ve Finansal İyilik Hali İlişkisinin Sosyo-Demografik Değişkenler Perspektifinden İncelenmesi. Sosyal Bilimlerde Nicel Araştırmalar Dergisi, 1(1).
• Parker, S. K., Williams, H. M., & Turner, N. (2006). Modeling the antecedents of proactive behavior at work. Journal of applied psychology, 91(3), 636-652.
• Pavot, W., & Diener, E. (2008). The satisfaction with life scale and the emerging construct of life satisfaction. The journal of positive psychology, 3(2), 137-152.
• Peker, A., Cengiz, S., & Yıldız, M. N. (2021). Yaşam doyumu ve öznel zindeliğin COVID-19 korkusu ile problemli internet kullanımı arasındaki aracılık ilişkisi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 24(2), 199-206.
• Proctor, C.L., Linley, P.A. & Maltby, J. (2009). Youth Life Satisfaction: A Review of the Literature. J Happiness Stud 10, 583–630 (2009). https://doi.org/10.1007/s10902-008-9110-9
• Satici, S. A., Kayis, A. R., Satici, B., Griffiths, M. D., & Can, G. (2020). Resilience, hope, and subjective happiness among the Turkish population: Fear of COVID-19 as a mediator. International Journal of Mental Health and Addiction, 1-16.
• Siebert, J. U., Kunz, R. E., & Rolf, P. (2020). Effects of proactive decision making on life satisfaction. European Journal of Operational Research, 280(3), 1171-1187.
• Su, X. Y., Wang, L. Y., & Zhang, L. (2022). Workplace relationships and employees' proactive behavior: Organization-based self-esteem as a mediator. Social Behavior and Personality: an international journal, 50(5), 1-12.
• Şimşek, E. (2020). Yaşam Doyumu. İçinde S. Polatcı (Ed.). Kuramsal Temelleriyle Örgütsel Davranış Ölçekleri Rehberi (ss. 883- 889). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Traunmüller, C., Stefitz, R., Schneider, M., & Schwerdtfeger, A. (2021). Resilience moderates the relationship between the psychological impact of COVID-19 and anxiety. Psychology, Health & Medicine, 1-12.
• Tunca, S., Elçi, M. & Murat, G. (2018). Proaktif kişilik yapısının ve yenilikçi davranışın görev performansına etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 325-335.
• Tümlü, G. Ü., & Recepoğlu, E. (2013). Üniversite akademik personelinin psikolojik dayanıklılık ve yaşam doyumu arasındaki ilişki. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, (3), 205-213.
• Ural, A., Kılıç, İ. (2005). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi. (1. bs.). Ankara, Detay Yayıncılık.
• Uyguç, N., Y. Arbak, E. Duygulu ve N.H. Çıraklar, (1998), “İş ve Yaşam Doyumu Arasındaki İlişkinin Üç Temel Varsayım Altında İncelenmesi”, D.E.Ü.İ.İ.B.F. Dergisi, 13(II); 193-204.
• Vroom, V. H. (1964). Work and motivation. New York: Wiley.
• Wang, S., Li, Y., & Tu, Y. (2019). Linking proactive personality to life satisfaction in the Chinese context: The mediation of interpersonal trust and moderation of positive reciprocity beliefs. Journal of Happiness Studies, 20(8), 2471-2488.
• Yalçın, İ., Can, N., Mançe Çalışır, Ö., Yalçın, S., & Çolak, B. (2022). Latent profile analysis of COVID-19 fear, depression, anxiety, stress, mindfulness, and resilience. Current Psychology, 41(1), 459-469.
• Yelpaze, İ., & Yakar, L. (2019). Üniversite öğrencilerinin yaşam doyumu ve bilişsel esnekliklerinin incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 9(54), 913-935.
• Yıldırım, M., Arslan, G., & Wong, PT (2021). Korona virüs pandemisi sırasında Türk genç yetişkinlerde anlamlı yaşam, dayanıklılık, duygusal denge ve psikolojik sağlık sorunları. Güncel Psikoloji, 1-12.
• Yolcu, İ. U., & Çakmak, A. F. (2017). Proaktif Kişilik İle Proaktif Çalışma Davranışı İlişkisi Üzerinde Psikolojik Güçlendirmenin Etkisi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(2), 425-438.