ÜNİVERSİTE HASTANELERİNDE BÖLÜM VERİMLİLİĞİNİN PERFORMANSA DAYALI EK ÖDEMEYE ETKİSİ: BİR MODEL ÖNERİSİ

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 4, 243 - 270, 30.12.2019

Murat Taser Huseyin Cakır

Öz

Amaç- Araştırmada üniversite hastanelerinde uygulanan ek ödeme sistemi için maliyetleri azaltan, gelir - gider dengesini kuran, sadece çok çalışanın değil verimli ve kaliteli çalışanın kazanacağı bölüm bazlı bir model oluşturulması amaçlanmıştır.
Yöntem- İlk aşamada araştırmanın evrenini oluşturan Pamukkale Üniversitesi Hastaneleri otuz anabilim dalının, gelir- giderleri tespit edilerek mali verimlilik değerleri çıkarılmıştır. Sadece finansal çıktılar yeterli görülmediğinden, ikinci aşamada veri zarflama analiziyle bölümlerin kaynak kullanım etkinlikleri ölçülmüştür.
Bulgular- Sağlık hizmeti sunumundan elde edilen gelirin, gidere oranı % 85’ dir. Sadece bir bölüm verimli ve sadece iki bölüm etkin bulunmuştur. Aralarında 0,995 gibi yüksek bir korelasyon değeri bulunan bu iki sonuç birbirini desteklemektedir. Ek ödemeye Kalite Verimlilik Katsayısı olarak eşit olarak veya ayrı ayrı yansıtılabilir.
Sonuç- Sonuç olarak kamu sağlık hizmeti gelirleri, maliyetleri karşılayamamakta ve bu durum hizmetin sürekliliğini zora sokmaktadır. Çözüm personel özlük haklarının, yasal bir düzenlemeyle döner sermaye yerine üniversite bütçesinden karşılanmasıdır. Performansın bölüm verimliliğine dayalı uygulanması ayrıca katkı sağlayabilir.

Anahtar Kelimeler

Performansa dayalı ek ödeme, üniversite hastaneleri, maliyet analizi, veri zarflama analizi, bölüm verimliliği

THE EFFECT OF DEPARTMENTAL PRODUCTIVITY ON PERFORMANCE-BASED ADDITIONAL PAYMENT IN UNIVERSITY HOSPITALS: A MODEL PROPOSAL

Öz

Purpose- In the research, for the additional payment system applied in university hospitals; It is aimed to create a department-based model that reduces costs, creates an income-expense balance, and will win not only the hard workers but also the efficient and quality employees.
Methodology- In the first stage, incomes and expenses of thirty departments of Pamukkale University Hospitals which constitute the universe of the research were detected and financial productivity values were extracted. Since only financial outputs are not considered sufficient, in the second stage, the resource utilization efficiency of the departments were measured by data envelopment analysis.
Findings- According to the results, the ratio of the income obtained from the provision of health services to the expense is 85%. Only one department was found financially productive and only two departments were efficient. These two results, with a high correlation value such as 0.995 are supported each other. The results may be reflected separately or equally on the additional payment.
Concolusion- As a result, public health care revenues are unable to cover costs and this state the continuity of the service difficult. The personal rights of staff paid from the revolving fund budget must be paid from the university budget with a legal arrangement. In addition, application of performance based on departmental productivity can be added to the existing system.

Anahtar Kelimeler

Pay for performance, university hospitals, cost analysis, data envelopment analysis, department productivity

