Folk Beliefs Related to Birth Erzincan Example

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 215 - 223, 30.12.2024

Merve Nur Sezgin

https://doi.org/10.34086/rteusbe.1570739

Öz

Culture consists of elements such as behaviors, values, traditions, and beliefs that determine a society's lifestyle and are passed down from generation to generation. These elements are generally passed down orally from society to society. Oral culture and folk beliefs are important elements that shape societies' history, identity, and worldviews. These concepts include information and traditions passed down from generation to generation rather than written sources. Oral culture is of great importance in Turkish culture. Especially in ancient Turkish communities that lived nomadic lives, since written sources were not abundant, information transfer was mainly carried out through oral sources. Rituals are important among beliefs that reflect tradition. These rituals, which are important for the individual and society, are a determining factor in shaping culture and take place during important transitions of human beings such as birth, marriage, and death. These special moments are commemorated in accordance with the traditions and beliefs of the society. Beliefs related to birth, which mark the beginning of the transitional period rituals that reinforce the continuity and unity of the society, constitute an indispensable part of culture. During this period, there is a social and biological change. The transitional period rituals related to birth are generally important in terms of protecting the baby and the mother and accepting them by the society, and celebrating the birth of a new creature and giving it an identity. There are many traditions, customs and beliefs from before to after birth. Although the beliefs have undergone some changes at different times, they continue today. This study aims to determine the customs, traditions and beliefs that have been practiced in the past and still continue today in Erzincan province, which has a deep-rooted history in the Eastern Anatolia Region of Turkey, regarding birth, which is the symbol of the beginning for human beings. It is thought that the social structure and cultural values of Erzincan will be better understood with the study. The rituals and beliefs of the province are also important in terms of providing important clues about Turkish culture both regionally and in general. These rituals provide important data to understand the value judgments, social structure and beliefs of the society in the region. In the face of the risk of traditional rituals being lost and forgotten over time, the study also aims to protect, keep alive and pass on the culture to future generations.

Anahtar Kelimeler

Belief, Transition Periods, Birth, Tradition, Erzincan, Oral Culture

Doğum ile İlgili Halk İnanışları Erzincan Örneği

Öz

Kültür, bir toplumun yaşam tarzını belirleyip nesilden nesile aktarılan davranışlar, değerler, gelenekler, inançlar gibi unsurlardan oluşur. Bu unsurlar genel olarak toplumdan topluma sözlü olarak aktarılır. Sözlü kültür ve halk inanışları toplumların, tarihi, kimliği ve dünya görüşlerini şekillendiren önemli unsurlardır. Bu kavramlar, yazılı kaynaklardan ziyade nesilden nesile aktarılan bilgi ve gelenekleri içerir. Türk kültüründe sözlü kültürün önemi oldukça büyüktür. Özellikle göçebe yaşam süren eski Türk topluluklarında, yazılı kaynaklar çok fazla bulunmadığı için bilgi aktarımı ağırlıklı olarak sözlü kaynaklar aracılığıyla gerçekleşmiştir. Geleneği yansıtan inançların içinde ritüeller önemlidir. Birey ve toplum için önemli olan bu ritüeller kültürün şekillenmesinde belirleyici bir unsurdur ve insanoğlunun doğum, evlilik ve ölüm gibi önemli geçişlerinde gerçekleşir. Bu özel anlar toplumun gelenek ve inançlarına uygun olarak anılır. Toplumun sürekliliğini ve birlikteliğini pekiştiren geçiş dönemi ritüellerinden başlangıcı işaret eden doğumla ilgili inançlar, kültürün vazgeçilmez parçasını oluşturur. Bu dönemde sosyal ve biyolojik olarak değişim söz konusudur. Doğum ile ilgili olan geçiş dönemi ritüelleri, genelde bebeğin ve annenin korunup toplum tarafından kabul edilmesi ve yeni bir canlının dünyaya gelişini kutlayıp ona kimlik kazandırması bakımından önemlidir. Doğum öncesinden doğum sonrasına kadar çok sayıda gelenek, görenek ve inanç söz konusudur. İnanışlar farklı zamanlarda birtakım değişikliklere uğrasa da günümüzde devam etmektedir. Bu çalışma, insanoğlu için başlangıcın ifadesi olan doğum ile ilgili Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan köklü bir tarihe sahip olan Erzincan’da geçmişte uygulanmış ve günümüzde hâlâ devam eden âdetleri, gelenekleri ve inançlarını derleyip inceleyerek belirlemeye yöneliktir. Çalışmayla, Erzincan’ın toplumsal yapısı ve kültürel değerlerinin daha iyi anlaşılacağı düşünülmektedir. İlin ritüel ve inançları hem bölgesel hem de genel anlamda Türk kültürüne ait önemli ipuçları vermesi bakımından da önemlidir. Bu ritüeller, bölgedeki toplumun değer yargılarını, sosyal yapısını, inançlarını anlamak için önemli veriler sunar. Geleneksel ritüellerin zamanla kaybolma ve unutulma riski karşısında çalışma ile kültürün korunması, yaşatılması ve gelecek nesillere aktarılması da amaçlar arasında yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

