Ohri Çerçeve Anlaşması Sonrası Makedonya'da Etnik Ayrımcılık ve Kalıcı Barışın Tesisinde Türkiye'nin Rolü

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 12, 97 - 128, 20.12.2017

Mehmet Dalkılıç

Öz

Bu makale, kısmen Makedonya’daki
etnik barışı konu edinen bir anketteki (survey) Türklere/Müslümanlara uygulanan
“etnik ayrımcılık alanları” ile ilgili soruya verilen cevaplara dayanmaktadır. Araştırmanın
temel iki konusu bulunmaktadır: Bunlardan birincisi, 2001 Ohri Çerçeve
Anlaşması (OÇA) sonrasında yapılan etnik ayrımcılık alanları, ikincisi ise
Makedonya’da kalıcı etnik barışın tesisinde Türkiye’nin rolü veya yapılması
gerekenler. Makedonya’nın Osmanlı
himayesinden ayrılması sonucu bölgede hâkimiyet kurma mücadelesi başlamıştır. Etnik
gruplar vakit kaybetmeden ülkede sivil oluşumlar kurma girişimlerini
artırmışlar ve “Makedonya, Makedonlarındır” sloganıyla hareket eden gruplar
ortaya çıkmıştır. Müslümanlar arasında buna tepki gecikmemiş ve özellikle Üsküp’te
Çayır bölgesindeki duvarlarda “Çayır Makedonya değildir/Çair is not
Macedonia” yazısı sıklıkla görülmeye başlamıştır. Bütün bunlar, Makedonya’da
etnik ayrımcılık alanlarının gittikçe genişleyip derinleştiğini ve kalıcı barışın
tesisinin her geçen gün daha büyük önem arz ettiğini gösteren hususlardan
sadece biridir.

Anahtar Kelimeler

Makedonya, Etnik Barış, Etnik Ayrımcılık, Ohri Çerçeve Anlaşması, Makedonya Müslümanları, Türk, Yörük, Arnavut, Türkbaş/Torbeş - Macedonia

-After the Ohrid Framework Agreement- Ethnic Discrimination in Macedonia and Turkey's Role in Permanent Peace Settlement

Öz

This article is based on answers to questions about ethnic discrimination in a survey on ethnic peace in Macedonia. The research has two main themes: The first of these are areas of ethnic discrimination after the 2001 Ohrid Framework Agreement (OFA). The second one is what needs to be done in Macedonia on the issue of permanent ethnic peace settlement. After the Ottomans aforementioned ethnic groups intensified their efforts to found civil organizations without delay. And groups with the slogan “Macedonia belongs to Macedonians” turned up in reaction to the above-mentioned condition. There was no delay in the reaction among Muslims, especially in Skopje, on the walls of the Çair region, “Çair is not Macedonia” is often seen. All this is only one aspect of Macedonia that shows that the areas of ethnic discrimination are becoming wider and deeper, and that permanent peacemaking is increasingly important. In this context, we will include recommendations or suggestions on the establishment of permanent ethnic peace in Macedonia.

Anahtar Kelimeler

Ethnic Peace, Ethnic Discrimination, Ohrid Framework Agreement, Muslim of Macedonian, Turk, Yoruk, Albanian

2001 دور تركيا في التمييز العرقي وإقامة السلام الدائم في مقدونيا بعد اتفاق أوهريد الإطاري

Öz

الملخص: يستند هذ المقال جزئيا إلى إجابات على سؤال حول التمييز العرقي ضد المسلمين خلال دراسة استقصائية تناولت السلام القومي في مقدونيا.

وللبحث موضوعان أساسيان:

الأوّل مجالات التمييز العرقي بعد اتفاقية أوهريد الإطارية في عام 2001، والثاني دور الأتراك في إقامة سلام قومي دائم في مقدونيا. وقد ظهر صراع

القوّة والهيمنة في المنطقة بعد انفصال مقدونيا من الدولة العثمانية. وبادرت المجموعات الإثنية، على الفور، بإنشاء هياكل مدنية في البلد فظهرت

مجموعات بشعار “مقدونيا للمقدونيين”.فلم يتأخر الرد من المسلمين على ذلك لا سيما في أوسكوب تشاير بشعارات تتراءى على جدران تلك المنطقة

“وتشاير ليست مقدونيا”. وهذه كلها القليل مما يدلّ على أن مجالات التمييز القومي تتزايد وتشتدّ في مقدونيا وأنّ إقامة السلام الدائم أمر لا بد منه ولم يعد

قابلا للتأجيل.

