Prens Sabahaddin’in Görüşlerinin Liberalizm Bağlamında Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 245 - 263, 24.06.2023

Muhammed Raşit Akgün

https://doi.org/10.34086/rteusbe.1294732

Öz

Bu makalede, Prens Sabahaddin’in görüşlerini ortaya koymak ve bunların liberalizm bağlamında değerlendirilmesi hedeflenmiştir. Öncelikle Prens Sabahaddin’in hayatı, eserleri ve siyasî faaliyetleri, görüşlerinin anlaşılmasında önem taşıdığı için kısaca incelenmiştir. Sabahaddin Bey, etkilenmiş bulunduğu Le Play ekolü ve “Science Sociale” (İlm-i İçtimâ) anlayışını, Osmanlı İmparatorluğu’nun problemleri çerçevesinde yeniden yorumlamıştır. Bu bağlamda toplumun yapısına, ekonomik sisteme, idarî yapıya ve eğitim sistemine dair çeşitli görüşler ileri sürmüştür. Onun fikirleri, liberalizmden dolaylı olarak tesir görmüş olan Demolins ve de Tourville gibi yazarlardan beslenmiştir. Bu sebeple fikirlerinde sıklıkla liberal öğelere rastlanmıştır. Prens Sabahaddin’in düşünceleri, eserleri ve faaliyetleriyle, Türk siyasî hayatında liberal ve adem-i merkeziyetçi kanadın gelişiminde önemli katkıda bulunduğu neticesine varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Prens Sabahaddin, Liberalizm, Le Play Ekolü, Demolins, Science Sociale, Ahrar Fırkası

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Teşekkür

TÜBİTAK

Evaluation of Prince Sabahaddin’s Views within the Context of Liberalism

Öz

The aim of this paper to reveal Prince Sabahaddin's views and to evaluate them within the context of liberalism. Prince Sabahaddin's life, works and, political activities are briefly examined as they are important in understanding his views. He reinterpreted the concepts of Le Play School and Science Sociale within the framework of the Ottoman Empire’s problems. In this context, opinions about the structure of society, economic system, administrative structure and, education system have been put forward. His views were inspired by writers such as Demolins and de Tourville, who were indirectly influenced by liberalism. For this reason, liberal elements were found in his ideas. His views, works and, activities contributed significantly to the development of the liberal and decentralized wing in Turkish political life.

Anahtar Kelimeler

Prince Sabahaddin, Liberalism, Le Play School, Demolins, Science Sociale, Ahrar Party