Kaynakça

• Ağırbaş, İ. (1993). Hastanelerde Maliyet Performans Analizi ve TCDD Ankara Hastanesi’nde Bir Uygulama (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ağırbaş, İ. (2014). Sağlık Kurumlarında Finansal Yönetim ve Maliyet Analizi. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Ataç, G. K. (2009). Bir Kamu Hastanesinde Departmantal Maliyet Analizi (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Atmaca, E., Turan, F., Kartal, G. ve Çiğdem, E. S. (2012). Ankara İli Özel Hastanelerinin Veri Zarflama Analizi ile Etkinlik Ölçümü. Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 16(2), 135–153.
• Ayanoğlu, Y., Atan, M. ve Beylik, U. (2010). Hastanelerde Veri Zarflama Analizi (VZA) Yöntemiyle Finansal Performans Ölçümü Ve Değerlendirilmesi. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 40–62.
• Aydın, S. ve Demir, M. (2007). Sağlıkta Performans Yönetimi, Performansa Dayalı Ek Ödeme Sistemi (2. Basım). Ankara: Onur Matbaacılık, TC Sağlık Bakanlığı Yayını.
• Aytekin, S. (2011). Yatak işgal oranı düşük olan sağlık bakanlığı hastanelerinin performans ölçümü: Bir veri zarflama analizi uygulaması. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(1), 113.
• Bal, V. (2010). Bilgi sistemlerinin sağlık işletmeleri performansına etkilerinin veri zarflama analizi ile ölçümü: Türkiye’deki devlet hastanelerinde bir araştırma (Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı).
• Bal, V. ve Bilge, H. (2013). Eğitim Ve Araştırma Hastanelerinde Veri Zarflama Analizi İle Etkinlik Ölçümü. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(2).
• Bayram, A. (2006). Hastane İşletmelerinde Finansal Verilere Dayalı Performans Ölçümü (Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Büyükmirza, K. (2008). Maliyet ve yönetim muhasebesi. Tekdüzene uygun bir sistem yaklaşımı (13. Baskı). Ankara: Gazi Kitapevi.
• Ceylan, Z. (2009). Performansa dayalı ücretlendirme modelleri ve Türkiye açısından bir değerlendirme. Sayıştay Dergisi.
• Çakmak, M., Öktem, M. K. ve Ömürgönülşen, U. (2009). Türk Kamu Hastanelerinde Teknik Verimlilik Sorunu: Veri Zarflama Analizi Tekniği ile Sağlık Bakanlığı’na Bağlı Kadın Doğum Hastanelerinin Teknik Verimliliklerinin Ölçülmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 12(1), 1–36.
• Çelik, K. (2014). Avrupa Birliği ülkelerinin bilişim teknolojilerini kullanma etkinliklerinin araştırılması: Bir veri zarflama analizi uygulaması (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Bilişim Enstitüsü, Ankara.
• Çil Koçyiğit, S. (2006). Faaliyete Dayalı Maliyet Yöntemi ve Hastane Uygulaması (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Durukan Köse, S. (2014). Sağlık Uygulama Tebliği’nin Poliklinik Birim Maliyetleri Açısından Değerlendirilmesi. the Journal of Academic Social Sciences, 8(8), 28–28.
• Erciyes Üniversitesi. (2018). Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi ile Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi birimi döner sermaye gelirlerinden yapılacak ek ödemenin dağıtılmasında uyulacak usul ve esasları.
• Erdoğan, M. ve Yıldız, B. (2015). Sağlık İşletmelerinde Finansal Oranlar Aracılığıyla Performans Ölçümü: Hastanelerde Bir Uygulama. KAÜ İİBF Dergisi, 6(9).
• Erkan, A. (2011). Performansa dayalı ödeme: Sağlık bakanlığı uygulaması. Maliye Dergisi, (160), 423.
• Erkol, Ü. ve Ağırbaş, İ. (2011). Hastanelerde maliyet analizi ve faaliyet tabanlı maliyetleme yöntemine dayalı bir uygulama. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 64(2).
• Esatoğlu, A. E., Ağırbaş, İ., Payziner Doğanay, P., Akbulut, Y., Göktaş, B., Özatkan, Y., … Ökten, İ. (2010). Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastaneleri’nde Maliyet Analizi. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 63(1), 17.
