Evaluation of Policies to Provide Educational Equality of Opportunity in Türkiye

Year 2025, Volume: 10 Issue: 4, 1071 - 1118, 24.12.2025

Mücella Savaş Yalçın , Didem Koşar

https://doi.org/10.30828/real.1555991

Abstract

The purpose of this study is to reveal out the policies to ensure equality of opportunity in education for economically disadvantaged students in Türkiye and how policies reflect on disadvantaged students. Qualitative research method was used in this study. The data sources of the research consist of top policy documents, national and international reports, education statistics, and the opinions of individuals working in education trade unions, think tanks, and academics specializing in education policy. Through content analysis, three themes emerged which are equality in access to education, equality in access to opportunities, and equality in educational outcomes. The targets set and the practices implemented were evaluated within the scope of fighting against poverty and discussed in terms of social policies that include interventions to eliminate their economic disadvantages by aiming to break the cycle of poverty. Policies and practices targeting poor students have been addressed from a limited perspective, without a holistic approach. When the equality of opportunity policies in education are examined, it has been implemented to cover all students in the education system. Therefore, it is evident that the Turkish education system requires policies that promote justice rather than equality.

Keywords

Educational policy , equality of opportunity , equality , policy , poverty

References

• Akpunar, B., & Erdamar, F. S. (2020). Öğretmen istihdamı ve atanamayan öğretmenler bağlamında aşırı eğitimlilik sorunu. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(74), 838-852.
• Ataç-Kavurmacı, E. (2017). Türkiye’de eğitim eşitsizliğini okumak: İstatistikler ve coğrafi dağılımlar. Eğitim ve Bilim, 42(192), 59-86.
• Atmaca, Z. (2019). Yoksulluk ve yoksullukla mücadelede eğitim politikaları (Doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Bacaksızlar, N. G. (2014). Modeling the feedback dynamics between poverty and education opportunity (Doctoral dissertation). Boğaziçi University, İstanbul.
• Bakış, O., Levent, H., İnsel, A., & Polat, S. (2009). Türkiye’de eğitime erişimin belirleyicileri. Türkiye’de eğitimde eşitliğin geliştirilmesi için verilere dayalı savunu projesi araştırma raporu. http://www.erg.sabanciuniv.edu.
• Ball, S. J. (1994). Education reform: A critical and post-structural approach. Open University Press.
• Bozbayındır, F. (2019). Öğretmenlik mesleğinin statüsünü etkileyen unsurların öğretmen görüşleri temelinde incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(72), 2076-2104.
• Braveman, P., & Gruskin, S. (2003). Poverty, equity, human rights and health. Bulletin of the World Health organization, 81, 539-545.
• Creswell, J. W. (2020). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni). (Çev. Ed. M. Bütün & S. B. Demir). Siyasal Kitabevi.
• Çalışoğlu, M., & Tanışır, S. N. (2018). Sözleşmeli öğretmenlik uygulamalarının sözleşmeli öğretmenlerin görüşleri çerçevesinde değerlendirilmesi. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüDergisi, 4(1), 105-132.
• Çavuşoğlu Deveci, C. (2010). Eğitimde başarısızlık: Sosyo ekonomik etkenler çerçevesinde lise öğrencileri üzerine nitel bir analizi (Doktora tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Çelik, Z. (2011). 2000’li yıllarda Türk eğitim sisteminin genel görünümü. Meydan Yayınları. Çelik, Z., & Gür, B. S. (2013). Turkey's education policy during the AK party era (2002-2013). Insight Turkey, 15(4), 151.
• Çelikkol, Ö., & Avcı, N. (2017). Aile gelir düzeyi bağlamında liselere erişimde eğitimsel eşitsizlik alanlarının araştırılması (Isparta İl Merkezi Örneği). Bilge Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(2), 165-183. Dama, N., & Sundaram, D. T. (2018). Yoksulluk döngüsünden çıkış: Şartlı eğitim yardımı (SETA Yayınları 123).
• Demirel Kaya, E. (2019). Millî Eğitim Bakanlığının temel eğitim kademesindeki dezavantajlı öğrencilere yönelik kapsayıcı eğitim politika ve uygulamaları (Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Dinçer, M. A., & Uysal Kolaşı̇n, G. (2009). Türkiye’de öğrenci başarısında eşitsizliğin belirleyicileri. Eğitim Reformu Girişimi. https://www.egitimreformugirisimi.org/wp-content/uploads/2017/03/Öğrenci-Başarısında-Eşitsizliğin-Belirleyicileri.pdf
• Eğitim-Bir-Sen (Eğitimciler Birliği Sendikası) (2017). Eğitime bakış 2017: İzleme ve değerlendirme raporu. Ankara: Eğitimciler Birliği Sendikası.
• ERG (Eğitim Reformu Girişimi) (2014). 2013-2014 Eğitim izleme raporu. Sabancı Üniversitesi Yayınları.