Kaynakça

• Akkaya Kia, Rukiye. Prens Sabahaddin. İstanbul: Der Yayınları, 2019.
• Akkaya Kia, Rukiye. “Saraylı Bir Muhalifin Siyasi Mücadelesi: Teşebbüs-i Şahsi ve Adem-i Merkeziyet Cemiyeti”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 21, sy 2 (2016): 273-96.
• Akşi̇n, Sina. “31 Mart Olayına Değin Sabahattin Bey ve Ahrar Fıkrası”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 27, sy 03 (1972): 541-60. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000001087.
• Durukan, Kaan. “Prens Sabahattin ve İlm-i İçtima: Türk Liberalizminin Kökenleri”. İçinde Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, editör Tanıl Bora ve Murat Gültekingil, 8. bs, 143-55. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• Ege, Nezahat Nurettin. Prens Sabahaddin Hayatı ve İlmî Müdafaaları. İstanbul: Güneş Neşriyat, 1977.
• Ekinci, Ekrem Buğra. “Sultan Hamid’in Hayırsız Akrabaları Mahmud Paşa ve Prens Sabahaddin”. Türkiye Gazetesi, 17 Aralık 2018. https://www.turkiyegazetesi.com.tr/kose-yazilari/prof-dr-ekrem-bugra-ekinci/sultan-hamidin-hayirsiz-akrabalari-eniste-mahmud-pasa-ve-oglu-prens-sabahaddin-605640.
• Ergenekan Arslan, Melis. Prince Sabahattin and Liberal Thought in The Second Constitution. İstanbul: Libra, 2015.
• Erkul, Ali. “Pres Sabahattin”. İçinde Türk Toplum Bilimcileri 1, editör Emre Kongar, 79-150. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1982.
• Fındıkoğlu, Z. Fahri. Le Play Mektebi ve Prens Sabahattin. İstanbul: Türkiye Harsî ve İçtimaî Araştırmalar Derneği [Association des Recherches Culturelles et Sociologiques de Turquie], 1952.
• Günör, Recep Batu. “Klasik Liberalizm Açısından Prens Sabahaddin’in Toplum Felsefesi”. Gazi Türkiyat, sy 25 (2019): 163-77.
• Hanioğlu, M. Şükrü. Bir Siyasal Örgüt Olarak Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türklük (1889-1902). İstanbul: İletişim Yayınları, 1985.
• İnsel, Ahmet. “Türkiye’de Liberalizm Kavramının Soyçizgisi”. İçinde Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce Cilt 7: Liberalizm, editör Murat Yılmaz, 1. bs, 41-83. İstanbul: İletişim Yayınları, 2005.
• Kaan, Oğuz. Osmanlı Ahrar Fırkası. Ankara: Gazi Kitabevi, 2021.
• Kansu, Aykut. “Prens Sabahaddin’in Düşünsel Kaynakları ve Aşırı Muhafazakar Düşüncenin İthali”. İçinde Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, editör Tanıl Bora ve Murat Gültekingil, 8. bs, 156-65. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• Karagüzel, Ömer Faruk. “Liberalizm Ve Türk Liberalizmi Üzerine Notlar”. Umran Dergisi, 2012.
• Karakaş, Mehmet. “Sosyoloji ve Liberalizm Bağlamında Prens Sabahattin’e Yeniden Bakmak”. TYB Akademi Dergisi 3, sy 9 (2013): 9-40.
• Korlaelçi̇, Murtaza. “Le Play Mektebi ve İlk Türk Temsilcisi Prens Sabahattin Bey”. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1, sy 1 (01 Ocak 1983): 31-58.
• Kösemihal, Nurettin Şazi. Sosyoloji Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1982.
• Mardin, Şerif. Jön Türklerin Siyasi Fikirleri: 1895-1908. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1964.
• Okan, Oya. “Prens Sabahattin Literatürü Üzerine”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, sy 11 (01 Mayıs 2008): 477-98.
• Özyurt, Cevat. “Bireyci Toplum Savunusu Olarak Prens Sabahattin Sosyolojisi”. Muhafazakar Düşünce Dergisi 8, sy 32 (15 Haziran 2012): 175-98.
• Prens Sabahaddin. Türkiye Nasıl Kurtarılabilir? Meslek-i İçtimai ve Programı. Editör Nezahat Nurettin Ege. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1913.
• Reyhan, Cenk. “Prens Sabahaddin”. İçinde Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 1: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, editör Tanıl Bora ve Murat Gültekingil, 8. bs, 146-50. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• Sezer, Baykan. “Türk Sosyologları ve Eserleri I”. İstanbul University Journal of Sociology 3, sy 1 (02 Mayıs 2012): 1-96.
• Sucu, İlyas. “Prens Sabahaddin Düşüncesinin Türk Sosyal ve Siyasal Düşünce Tarihindeki Temsiliyeti: Liberalizm mi? Muhafazakârlık mı?” Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, sy 40 (24 Aralık 2018): 253-66. https://doi.org/10.21497/sefad.515371.
• Tanyol, Cahit. “İçtimai Monografi Hazırlıkları: Prens Sabahaddin”. İstanbul University Journal of Sociology 2, sy 4-5 (25 Mart 2014): 145-75.
• Tunaya, Tarık Zafer. Türkiye’de Siyasal Partiler Cilt 1: İkinci Meşrutiyet Dönemi 1908-1918. Genişletilmiş 2. Baskı. İstanbul: Hürriyet Vakfı, 1988.
• Tütengil, Cavit Orhan. Prens Sabahattin. İstanbul: İstanbul Matbaası, 1954.
• Yayla, Yıldızhan. Anayasalarımızda Yönetim İlkeleri Tevsi-i Mezuniyet ve Tefrik-i Vezaif. İstanbul: İ. Ü. Siyasal Bilimler Fakültesi, 1982.