Ney çalgısının çağdaş müzikte kullanım olanaklarının incelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 2, 185 - 217, 30.06.2024

Ayca Arın , Pınar Beşevli

https://doi.org/10.12975/rastmd.20241225

Öz

Yirminci yüzyılın ikinci yarısından günümüze uzanan süreçte sınırsız dünya anlayışı ve teknolojik gelişmelerin de etkisiyle özellikle kültürlerarası çalışmalar önem kazanmıştır. Çağdaş Müzik alanına da yansıyan bu yaklaşımla birlikte kullanılan ses yelpazesi içerisinde, farklı kültürlere ait çalgıların bir arada aynı sahneyi paylaşması, kültürlerarası bariyerlerin aşılmasına ve ondan daha fazla çağdaş müziğin ifade olanaklarının artmasına olanak sağlamaktadır. Çağdaş Müzik, müzik tarihinin hiçbir döneminde olmadığı kadar geniş tınısal veri olanaklarına ve bunların birbirleri ile melezleştirilmesi yoluyla elde edebilecek pek çok biçimsel çeşitliliğe sahip olmuştur. Türk Makam Müziği çalgıları da bu veri potansiyeline dâhildir. Son yıllarda daha sıklıkla Türk Makam Müziği çalgılarının Çağdaş Müzik sahnesinde yer aldığı da gözlenmektedir. Özellikle Ney çalgısı, ifade olanakları ve tınısal özelliklerinin yanında temsil ettiği dini ve felsefi miras sebebiyle de çağdaş ve kültürlerarası müzik alanında kendine özel bir alan açmıştır. Ülkemizden ve dünyadan birçok besteci, Ney çalgısının özgün tınısını çağdaş müziğin ses olanakları içerisinde ele alarak «Yerel» ile «Çağdaş» arasındaki estetik geçişkenliğin imkanlarını araştırmaktadır. Bu araştırma ney çalgısının Çağdaş Müzik alanındaki kullanım olanaklarını detaylı bir biçimde ele alması açısından önem taşımaktadır. Nitel araştırma yöntemi ile ele alınmış olan bu çalışma, ülkemizde ve dünyada Ney çalgısını yapıtlarında kullanmayı amaçlayan bestecilere, bu yapıtları seslendirmek isteyen icracılara ve bu alanda çalışan araştırmacılara kaynak oluşturacak bir tür teorik altyapı sunmayı hedeflemektedir. Bu bağlamda Ney çalgısının çağdaş müzikte kullanım olanaklarını örneklendirebilmek için bu alanda çalışmalar yapan yedi çağdaş bestecinin yedi yapıtı frekans, süre, artikülasyon, dinamik ve tını olmak üzere müziği oluşturan beş temel parametre üzerinden analiz edilmiştir. Bu eserlerde Ney kullanımı ve Ney›in teknik imkanlarının Çağdaş müziğin müzikal dokuları ile karşılaşmasında ortaya çıkan sonuçlar mercek altına alınmıştır. Bu araştırmada Ney çalgısının tarihsel gelişimi içinde, Ney’in Batı Müziği ve o türe ait çalgılarla olan ilişkisi incelenmiş, diğer yandan Türk Müzik Tarihi içindeki kullanımlarına da ayrıca yer verilmiştir. Böylece Ney çalgısının konvansiyonel kullanım ve konvansiyonel dışı kullanım olanakları aynı parametrelerle detaylandırılarak açıklanmıştır. Ney›in çağdaş müzik içinde farklı bir perspektifle ele alınması, yeni ifade biçimleri ve ses düzenlemeleri geliştirilmesine fırsat sunan, yalnızca geleneksel boyutla sınırlı kalmayıp, aynı zamanda yenilikçi ve deneysel bir yaklaşımın ortaya koyulduğunu göstermektedir. Böylece Ney, ses ve tını özellikleri bakımından bestecilere benzersiz bir ifade aracı sunabilmektedir. Geleneksel çalgıların konvansiyon dışı kullanımları yerel müzik pratiklerine yeni bir perspektif kazandırabilir. Bu sayede geleneğin küresel müzik entegrasyonu ile Çağdaş Müziğin sınırlarının genişlemesi de söz konusu olabilir.