• Eskişehir Osmangazi Üniversitesi. (2012). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sağlık, Eğitim, Uygulama Ve Araştırma Hastanesi Döner Sermaye Gelirlerinden Yapılacak Ek Ödemenin Dağıtılmasında Uyulacak Usul Ve Esaslar.
• Gelir İdaresi Başkanlığı. (2009). Amortismana Tabi İktisadi Kıymetler.
• Güçlü, A. (1999). Türk Silahlı Kuvvetleri hastanelerinde teknik verimlilik ölçümü veri zarflama analizi uygulaması (Doktora Tezi, Gülhane Askeri Tıp Akademisi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Sağlık Hizmetleri Yönetimi BD.).
• Gülcü, A., Coşkun, A., Yeşilyurt, C., Coşkun, S. ve Esener, T. (2004). Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi’nin Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Göreceli Etkinlik Analizi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 5(2).
• Gülsevin, G. ve Türkan, A. H. (2012). Afyonkarahisar Hastanelerinin Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi ile Değerlendirilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Ve Mühendislik Bilimleri Dergisi.
• Hacettepe Üniversitesi. (2017). Hacettepe Üniversitesi Döner Sermaye Gelirlerinden Yapılacak Ek Ödemenin Dağıtılmasında Uygulanacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönerge.
• İnönü Üniversitesi. (2012). İnönü Üniversitesi Turgut Özal Tıp Merkezi Döner Sermaye Gelirlerinden Yapılacak Ek Ödemenin Dağıtılmasında Uyulacak Usul Ve Esaslar.
• Kara, İ., Yıldırım, F., Küçük, H., Türkoğlu, M., Aygencel, G., Katı, İ. ve Başak Yumuş, D. (2015). Bir üniversite hastanesi iç hastalıkları ve anesteziyoloji yoğun bakım ünitelerinde hasta maliyetlerinin karşılaştırılması. Turkish Journal of Anaesthesiology and Reanimation, 43(3), 142.
• Kart, E. (2013). “Sağlıkta Dönüşüm” Sürecinde Performansa Dayalı Ücretlendirmenin Hekimler Üzerindeki Etkileri. Çalışma ve Toplum, (38), 103.
• Kısakürek, M. M. (2010). Hastane İşletmelerinde Bölüm Maliyet Analizi: Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesinde Bir Uygulama. Ataturk University Journal of Economics & Administrative Sciences, 24(3), 229-256.
• Kısakürek, M. M., Yılmaz, A. ve Kılıç, E. (2011). Cumhuriyet Üniversitesi hastanesi anjiyo ünitesi maliyet-hacim-kâr analizi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(37), 42.
• Kızılkan, A. Ç., Gültekin, Ö. ve Yıldıran, N. (2012). Sağlıkta Dönüşümde Performans Uygulamaları. TAF Preventive Medicine Bulletin, 11(6), 757–766.
• Mut, S. ve Ağırbaş, İ. (2017). Hastanelerde Maliyet Analizi: Ankara’da Hizmet Sunan İkinci Basamak Bir Kamu Hastanesi’nde Uygulama. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.
• Ondokuz Mayıs Üniversitesi. (2016). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi döner sermaye gelirlerinden yapılacak ek ödeme ve dağıtılmasında uyulacak usul ve esasları.
• Özgülbaş, N. ve Tarcan, M. (2013). Sağlık Kurumlarında Maliyet Yönetimi. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Özkan, O. ve Ağırbaş, İ. (2015). Radyoloji Departmanında Birim Maliyet Analizi Ve Örnek Bir Uygulama. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(13), 115–128.
• Özkan, O., Kutlu, G., Aydın, J. C., Aydemir, İ. ve Ağırbaş, İ. (2014). Hastanelerde maliyet analizi ve örnek bir uygulama. Program adı: 8. Ulusal Sağlık ve Hastane İdaresi Kongresi, Girne/K.K.T.C.
• Özsarı, H., Yanık, S., Vehid, S., Yenidikici Üzgül, A., Hoşgör, H. ve Boz, C. (2015). Kulak burun boğaz anabilim dalı klinik ve poliklinik maliyetlerinin değerlendirilmesi: Bir üniversite hastanesi örneği. Kulak Burun Boğaz Uygulamaları, 3(2), 68.
• Pakdil, F., Akgül, S., Doruk, T. Ç. ve Keçeci, B. (2010). Kurumsal performans yönetiminde veri zarflama analizi sonuçlarının kullanımı: Üniversite Hastaneleri karşılaştırması. Researchgate.Net.
