“İslâm Düşüncesinde Vahyin Kapsamı’’ Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Sayı: 6, 137 - 156, 14.10.2020

Mikail İpek

Öz

Vahiy, Allah’ın peygamberlere, diğer insanlara tebliğ etmek üzere gönderdiği mesajlar ve bu mesajların gönderiliş şeklidir. Çalışma alanı inanç olan Kelâm ilminde vahiy konusu çoğunlukla nübüvvet ve ilâhi kitaplar bahsinde ele alınmıştır. Bu bağlamda Allah’ın Hz Peygamber’e Kur’an dışında vahiy gönderip göndermediği meselesi özellikle İslâm mütekellimleri tarafından tarih boyunca tartışılmıştır. Bazı İslâm âlimleri Kur’an dışında vahyi mümkün görürken, bazıları ise bunun aksini savunmuştur. Kur’an dışı vahyi mümkün kabul edenler, Hz Peygamber’in bazı söz ve davranışlarının vahiy kökenli olabileceğini öne sürmüştür. Kur’an-ı Kerim’de ve hadislerde bu konuya ilişkin birçok argüman mevcuttur. Bu konuda genel geçer bir fikre sahip olmak oldukça zor olsa da mevcut bazı paradigmalardan yola çıkarak yorum yapmak mümkündür. Kanaatimizce bu meseleyi açıklığa kavuşturmak için sünneti iki açıdan incelemekte fayda vardır. Bunlardan birincisi teşrî’ sünnettir. Dinî hükümler ile ilgili söz ve uygulamalar bu cihettendir. Diğeri ise ictimâî sünnet’tir ki bunda daha çok sosyal hayata ilişkin söz ve uygulamalar söz konusudur. Teşrî’ sünnet, vahiy kökenli olarak kabul edilirken, tüm boyutlarıyla ictimâî sünnet için bunu söylemek mümkün değildir.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, Vahiy, Kur'an-ı Kerim, Sünnet, Hadis, Şerî, İctimâî

AN ASSESSMENT ON THE SCOPE OF THE REVELATION IN ISLAMIC THOUGHT

Öz

Revelation is the messages that Allah sent to prophets to convey to other people and the way these messages were sent. In Kalam, whose field of study is belief, the subject of revelation has been mostly discussed in the subject of prophethood and divine books. In this context, the issue of whether or not Allah sent revelation to the Prophet besides the Quran has been discussed throughout history, especially by Islamic scholars. While some Islamic scholars hava the opinion that revelation besides the Quran is possible, others argue the opposite. Those who accept that there may be other revelations besides the Qur'an argued that some of the Prophet's words and doings may have originated from revelation. There are many expressions on this issue in the Quran and hadiths. Although it is quite difficult to make a clear judgment on this issue, it is possible to comment on the basis of some existing paradigms. In order to examine the issue systematically, it is useful to examine sunnah from two perspective. The first of these is the legislative sunnah. legislative sunnah refers to words and practices regarding religious decrees. The other is the non legislative sunnah, which is mostly about social life. While the legislative sunnah is considered to be originated from revelation, it is not possible to say this for non legislative sunnah in every respect.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, Revelation, Quran, Sunnah, Hadith, Legislative Sunnah, Non Legislative Sunnah.