İnanış, Geçiş Dönemleri, Doğum, Gelenek, Erzincan, Sözlü Kültür

Kaynakça

• Altun, I. (2004). Kandıra Türkmenlerinde Doğum, Evlenme ve Ölüm, İzmit: Yayıncı Yayınları.
• Arık, D. (2010). Türk Halk İnanışlarında Örtmece ve Gerçeği Gizleme ile İlgili Uygulamalar: Doğum ve Ölüm Örneği, Dini Araştırmalar Dergisi, 13(36), 37-58.
• Arısoy, S. (1974). Folklor ve Doğum, Türk Folklor Araştırmaları, 15: 7134-7137.
• Bezgin, Y.K. (2019). Erzincan İli ve Çevresinde Bulunan Ziyaret Yerleri Etrafında Oluşan Halk İnanmaları, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Başgöz İ. & Boratav P. N. (1986). Türk Halk Edebiyatı, Bilgi Yayınevi.
• Beyaz D. (2006). Doğum Ritüelinin Demonik Varlığı: Gelincik Basması, III. Uluslararası Genç Halkbilimciler Sempozyumu Bildirileri, s. 39-46.
• Boratav, P. N. (1984). 100 Soruda Türk Folkloru, İstanbul: Gerçek Yayınları.
• Çelik, T. (2008). Uşak İlyaslı Kasabası Folkloru, Yüksek Lisans Tezi, Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erdemir, A. (2003). Anadolu Halk Tıbbında Kadın Sağlığı: Geleneksel Uygulamalar ve İnançlar, İstanbul: Türk Tıp Tarihi Kurumu Yayınları.
• Ergin, M. (1997). Dede Korkut Kitabı I, Ankara: TDK Yayınları.
• Eröz, M. A. (1977). Türk Kültüründe Doğum Gelenekleri, Milli Eğitim Basımevi.
• Günay, U. (1995). Ritüeller ve Hıdırellez, Milli Folklor, (26): 2-3.
• Kafesoğlu, İ. (1977). Türk Milli Kültürü, Ankara: Ötüken Neşriyat.
• Kabak, T. (16-19 Kasım 2011). Nevşehir Derinkuyu İlçesi’nde Doğum ile İlgili İnanış ve Uygulamalar, 1. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri, 8: 51-72.
• Kalafat, Y. (1999). Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri, 3. Baskı.
• Kalafat, Y. (2006). Balkanlardan Uluğ Türkistan’a Türk Halk İnançları, Ankara: Berikan Yayınevi.
• Kartal, E. (2020). Anadolu’da Türbe Ziyaretlerinin İnanç ve Pratik Bağlamında Değerlendirilmesi, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 2020, (96): 43-58.
• Kaya, T. (2004). Halk Bilimi Açısından Erzincan, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kılıç, H. Ç. (2003). Türk Kültüründe İnanç ve İnanışlar, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ögel, B. (1995). Türk Mitolojisi (Cilt 1), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Örnek, S. V. (1995). Türk Halkbilimi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• K.Ş.-1: Şerife Oruç, 65, Eğitim görmemiş, Ev Hanımı, Üzümlü/Erzincan
• K.Ş.-2: Gülsüm Kahraman, 63, Ortaokul mezunu, Ev Hanımı. Yücebelen Köyü/Erzincan
• K.Ş-3: Ayşe Akpınar, 58, Eğitim görmemiş, Ev Hanımı, Bahçeli Köyü/Erzincan
• K.Ş-4: Semra Yeter, 45, Ortaokul mezunu, Ev Hanımı, Bahçeli Köyü/Erzincan
• K.Ş-5: Ayşe Kaya, 48, İlkokul mezunu, Ev Hanımı, Çukurkuyu/Erzincan
• K.Ş-6: Tüten Bedir, 52, Eğitim görmemiş, Ev Hanımı, Merkez/Erzincan
• K.Ş-7: Rukiye Bilyay, 64, Eğitim görmemiş, Ev Hanımı, Bahçeli Köy/Erzincan
• K.Ş-8: Suna Yetiş, 52, Ortaokul mezunu, Ev Hanımı, Yalnızbağ/Erzincan
• K.Ş-9: Neriman Uçar, 48, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı, Yalnızbağ/Erzincan
• K.Ş-10: Sevim Güldökmez, 44, Eğitim görmemiş, Ev Hanımı, Akyazı/Erzincan
• K.Ş-11: Dürdane Altun, 61, İlkokul mezunu, Ev Hanımı, Buğdaylı Köyü/Erzincan
• K.Ş-12: Sevcan Tan, 58, Eğitim görmemiş, Ev Hanımı, Kilimli Köyü/Erzincan