Türk Müzik Eğitimi Tarihinde Notaci Haci Emin Bey’in “Nota Muallimi” Adli Kitabinin Yeri Ve Önemi

Yıl 2014, Cilt: 2 Sayı: 2, 43 - 69, 01.12.2014

G. Yalçın

https://doi.org/10.12975/rastmd.2014.02.01.00031

Cited By: 19

Öz

Many music texts were utilized in the process of history of Turkish music and itcan be said that "Ebced text" is one of the oldest music text known in this field. This textwas used from many music theorists like Kindi in IX th century, Farabi in X th century,Safiyuddin and Abdülkadir Meragi between XIII and XV th centuries. Until theseventeenth century to the nineteenth century ebced text is used in different ways anddeveloped by many authors (Kantemiroğlu, Osman Dede, Kevseri, Abdülbaki Nasır Dede). The other music text is "Hamparsum" which is invented in the eighteenth centuryand used until the beginning of nineteenth century. This text is developed by"Hamparsum Limonciyan" upon the request of Sultan III. Selim, has received greatattention by composers and reviewers. In Turkish music the oldest known Western musicnotation has been used by Ali Ufki (Albert Bobowski) in the seventeenth century. Aftertwo centuries, it can be said that Western music and note writing education startedofficially by appointment of the Italian composer Giuseppe Donizetti to Muzika-iHumayun in 1828. Teachers and students of Muzika-i Humayun has been used notewriting in Turkish Music. If the scientific publications and studies examined, commonlyknown that used note music writing in this era is suitable for the Western music soundsystem, octave is divided into 12 equal parts, without use of no extra in West notesapplied to the Turkish music. Notacı Hacı Mehmed Emin Bey who is trained in Muzika-i Hümayun and one of the students of Guatelli Pasha. When his book entitled “NotaMuallimi” published in 1884 is analyzed, is the first publication that octave is dividedinto 16 parts and in written notes of Turkish music pitch in terms of convenience ofTurkish music, extra alterative marks to be used are seen. In this study, it is intended toreveal examination of Notacı Hacı Mehmed Emin Bey's book named “Nota Muallimi” and how note was used in (indication of pitches and rhythms) the first printed source inTurkish music education. For this purpose, Nota Muallimi which is written in OttomanTurkish is translated into Latin letters and is examined with separated by topics and theresulting data are presented in tables and figures.From Ali Ufki Bey until today writtenand printed works are searched and thereby determine used alterative marks in theseworks, the place and importance of Nota Muallimi in these works is tried to point out

Anahtar Kelimeler

Notacı Hacı Emin Bey, Nota Muallimi, Musiki, Muzıka-i Humayun, Turkish Music, Western Music

Türk Müzik Eğitimi Tarihinde Notaci Haci Emin Bey’in “Nota Muallimi” Adli Kitabinin Yeri Ve Önemi

Öz

Türk müziğinin tarihi sürecinde birçok müzik yazısından yararlanılmıştır ve bunlardan bilinen en eski müzik yazısının, “Ebced yazısı” olduğu söylenebilir. IX. asırda Kindi, X. asırda Farabi, XIII.-XV. asırlar arasında Safiyyüddin ve Abdülkadir Meragi gibi birçok Türk müziği nazariyatçısı bu yazıyı kullanmışlardır. On yedinci yüzyıldan on dokuzuncu yüzyıla kadar yine ebced yazısı, birçok müellif tarafından (Kantemiroğlu, Osman Dede, Kevseri, Abdülbaki Nasır Dede) farklı şekillerde, geliştirilerek kullanılmıştır. On sekizinci yüzyılda yapılan ve on dokuzuncu yüzyılın başlarına kadar kullanılan diğer bir müzik yazısı ise “Hamparsum” dur. “Hamparsum Limonciyan” tarafından, Padişah III. Selim’in isteği üzerine geliştirilen bu yazı, besteciler ve yorumcular tarafından çok ilgi görmüştür. Türk müziğinde bilinen en eski Batı nota yazısı, on yedinci yüzyılda Ali Ufki (Albert Bobowski) tarafından kullanılmıştır. İki asır aradan sonra ise, İtalyan besteci Giuseppe Donizetti’nin 1828’de Muzıka-i Humayun’da göreve getirilmesiyle, Batı müziğinin ve nota müzik yazısı eğitiminin resmen başladığı söylenebilir. Muzıka-i Humayun'un hocaları ve öğrencileri Türk müziğinde nota yazısını kullanmışlardır. Yapılan bilimsel yayınlar ve çalışmalar incelendiğinde bu dönemde kullanılan nota müzik yazısının Batı müziği ses sistemine uygun, sekizlinin 12 eşit parçaya bölündüğü, Batı notasında hiçbir ilave kullanmaksızın Türk müziğine uygulandığı bilgisi yaygındır. Muzıka-i Hümayunda yetişmiş, Guatelli Paşanın öğrencilerinden Notacı Hacı Mehmed Emin Bey tarafından 1884 yılında basılan “Nota Muallimi” adlı kitap incelendiğinde, sekizlinin 16 parçaya bölündüğü ve Türk müziği perde seslerinin yazıldığı notalarda, Türk müziğine uygun olması açısından ilave değiştirici işaretler kullanıldığı ilk yayın olduğu görülür. Bu çalışmada, Notacı Hacı Mehmed Emin Bey’in “Nota Muallimi” adlı kitabının incelenmesi, Türk müzik eğitiminde nota yazısının ilk basılı kaynakta nasıl kullanıldığının (perde seslerinin ve usullerin gösterilmesinde) ortaya konulması amaçlanmaktadır. Bu amaçla, eski harflerle (Osmanlı Türkçesi) yazılan “Nota Muallimi” adlı kitap, Latin harflerine çevrilmiş, konularına göre ayrılarak incelenmiş ve elde edilen veriler tablolar ve şekiller halinde sunulmuştur. Ali Ufki Bey'den günümüze kadar yazılı ve basılı eserler incelenmiş ve bu eserlerde kullanılan değiştirici işaretler tespit edilerek Nota Muallimi adlı eserinin bu eserler içindeki yeri ve önemine dikkat çekilmeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Notacı Hacı Emin Bey, Nota Muallimi, Muzıka-i Humayun