• ERG (Eğitim Reformu Girişimi) (2016). 2015-2016 Eğitim izleme raporu. Eğitim Gözlemevi. Sabancı Üniversitesi Yayınları.
• Esen, E., & Adıgüzel, O. C. (2023). The effect of socioeconomic level on academic achievement: Evidence from PISA. Journal of Theoretical Educational Science, 16(4), 925-947.
• Esenyel, C. (2009). Türkiye’de ve dünyada şartlı nakit transfer uygulamaları (Uzmanlık tezi). Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Fairclough, N. (1995). Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language. Longman.
• Ferreira, F. H., & Gignoux, J. (2010). Eğitimde fırsat eşitsizliği: Türkiye örneği. T.C. Cumhuriyeti DPT ve dünya bankası refah ve sosyal politika analitik çalışma programı. Devlet Planlama Teşkilatı Çalışma Raporu, 4,1-30.
• Fraser, N. (2009). Scales of justice: Reimagining political space in a globalizing world (Vol. 31). Columbia University Press.
• Gewirtz, S. (2001). Cloning the Blairs: New Labour's programme for the re-socialization of working-class parents. Journal of Education Policy, 16(4), 365–378.
• Gökkaya, S (2019). Ortaokul eğitim hizmetlerinde fırsat eşitsizliğinin kamu ve özel kurumlar açısından incelenmesi: Kastamonu örneği (Yüksek lisans tezi). Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu.
• Gökşen, F., Cemalcılar, Z., & Gürlesel, C.F. (2005). Türkiye’de ilkoğretim okullarında okulu terk ve izlenmesi ile önlenmesine yönelik politikalar. https://www.acev.org/wp-content/uploads/2017/11/turkiyede_ilkogretim_okullarinda__okulu_terk_ve_izlenmesi_ile_onlenmesine_yonelik_politikalar.pdf
• Gümüş, S., & Bellibaş, M. Ş. (2020). The relationship between professional development and school principals’ leadership practices: The mediating role of self efficacy. International Journal of Educational Management, 34(7), 1155-1170. https://doi.org/10.1108/IJEM-10-2019-0380.
• Gümüş, S., & Chudgar, A. (2016). Factors affecting school participation in Turkey: An analysis of regional differences. Compare: A Journal of Comparative and International Education, 46(6), 929-951.
• Güngör, M. (2009). Eğitim hakkı ve sokakta yaşayan/çalışan çocuklar: Mersin ili örneği. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 28-42.
• Gürses, D. (2007). Türkiye’de yoksulluk ve yoksullukla mücadele politikaları. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 59-74.
• Hirsch, D. (2007). Chicken and Egg: child poverty and educational inequalities. London: Child Poverty Action Group.
• İnan, M., & Demir, M. (2018). Eğitimde fırsat eşitliği ve kamu politikaları: Türkiye üzerine bir değerlendirme. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 337-359.
• Kandemir, O., & Kaya, F. (2010). Gelir dağılımının yüksek öğrenimde fırsat eşitliğine etkisi: Türkiye’de özel üniversite gerçeği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(2), 557-566.
• Korlu, Ö., Bakioğlu, M., & Gencer, E. G. (2021). Eğitim izleme raporu 2021: Eğitim yönetişimi ve finansmanı. Eğitim Reformu Girişimi. https://www.egitimreformugirisimi.org/egitim-izleme-raporu-2021-egitim-yonetisimi-ve-finansmani/.
• Lenhoff, S. W., & Pogodzinski, B. (2018). School organizational effectiveness and chronic absenteeism: Implications for accountability. Journal of Education for Students Placed at Risk (JESPAR), 23(1–2), 153–169. https://doi.org/10.1080/10824669.2018.1434656
• Madra, A. (2017). Türkiye'de erken çocukluk bakımı ve okul öncesi eğitime katılım: Bilgi Notu. İstanbul: Anne Çocuk Eğitim Vakfı.
• MEB (Milli Eğitim Bakanlığı) (2018). Güçlü Yarınlar İçin 2023 Eğitim Vizyonu. https://www.gmka.gov.tr/dokumanlar/yayinlar/2023_E%C4%9Fitim%20Vizyonu.pdf
• MEB (Millî Eğitim Bakanlığı) (2021). Millî eğitim istatistikleri, örgün eğitim 2020/'21. https://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_09/10141326_meb_istatistikleri_orgun_egitim_2020_2021.pdf.
• MEB ÖYGM (Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü) (2017). Öğretmen strateji belgesi 2017-2023. https://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_07/26174415_Strateji_Belgesi_RG-Ylan-_26.07.2017.pdf
• MEB SGB (Millî Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı). (2015). 2015-2019 Stratejik Planı. https://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2015_09/10052958_10.09.2015sp17.15imzasz.pdf
• MEB SGB (Millî Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı). (2019). T.C. Millî Eğitim Bakanlığı 2019-2023 stratejik planı. Eylül 2020, http://www.meb.gov.tr/stratejik_plan/.
• MEB SGB (Millî Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı). (2021a). T.C. Millî Eğitim Bakanlığı 2020 yılı ı̇dare faalı̇yet raporu https://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_03/03134336_2020_YYlY_Ydare_Faaliyet_Raporu.pdf
• OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) /Centre for Educational Research and Innovation. (1997). Education Policy Analysis. OECD, Paris, p. 29.
• OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) (2021). OECD Reviews of Vocational Education and Training: A Skills beyond School Review of Turkey. OECD Publishing.
• Önder, E., & Petek, H. (2019). Secondary school students' equality of opportunity and possibility perceptions for primary schools and secondary schools. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48(1), 554-576.
• Önür, H. (2013). Toplumsal eşitsizliklerin yeniden üretilmesinde eğitimin rolü: Afyonkarahisar süleyman demirel fen lisesi ve Atatürk lisesi örneği (Doktora tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Özaydınlık, K. (2014). Toplumsal cinsiyet temelinde Türkiye’de kadın ve eğitim. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, (33), 93-114.
• Özdemir, C. (2015). Relationship between equity and excellence in education: Multilevel analysis of international student assessment data with a focus on Turkey (Doctoral thesis). Middle East Technical University ODTÜ, Ankara. https://etd.lib.metu.edu.tr/upload/12618929/index.pdf
• Özer, M., & Perc, M. (2022). Improving equality in the education system of Türkiye. İstanbul University Journal of Sociology, 42(2), 325-334.
• Petek, H., & Önder, E. (2015). Ortaokulların fırsat ve imkân eşitliği açısından değerlendirilmesi (Burdur il örneği). International Journal of Social Sciences and Education Research, 1(3), 908-920.
• Sağlam, B. (2020). Sosyal politika aracı olarak fırsat eşitliği ve bunun sağlanmasında eğitimin rolü (Yüksek lisans tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Sarıer, Y. (2010). Ortaöğretime giriş sınavları OKS-SBS ve PISA sonuçları ışığında eğitimde fırsat eşitliğinin değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 107-129.
• Sarısoy, İ., & Koç, S. (2010). Türkiye’de kamu sosyal transfer harcamalarının yoksulluğu azaltmadaki etkilerinin ekonometrik analizi. Maliye Dergisi, 158(1), 326-348.
• Suna, H. E., Özer, M., Şensoy, S., Gür, B. S., Gelbal, S., & Aşkar, P. (2021). Türkiye'de akademik başarının belirleyicileri. Journal of Economy Culture & Society, 64,143-162. DOI: 10.26650/JECS2021-934211.
• Şahin, H. (2019). Türkiye'de eğitimde fırsat eşit(siz)liği ve bireylerin eğitim kararları: Ardahan ve Karabük örneği (Doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı (2014). Onuncu Beş Yıllık Kalkınma Plan 2014-2018. Çocuk çalışma grubu raporu. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/10/10_CocukCalismaGrubu-1.pdf
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). (2020). Çocuk işgücü anketi sonuçları, 2019. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Child-Labour-Force-Survey-2019-33807
• TEDMEM (Türk Eğitim Derneği Düşünce Kuruluşu) (2019). Eğitimde değişimi değiştirmek zorundayız. https://tedmem.org/vurus/egitimde-degisimi-degistirmek-zorundayiz
• Uluocak, G. P. & Çoban, A. İ. (2011). The “humane” aspect of international aids: An evaluation of global poverty reduction programs from a human rights-based perspective. Journal of Human Sciences, 8(2), 207-227.
• UNESCO (2016). Education 2030: Incheon declaration and framework for action: towards inclusive and equitable quality education and lifelong learning for all. “Education 2030- Incheon Declaration and Framework for Action for the Implementation of Sustainable Development Goal 4”, UNESCO.
• UNICEF (2014). Türkiye'de şartlı nakit transfer programının iyileştirilmesine yönelik politika belgesi. http://sosyalyardim- lar.aile.gov.tr/data/5429198a369dc32358ee29b9/Turkiye_Sartli_Na- kit_Transferi_Programinin_Iyilestirilmesine_Yonelik_Politika_Belgesi.pdf
• World Bank. (1991). Poverty reduction handbook, World Bank Group.
• World Bank. (2001). Social risk mitigation project. http://www-wds.worldbank.org/servlet/WDScContentServer/WDBP/IB/2
• World Bank. (2005). Türkiye’de dünya bankası, 1993-2004 ülke yardım değerlendirmesi bağımsız değerlendirme grubu. World Bank Group.
• World Bank. (2013a). Türkı̇ye’de erken çocukluk eğı̇tı̇mı̇nı̇n yaygınlaştırılması ve gelı̇ştı̇rı̇lmesı̇. World Bank Group.
• World Bank. (2013b). Turkey: Promoting inclusive growth by improving the equity and efficiency of education. Washington, DC: World Bank. https://openknowledge.worldbank.org
• World Bank. (2020). Poverty & equity brief: Türkiye (April 2020). World Bank. https://documents1.worldbank.org/curated/en/200121593523463504/pdf/Turkey-Poverty-and-Equity-Brief-Spring-2020.pdf
• Yıdırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.