Anahtar Kelimeler

سرية موتة, الروم, الإسلام, المسيحية

Kaynakça

• KAYNAKLAR Ağanoğlu, H. Yıldırım, Yücel Teşkilatı, Rumeli Türkleri Kültür ve Dayanışma Derneği Yayınları, İstanbul, 2012.
• Akman, Halil, Paylaşılamayan Balkanlar, IQ Kültür Sanat Yayıncılık İstanbul, 2006.
• Artuç, İbrahim, Balkan Savaşı, Kastaş Yayınları, İstanbul, 1988.
• Aslantaş, Selim, Osmanlı’da Sırp İsyanları, 19, Yüzyılın Şafağında Balkanlar, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2007.
• Bağcı, Hüseyin, Güvenlik Politikaları ve Risk Analizi Çerçevesinde Balkanlar, Dış Politika Enstitüsü, Ankara, 1998.
• Bahadır, Gürbüz, Batı’dan Doğu’ya Uzanan Çizgide Balkanlar ve Türkler, Çizgi Kitabevi Yayınları, Ağustos, Konya, 2002.
• Bayraktar, Kaya, “Makedonya Sorunu ve Avrupa Müdahalesi (1902-1905)”, bilig. Bahar 2014/Sayı 69, s. 1-28.
• Bora, Tanıl, Yugoslavya, Milliyetçiliğin Provokasyonu, Birikim Yayınları, İstanbul, 1995.
• Brown, Keith, The Past in Question The Medern Macedonia and the Uncertainties of Nation, Princeton University Press, New Jersey, 2003.
• Bumçi, Aldo, Macedonia and the Albanians: The Confines of Ethnic Politics, Albanian Institute for International Studies, 2001.
• Büyük, Hamdi Fırat, “Ohri Çerçeve Anlaşması’nın 15. Yılı: Makedonya’da “Barış”, http://www.usak.org.tr [Erişim: 22.01.2017].
• Carter, Judy, George Irani, Vamik D. Volkan, Regional and Ethnic Conflicts: Perspectives from the Front Lines, Routledge, 2015.
• Castellan, G., Balkanların Tarihi, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1995.
• Çavuşoğlu, Halim, “Yugoslavya-Makedonya Topraklarından Türkiye’ye Göçler ve Nedenleri”, Bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Bahar, sy. 41, Ankara, 2007, s. 123-154.
• Dalkılıç, Mehmet-R.Biçer, Balkanların Geleceği Açısından Makedonya’da Etnik Barış ve Dini Aşırı Gruplar. Proje, İstanbul Üniversitesi BAP Birimi, 2016.
• Ekşi, Muharrem, “AK Parti Döneminde Türkiye'nin Balkanlarda Kamu-Kültürel Diplomasi Aracılığıyla toplumsal-Kültürel Etkinliğini Artırma Politikası”, Bildiriler Kitabı, (edit. Hasan Kara), I. Uluslararası Sosyal Bilimler Araştırmaları Kongresi, Denizli 2015, s. 716-730.
• Emin, Nedim, “Makedonya Siyasetini Anlama Kılavuzu”, SETA: Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, (http://www.yenibalkan.com [Erişim: 27.03.2016]
• Eren, Erdem, Balkanizasyon, Çözülme ve Matruska Devletler, Alibi Yayıncılık, 2016.
• Gökdağ, Bilgehan A. “Balkanlar: Etnik Karmaşanın Dilsel Boyutları”, Karadeniz Araştırmaları, Ankara, 2012, Kış, sy. 32, s.1‐27.
• Gülboy, Gül Pınar Erkem, "Makedonya’da Arnavut-Makedon Çatışması Ve Ohrid Anlaşması", Türkiye-Makedonya İlişkileri, (edit. Okay,A.- Babalı,T.), Doğu Kitabevi, İstanbul, 2012, s. 101-116.
• Hacısalihoğlu, Mehmet, Jön Türkler ve Makedonya Sorunu (1890-1918), Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 2003.
• http://timebalkan.com/balkanlarda-devam-eden-siyasi-istikrarsizlik-kimin-isine-geliyor (Erişim: 15.08.2017).
• Jelavich, Barbara, Balkan Tarihi, c. 1, Küre Yayınları, İstanbul, 2006.
• Jelavich, Barbara, Balkan Tarihi, c. 2, Küre Yayınları, İstanbul, 2006.
• Kenar, Nesrin, Yugoslavya Sorununun Ulusal ve Uluslararası Boyutu, Palme Yayını, Ankara, 2005.
• Kodal, Tahir, “Makedonya'nın Bağımsızlığını Kazanması Ve Türkiye”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Journal Of Modern Turkish History Studies, XIV/29 (2014-Güz/Autumn), s. 377-396.