Kaynakça

• ALANER, Ahmet Bülent ve BALOĞLU, Çiğdem (2011). Osmanlı İmparatorluğu
• Batılılaşma Hareketleri İçersinde Müzik, Müzik Yayınları-Yayıncıları ve Piyano İçin Yazılmış 14 Eser, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir. ALANER, Ahmet Bülent (2009). Notations of the Turkish Music in its Historical
• Continuum, Universidad Central de Venezuela Facultad de Humanidades y Educacion Escuela de Artes 2009.
• ARACI, Emre (2006). Donizetti Paşa Osmanlı Sarayının Maestrosu, Yapı Kredi Yayınları-2407, İstanbul.
• AREL, Hüseyin Sadettin (1993). Türk Musikisi Nazariyatı Dersleri (Hazırlayan: Onur Akdoğu), Kültür Bakanlığı Yayınları/1347, Ankara.
• ATALAY, Adnan (1992). Müzik Yazıları, Müzik Ansiklopedisi, 3. Cilt, Odak Ofset, Ankara.
• AYANGİL, Ruhi (2008). Western Notation in Turkish Music. Journal of the Royal
• Asiatic Society of Great Britain & Ireland, 18, pp 401-447 doi:1017/S1356186308008651
• BEHAR, Cem (2008). Saklı Mecmua Ali Ufki'nin Bibliotheque Nationale de
• France'taki [Turc 292] Yazması, İstanbul Yapı Kredi Yayınlar-2590,
• ÇERGEL, Muhammet Ali (2007). Raûf Yektâ Bey’n İkdâm Gazetesi’nde Neşredilen
• Türk Mûsikîsi Konulu Makâleleri, İstanbul: M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı İslam Tarihi ve Sanatları Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. DEVELLİOĞLU, Ferit (2012). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat (29. Baskı).
• Aydın Kitap Evi Yayınları, Ankara. EMİN, Notacı Hacı Mehmed, Nota Muallimi. Zartaryan Matbaası (Numara 14), 1302 [1884].
• EZGİ, Suphi, Nazarî ve Amelî Türk Mûsikîsi, Cilt I, İstanbul Belediyesi Konservatuarı Yayınları, İstanbul 1933-1953.
• HAŞİM, Hacı Mehmed. Mecmûa-i Kârhâ ve Nakışhâ ve Şarkıyât (2. Baskı), İstanbul, 1280 [1864].
• KARADENİZ, Ekrem (2013). Türk Musikisinin Nazariye ve Esasları. Ankara: Türkiye iş Bankası Kültür Yayınları
• ÖZTUNA, Yılmaz (1974). Türk Musikisi Ansiklopedisi Cilt II (1. kısım), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• ÖZTUNA, Yılmaz (1976). Türk Musikisi Ansiklopedisi Cilt II (2. Kısım), Milli
• Eğitim Basımevi, İstanbul. ÖZTUNA, Yılmaz (2006). Türk Musikisi Akademik Klasik Türk San’at Musikisi’nin
• Ansiklopedik Sözlüğü Cilt I-II, Ankara: Orient Yayınları. SAY, Ahmet (1992). Müzik Ansiklopedisi I-II-III-IV. Ankara: Başkent Yayınevi.
• USLU, Recep (2009). Türkçe Müzik Teorisi Eserleri Nasıl Çalışılmalı, Folklor Edebiyat, sy. 58, s. 57, ss. 45-62.
• UZ, Kazım (1894). Ta’lim’i Musiki Yahud Musiki Istılahatı. Konstantiniye: Matbaa-i Ebuzziya.
• UZ, Kazım (1964). (Haz. Gültekin Oransay). Musiki Istılâhatı. Ankara: Küğ Yayını, No:
• YAVUZOĞLU, Nail (2013). Türk Makam Müziği ve Yeni Notasyon, İnkılap Kitapevi, İstanbul.
• YILDIRIM, Ali ve ŞİMŞEK, Hasan (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma
• Teknikleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara. ZATİ, Mehmed. Kütüphane-i Musikiden Nazariyat-ı Musiki, İstanbul:Mahmut Bey Matabaası, 1315 [1897].