Anahtar Kelimeler

ney, çağdaş müzik, tahta üflemeli çalgılar, ney çalım teknikleri, kültürlerarasılık

Etik Beyan

Bu araştırma birinci yazarın yüksek lisans tezinden üretilmiştir. Bu araştırma, etik kurul izni gerektirmemektedir.

Destekleyen Kurum

Araştırmada çıkar çatışması içermemektedir ve herhangi bir fon ve proje kullanılmamıştır.

Teşekkür

Makalenin İngilizce redaksiyonunu yapan Dr. Peter Flinn’e desteğinden dolayı teşekkür ederiz.

An examination of the possibilities of using the ney instrument in contemporary music

Öz

In the process extending from the second half of the 20th century to the present day, intercultural studies have an essential place in the influence of global understanding and technological developments. Contemporary Music has a more comprehensive range of timbral data possibilities than at any other time in the history of Music. Therefore, many musical formal variations can be achieved by hybridising these tones with each other. Turkish Maqam Music instruments are also included in this data potential. In recent years, it has been seen that Turkish Maqam Music instruments have appeared more frequently in the Contemporary Music scene. The Ney, an instrument belonging mainly to Turkish Maqam Music, has opened a special space for itself in contemporary and intercultural music due to its expressive possibilities, timbre characteristics, and the religious and philosophical heritage it represents. It has been observed that there has been a noticeable increase in the works composed for the Ney in the Intercultural Contemporary Music repertoire in recent years. Many composers in our country and globally are investigating the aesthetic transition possibilities between “local” and “Contemporary”, taking into account the unique characteristics of the Ney instrument among the sound options of contemporary music. This research is significant in terms of revealing the usage possibilities of the Ney instrument in the field of contemporary music. It provides an essential contribution to the literature by providing examples of the conventional use of the Ney instrument and its use in contemporary music and by examining and analysing them in the context of the five basic categories that make up music as it pioneers studies in the field. In this context, it is also essential to provide resources for future studies. It aims to provide a theoretical background to composers who want to use the Ney instrument in their works in our country and around the world, to performers who want to perform these works, and to researchers working in this field. In this study, which is handled with a qualitative research method, the use of Ney and the results of the encounter between the technical possibilities of the Ney and the musical textures of Contemporary Music are examined. The Ney’s relationship with Western Music and instruments belonging to this genre, its international and local uses in music history, and its conventional structure are examined through examples. In this context, the possibilities of using the Ney instrument in Contemporary Music are shown through seven examples. Within the organological classification of wind instruments, including the Ney instrument, the sound production characteristics of the Ney instrument and the most common techniques used in woodwind instruments in Contemporary Music are exemplified as a result of the data obtained from the literature review. It has been adapted to the Ney instrument under the title Possibilities of Using the Ney Instrument in Contemporary Music. Then, to create a theoretical framework for the analyses to be carried out within the scope of this study, five basic categories that make up music, frequency-duration-articulationdynamic- timbre, were defined. To reveal the advanced performance stage of the traditional Ney writing, Tanburi Cemil Bey’s Şedd-i Araban Saz Semai was taken as an example, and this work was examined through the five basic categories that make up the Music. The boundaries of the traditional Ney writing were drawn in this direction. In this research, to exemplify the possibilities of using the Ney instrument in contemporary music, seven works by seven contemporary composers working in this field were analysed based on the five basic parameters that make up music (frequency, duration, articulation, dynamics and timbre). Nonconventional writings were identified and exemplified in the works discussed. These works are respectively “Het Leven is Net Een Krentenbol, Met Af En Toe Een Hard Stukje” by Eda Er, “Karacaahmet-Üsküdar Bir İki” by Aslı Kobaner, “Wir Verstehen Euch Nicht” by Okan Yaşarlar ,”Untitled for Turkish Ney” by Jeremy Woodruf “Zamanın Ruhu: Bir Ses” by Attila Kadri Şendil, “Liqid Identities No:3 (Segâh-Uşşak) For Solo Ney” by Mustafa Eren Arın, “Untitled” by Toivo Tulev. These studies were examined according to the five basic categories that make up Music, and the characteristics of the Ney script encountered in Contemporary Music were tried to be determined. In addition to the traditional Ney technique, today’s composers’ development of new forms of expression and sound arrangements by considering the Ney from a different perspective plays an essential role in creating experimental sounds in Contemporary Music.