• Sarı, Z. (2015). Veri Zarflama Analizi ve Bir Uygulama (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Sülkü, S. N. (2011). Performansa dayalı ek ödeme sisteminin kamu hastanelerinin verimliliği üzerine etkileri. Maliye Dergisi, (160), 242.
• Şahin, İ. (1999). Sağlık Kurumlarında Göreceli Verimlilik ölçümü: Sağlık Bakanlığı Hastanelerinin İllere Göre Karşılaştırılmalı Verimlilik Analizi. Amme İdaresi Dergisi, 32(2), 123-145.
• Şenol, O. ve Gençtürk, M. (2017). Veri̇ Zarflama Analiziyle Kamu Hastaneleri̇ Birliklerinde Verimlilik Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29(4), 265–285.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumuna Bağlı Sağlık Tesislerinde Görevli Personele Ek Ödeme Yapılmasına Dair Yönetmelik, (2013).
• Temür, Y. ve Bakırcı, F. (2008). Türkiye’de Sağlık Kurumlarının Performans Analizi: Bir VZA Uygulaması. Sosyal Bilimler Dergisi, X(3).
• Tengilimoğlu, D., Işık, O. ve Akbolat, M. (2012). Sağlık İşletmeleri Yönetimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Tunca, H. and Yesilyurt, F. (2016). Hospital Efficiency In Turkey: Metafrontier Analysis. 9.
• Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu Verimlilik Daire Başkanlığı. (2012). Verimlilik Modeli Ön Çalışma Raporu I.
• Uğurtay, H., Öker, F., Sur, H., Bakır, İ. ve Döğücü, M. Ş. (2012). Bir Kamu Hastanesinde Anjiyografi Birimi Maliyetlerinin Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yöntemi ile Analizi. Nobel Medicus Journal, 9(1), 10-16.
• Üstüner, Y. ve İdrisoğlu Kalav, F. (2014). Kamu çalışma etiği ve neo-taylorist uygulamalar: Türk kamu sağlık hizmetinde performansa dayalı ücretlendirme örneği. ODTÜ Gelişme Dergisi, 41(2), 177.
• Vergi Usul Kanunu, 213 Sayılı, Madde: 315 (1961).
• Yanık, A., Ekinci, O., Kavuncubaşı, Ş. ve Çaşkurlu, T. (2012). Yoğun bakım ünitesi hizmetlerinin hastane maliyetlerine etkisi. Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Tıp Dergisi, 52(2), 67.
• Yeginboy, Y. ve Yüksel, İ. (2015). Hastane İşletmeleri Kardiyoloji Polikliniğinde Sipariş Maliyet Yöntemiyle Ayaktan Hasta Tanı Maliyetinin Hesaplanması. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 409.
• Yeşilyurt, M. E. (2007a). Genel Hastanelerin Etkinlik, Girdi Tıkanıklığı ve Aylak Girdi Analizi. Sosyal Bilimler Dergisi, 24.
• Yeşilyurt, M. E. (2007b). Türkiye’de Eğitim Hastanelerinin Etkinlik Analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1), 61-74.
• Yeşilyurt, M. E. ve Yeşilyurt, F. (2006). Kadın, Doğum Ve Çocuk Hastanelerinde Girdi Tıkanıklığı Ve Aylak Girdilere Bağlı Kayıpların Analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 7(2), 41-54.
• Yeşilyurt, M. E. ve Yeşilyurt, F. (2007). Poliklinik Ve Ameliyat Hizmeti Veren Hastanelerin Sahipliklerine Bağlı Olarak Oluşan Refah Kayıpları. Ekonomik Yaklasim, 18(62), 103.
• Yiğit, V. (2016a). Bir Üniversite Hastanesinin Tıbbı Bölümlerinin Teknik Verimlilik Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (23), 17.
• Yiğit, V. (2016b). Hastanelerde Teknik Verimlilik Analizi: Kamu Hastane Birliklerinde Bir Uygulama. SDÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(2), 9-16.
• Yiğit, V. (2017). Performansa Dayalı Ek Ödeme Sisteminde Hekimlerin Teknik Verimliliği: Bir Üniversite Hastanesinde Uygulama. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(62), 854–866.
• Yükseköğretim Kurulu. Yükseköğretim Kurumlarında Döner Sermaye Gelirlerinden Yapılacak Ek Ödemenin Dağıtılmasında Uygulanacak Usul Ve Esaslara İlişkin Yönetmelik. , (2011).
• Yüksel, İ. (2013). Hastanelerde maliyet muhasebesi ve karlılık (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Zengin, S., Güzel, R., Al, B., Kartal, Ş., Sercan, E. ve Yıldırım, C. (2013). Bir üniversite hastanesi erişkin Acil Servisinin maliyet analizi. Akademik Acil Tıp Dergisi, 12(2), 71