• Kut, Şule, Balkanlar’da Kimlik ve Egemenlik, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2005.
• Kutlay, Muzaffer, “Makedonya: Bir Ülkenin Varlık Mücadelesi”, http://www.ekoavrasya.net [Erişim: 22.01.2017].
• Kutlu, Sacit, Milliyetçilik ve Emperyalizm Yüzyılında Balkanlar ve Osmanlı Devleti, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2007.
• Lacoste, Yves, Büyük Oyunu Anlamak, Jeopolitik: Bugünün Uzun Tarihi, NTV Yayınları, İstanbul, 2008.
• Mandacı, Nazif Makedonya Cumhuriyeti’nde Arnavut-Makedonya etnik çatışması ve Ohri süreci, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, Ankara 2003.
• Manol, Pandevski, Macedonia and Macedonians in thme Eastern Crisis, Macedonian Deview Editions, Skopje, 1978.
• Nayçevska, M.-Todorovski, S., Etnik Mensubiyet Esası Üzere Ayrımcılığın Kaldırılması, El Kitabı. Makedonya Açık Toplum-Makedonya Enstitüsü Vakfı Etniler Arası Diyalog ve Topluluğun Gelişmesi- Ortak Değerleri Destekleyen Vatandaş Birliği, (ATEVM) Skopje: Republika Makedonija, 2009.
• Nuredin, Abdülmecit, Osmanlı Sonrası Makedonya, MATUSTEB Yayınları, Üsküp, 2008.
• Ohri Çerçeve Anlaşması (OÇA), Anadolu Kalkınma Vakfının Katkılarıyla, Eğitim Kültür Ekoloji ve Dayanışma Derneği-Millennium, İlko Basımevi, Eylül, Gostivar, 2001.
• Oran, Baskın, Türk Dış Politikası, c. 2, İletişim Yayınları, İstanbul, 2012.
• Oran, Baskın, Türk Dış Politikası, c. 3, İletişim Yayınları, İstanbul, 2012.
• Perry, Duncan M., "Destiny on Hold: Macedonia and the Dangers of Ethnic Discord," Current History, 97:6, 17, 1998.
• Perry, Duncan M., The Politics of Terror: The Macedonian Leberation Movements 1893-1903, London University Press, Duke, 1995.
• Petroska, Violeta -Beska, Mirjana Najc̆evska, Macedonia: Understanding History, Preventing Future Conflict, United States Institute of Peace, Purdue University, 2004.
• Popova, Katerina ve Marko Hajdinjak, “Forced ethnic migrations on the Balkans: consequences and rebulding of societies”, International Centre for Minority Studies and Intercultural Relations, Sofia, Bulgaria 2006.
• Poulton, Hugh, Who Are The Macedonians?, Hurst&Company, London, 1989.
• Progonati, Erjada, “Etnik Arnavutların Arnavutluk Dış Politikasında Etkisi”, Karadeniz Araştırmaları, Bahar, sy. 37, Ankara, 2013, s. 159-182.
• Rahman, Reyhan, Makedonya’da Türk Azınlık ve Makedonya-Türkiye ilişkileri, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, 2012.
• Ramet, Sabrina P., Nationalism and Federalism in Yugoslavia, Nationalism and Federalism in Yugoslavia, 1962 Nationalism and Federalism in Yugoslavia, 1962- oslavia, 1962-1991, Indiana University Press, Bloomington, 1992.
• Rapor, A Threat to "Stability", Human Rights Violations in Macedonia, Human Rights Watmhc7 Helsinki, (1996).
• Rapor, İnsan Hakları Gündemi Derneği, Kriz Bölgelerinde İnsan Hakları Sorunları (Bosna/Hersek-Kosova-Makedonya), Ankara: İHGD/Kamusal Açıklama/TR-001/2007.
• Samar, Kamuran, “Makedonya’da Etnik Çatışma Kaygısı”, http://tr.euronews.com [Erişim: 04.09.2016].
• Şabani, Güner, 2001 Makedonya Etnik Çatışması Ve Çözümü: Çerçeve Anlaşmasına Giden Süreç, Tez, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, 2007.
• Turan, Ömer, “Makedonya'da Türk Varlığı Ve Kültürü”, bilig-3/Güz’96, s. 21-32.
• Turna, Mehmet, "Makedonya Türkiye İlişkileri ve Makedonya'nın Geleceğine Bakış", Avrasya Dosyası, 1996, c. 3, sy. 3, Sonbahar, s. 69-86.
• Wachtel, Andrew Baruch, Dünya Tarihinde Balkanlar, Doğan Kitap, İstanbul, 2009.