Anahtar Kelimeler

ney, contemporary music, wind instruments, interculturalism, ney playing techniques

Etik Beyan

This study was produced from first author' master thesis. This research does not require ethics committee approval.

Destekleyen Kurum

The research does not involve any conflicts of interest and no funding or projects were used.

Teşekkür

We thank Dr. Peter Flinn for his support in the English proof-reading of the article.

Kaynakça

• Alimdar, S. (2011). XIX. yüzyıldan itibaren Osmanlı Devleti’nde batı müziğinin benimsenmesi ve toplumsal sonuçları. Doktora tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi. İstanbul.
• Altınbüken, E., & Adlin, A. (2017). The use of the classical kemençe by contemporary composers. Porte Akademik, 16(4), 71-82.
• Arın, E. (2014). Yerelden küresele açılan bir model olarak, Erkan Oğur’un perdesiz gitar icracılığı. İstanbul Teknik Üniversitesi. İstanbul.
• Arın, E. (2019). Makam in the works of Turkish polyphonic music composers: a study of four examples from four composers. The Journal of Academic Social Sciences, 74(1), 271-287.
• Bauer, A. (2001). “Composing the sound itself” secondary parameters and structure in the Music of Ligeti. Indiana Theory Review, 22(1), 37-64.
• Blatter, A. (1980). Instrumentation/orchestration. New York: Shirmer Books.
• Burkholder J.P., Grout D.J. & Palisca C.V. (2019). A history of Western music. (10th Edition) W.W.Norton Company.
• Değirmenci, K. (2008). Turkish world music: multiple fusions and authenticities. Doctoral thesis. Middle East Technical University. Ankara.
• Demirel, E. (2015). Çağdaş Türk bestecilerinde postmodern bir eğilim olarak yeniden yerellik. NWSA-Education Sciences, 10(2), 84-99.
• Ellison, M. (2019). Transcultural adventures in makam ornamentation, F. Açıksöz ve P. Beşevli Solmaz (Ed.), Kültürlerarası Müzik Konferans ve Konserler Serisi-2 / Bildiriler ve Eserler, 33-40, Müzik Eğitimi Yayınları, Erişim Adresi: https://icm2018.files.wordpress.com
• Feldman, W. (2002). 1.bölüm, 2. kısım: Çalgılar ve çalgı icracıları. Porte Akademik, 3(2), 162-211
• Gunca, A. (2007). Kemençe, ney ve tambur için orkestral yazım tekniği. Sanatta yeterlilik tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi. İstanbul.
• Önertürk, C. (2015). 20. yüzyıl müziğinde öne çıkan flüt tekniklerinin incelenmesi ve oluşabilecek sorunlarla ilgili icracı ve bestecilere tavsiyeler. Afyon Kocatepe Üniversitesi Akademik Müzik Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1-18.
• Özbek, M. (1999). Popüler kültür ve Orhan Gencebay arabeski. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sandu, A. S. (2021). The traditional aerophone instruments, past and future. International Journal of Conservation Science, 12(2), 529-544.
• Stokes, M. (1992). Arabesk debate: music and musicians in modern Türkiye. Oxford: Oxford University Press.
• Sevsay, E. (2015). Orkestrasyon çalgılama ve orkestralama Sanatı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Sınır, İ. (2006). Hasan Ferit Alnar’ın makamlardaki armoni anlayışı (10 Yunus Emre İlahisi ve Kanun Konçertosunda H.F.Alnar’ın makamlar için uyguladığı armoninin araştırılması). Yüksek Lisans Tezi. Haliç Üniversitesi. İstanbul.
• Toz, A. (2000). Enstrümantasyon açısından ney. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi. İstanbul.
• Turan, D. & Oğul B., (2023). The yeni müzik scene in Türkiye: How did the ‘new music’ discourse change local contemporary music practice? Musicologist, 7(1),49-77.
• Türkmen, O. (2009). Contemporary Instrumental Techniques Applied to Turkish Music Instruments Kemençe, Ud, Kanun, Ney. Doktora tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi. İstanbul.
• Web Kaynakları web 1. www.neyzen.com
• web 2. https://www.oxfordmusiconline.com/grovemusic/aerophones
• web 3. https://www.britannica.com/art/aerophone