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. nşr. Ebû Hâcir Muhammed Saîd Besyûnî. Beyrut: 1405/1985.
• Akcaoğlu, Faik. Hz Peygamber’in Kur’an Vahyi Dışında Bilgilendirilmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
• Aktepe, Orhan. Peygamberliğin Hz Muhammed (s.a.v.) ile Sona Ermesi. Erzincan: Doğu Yayınları, 2000.
• Barlak, Muzaffer. Bir Kelam Problemi olarak Nübüvvet (Bâkillânî ve Kâdî Abdulcabbâr Örneği). Samsun: On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Beyrut: Dâru İbni Kesîr, 2002.
• Cürcânî, Seyyid Şerif. Mu’cemü’t-Ta’rifâ. thk. Muhammed Sıddık Minşevî. Kâhire: Dârü’l-Fazile Neşriyat, t.y.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman. es-Sünen. thk. Ahmed Zemrilî, Hâlid Âlimî. 1. Basım, 1407.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Usûlü. İstanbul: İFAV Yayınları, 7. Basım, 2008.
• Demirci, Muhsin. Vahiy Gerçeği. İstanbul: İFAV Yayınları, 1996.
• Draz, Muhammed. En Mühim Mesaj Kur’an. çev. Suat Yıldırım. Ankara: 1985.
• Ebû Davud, Süleyman b. el-Eş-as b. İshak. es-Sünen, Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1998.
• Ebû Ya'lâ el-Ferrâ, Muhammed b. el-Hüseyn el-Bağdâdî. el-Udde fî Usûli'l-fıkh. thk. Ahmed b. Ali Seyr el-Mübarekî. Riyad 1414/1993.
• Genç, Mustafa. Sünnet-Vahiy İlişkisi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
• Gümüş, Süleyman. Güvenlik Toplumunda Dindarlık ve Din Eğitimi: Soybilimsel Bir Analiz. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Hatipoğlu, Nihat. “Hz.Peygamber (s.a.v.)'e Kur'an Dışında Vahiy Geldiğini Red Düşüncesine Yönelik bir Alan Taramas’’ (Tahlil ve Eleştiri). İslâmî Araştırmalar Dergisi, (1998). 273-295.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed. el-İbkâm fî Usûli’l-Ahkâm, 1.Cilt. Beyrut: 1983.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik. Sîretü'n-Nebî. ta’lik. M. Muhyiddin Abdülhamid, Beyrut, t.y.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fida İsmail b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’an’il-Azîm. trc. Abdülvehhab Öztürk. İstanbul: Kahraman Yayınları, 2012.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezid. es-Sünen. thk. Muhammed Fuvâd Abdulbâkî. Dâru ihyâi’l-kütübi’l-arabiyye, t.y.
• İbn Manzur, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mükerremi. Lisânü’l-Arab, Kahire, t.y.
• İsfahânî, Râğıb. el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Kur’an. thk. Muhammed Seyyid Keylanî. Beyrut: Dârü’l-Marife Neşriyat, t.y.
• Kâdî Abdulcabbâr, Ebu’l-Hasen el-Muğnî fî Ebvâbi’t-Tevhîd-i ve’l-Adl. thk. Dr. Mahmud Muhammed Kâsım. Cilt: 15. Kâhire: ts.
• Kâdî Abdulcabbâr, Ebu’l-Hasen. Tenzihu’l-Kur’an ani’l-Metâin. Beyrut: Dâru’n-Nuhdeti’l-Hadisiyye, t.y.
• Keleş, Ahmet. “Sünnet Vahiy İlişkisi’’. Diyarbakır: DÜİFD, 1999.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri. İslâm Düşüncesinde Sünnet. Ankara: 1993.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli, trc. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin (Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009),
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh el-Asbahî. el-Muvaṭṭaʾ. Kâhire: Dâru’riyâzi’t-teras, 1988.
• Mâtüridî, Ebu Mansur Muhammed b. Muhammed b. Mahmud. Te’vîlâtü’l-Kur’an. thk. Mecdî Bâsellûm. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2005.
• Matüridî, Ebu Mansur Muhammed b. Muhammed b. Mahmud. Kitâbü’t-Tevhîd. thk ve tlk. Bekir Topaloğlu-Muhammed Ârûçî, İstanbul: İSAM Yayınları, 3. Basım, 2017.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Riyâd: Beytü’l-efkâri’d-düveliyye, 1998.
• Râzî, Muhammed b. Ömer Fahreddin Tefsîr-i Kebîr ev Mefâtihu’l-Gayb, thk. İmâd Zekî el-Bârûdî. Kahire: el-Mektebetü’t-Tevfîkiyye, t.y.
• Rızâ, Muhammed Reşîd, el-Vahyu’l-Muhammedî. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmiyye, 8. Basım, 1971.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-Tefâsîr. Beyrut:1401.
• Subhî, İbrahim es-Sâlih. Mebâhisü fî Ulûmi’l-Kur’an. Beyrut: Dâru’l-ilmi’l-mileyeyn, 7. Basım, 1972.
• Şafiî, Ebû Abdilleh İdris. er-Risâle. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. t.y.
• Taftazânî, Sa’düddîn. Şerhu’l-Akâid. İstanbul: İFAV Yayınları, 4. Basım, 2017.
• Tahâvî, Ebû Ca'fer Ahmed b. Muhammed b. Selame, Şerhu Müşkili'l-Âsâr, thk. Şuayb el-Arnaût. Beyrut: 1415/1994.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre. el-Câmiu’s-Sahîh. Riyad: Beytü’l-efkâri’d-düveliyye, 1999.
• Topaloğlu Bekir-Çelebi İlyas. Kelâm Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İSAM Yayınları, 2017.
• Turan, Abdülbâki. “Arza’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/446-447. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Yavuz, Yusuf Şevki (ed). Vahiy ve Peygamberlik. İstanbul: Kuramer Yayınları, 1. Basım, 2018.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Vahiy’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/440-443. İstanbul. TDV Yayınları, 2012.
• Zekeriyya, Huseyn Ahmed b.Fâris. Mu’cemü’l-Mekâyîsi’l-Luğa. thk. Abdullâm Muhammed Harun. Dâru’l-Fikr Neşr, ty.
• Zemahşerî, Ebi’l-Kasım Cârullâhi Muhammed b. Ömer b. Ahmed. Esâsü’l-Belâğa. thk. Muhammed Bâsil Uyûnu’s-Sûd. Beyrut: Dâr’ül-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1998.