Assessing Nursing Students’ Knowledge Levels, Attitudes, and Self-Efficacy regarding Chemical, Biological, Radiological, and Nuclear Threats and Dangers using Newly Developed Tools

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 20 - 30, 10.02.2021

Derya Aslan , Melek Esin

https://doi.org/10.26650/JARHS2021-815682

Öz

Objective: To develop and evaluate the validity and reliability of the measurement tools in determining the nursing students’ knowledge levels, attitudes, and self-efficacy regarding chemical, biological, radiological, and nuclear (CBRN) threats and dangers. Materials and Methods: This research was methodological; simple random sampling method was used. A total of 385 nursing students studying at a state university participated. The “Individual Information Form,” “Nursing Student CBRN Knowledge Test,” “Nursing Student CBRN Attitude Scale,” and “Nursing Student CBRN Self-Efficacy Scales,” which were developed by the researcher, were used for obtaining data. Results: The analyses performed for assessing the validity and reliability of the scales revealed the KR-20 value of the knowledge test to be 0.82. The Nursing Student CBRN Attitude Scale consisted of a 3-factor structure with 16 items. The three factors include individual, professional, and social attitudes. The total variance ratio explained by the scale was 66.40%. The Cronbach's alpha coefficient of the scale was 0.925. The self-efficacy scale consisted of a single-factor structure including nine items. The total variance ratio explained by the scale was 56.24%. The Cronbach's alpha coefficient of the scale was 0.902. No significant difference was found in the test–retest results of the Nursing Student CBRN Knowledge Test, Nursing Student CBRN Attitude Scale, and Nursing Student CBRN Self-Efficacy Scales (p > 0.05). Conclusion: The validity and reliability of the data collection tools were found to be quite high, and it was determined that they were efficient measurement tools to determine the knowledge, attitude, and self-efficacy of nursing students regarding CBRN threats and dangers.

Anahtar Kelimeler

Chemical warfare agents, biological control agents, radioactive hazard release, scale development, nursing students

Hemşirelik Öğrencileri İçin Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik, Nükleer Tehlikeler Bilgi, Tutum ve Öz Yeterlilik Ölçeklerinin Geliştirilmesi

Öz

Amaç: Hemşirelik öğrencilerinin kimyasal, biyolojik, radyolojik, nükleer (KBRN) tehdit ve tehlikeler hakkında bilgi düzeylerini, tutumlarını ve öz yeterliliklerini belirlemeye yönelik, ölçme araçlarını geliştirmek, geçerlilik ve güvenirliliklerini değerlendirmektir. Gereç ve Yöntem: Metodolojik tipte planlanmış bir çalışmadır. Basit rastgele örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmaya bir devlet üniversitesinde öğrenim gören 385 hemşirelik bölümü öğrencisi katılmıştır.. Verilerin elde edilmesinde araştırmacı tarafından geliştirilen; “Birey Bilgi Formu”, “Hemşirelik Öğrencisi KBRN Bilgi Testi”, “Hemşirelik Öğrencisi KBRN Tutum Ölçeği” ve “Hemşirelik Öğrencisi KBRN Öz Yeterlilik Ölçeği” kullanılmıştır. Bulgular: Ölçeklerin geçerlik ve güvenirlik testleri için yapılan analizler sonucunda, bilgi testi KR-20 değeri; 0.82 bulunmuştur. Tutum ölçeği 16 maddelik 3 faktörlü yapıdan oluşmaktadır. Faktörler; bireysel tutum, mesleki tutum ve toplumsal tutum olarak adlandırılmıştır. Açıklanan toplam varyans oranı %66.40’tır. Güvenirlik analizi sonucunda ölçeğin Cronbach’s Alfa katsayısı 0.925 olarak hesaplanmıştır. Öz yeterlilik ölçeği, 9 maddeden oluşmaktadır. Tek faktörlü yapıda olup açıklanan toplam varyans %56.240’tır. Cronbach’s Alfa katsayısı 0.902 olarak hesaplanmıştır. Bilgi testi, tutum ölçeği ve öz yeterlilik ölçeğinin test tekrar test sonuçlarında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (p>0,05). Sonuç: Veri toplama araçlarının geçerlilik ve güvenilirliği oldukça yüksek bulunarak, hemşirelik öğrencilerinin KBRN konusunda bilgi, tutum ve öz yeterliliklerini belirlemede yeterli birer ölçme aracı olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kimyasal Savaş Silahları, Biyolojik Kontrol Ajanları, Radyoaktif Tehlike Salınımı, Ölçek Geliştirme, HemşirelikÖğrencileri

Kaynakça

• 1. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. (2019). KBRN Sözlüğü. https://www.afad.gov.tr/kbrnsozlugu. (Alıntılama tarihi 10 Mart 2019).
• 2. Centre for the Protection of National Infastructure. Chemical, Biological, Radiological and Nuclear (CBRN) Threats. https://www.cpni.gov.uk/ chemical-biological-radiological-and-nuclearcbrn- threats-0 (Alıntılama tarihi 10 Mart 2019).
• 3. Veenema TG. Chemical and biological terrorism preparedness for staff development specıalists. J Nurses Staff Dev 2003;19(5):215–22.
• 4. Coica R, Kachur E, Lima V, Lipper S. Guidelines for preclerkship bioterrorism curricula. Acad Med 2004;79(4):366–75.
• 5. Joint Commission on Accreditation of Healthcare Organizations. Standing Together An Emergency Planning Guide for America’s Communities, 2005:s.35. Available from: https://www.jointcommission.org/-/media/ deprecatedunorganized/imported assets/ tjc/systemfolders/ topics-library/planning_ guidepdf.pdf (Alıntılama tarihi 12 Mart 2019).
• 6. Nash TJ. A guide to emergency preparedness and disaster nursing education resources. Heal Emerg Disaster Nurs 2017;4:12–25.
• 7. Hick JL, Hanfling D, Burstein JL, Markham J, Macintyre AG, Barbera JA. Protective equipment for health care facility decontamination personnel: regulations, risks, and recommendations. Ann Emerg Med 2003;(3):370–80.
• 8. Çıtlık Sarıtaş S, Kızıl BA, Sarıtaş S. Acil servis hemşirelerinin biyoterörizm konusundaki bilgi ve görüşleri. Bozok Tıp Derg 2013;2:29–36.
• 9. Büyüköztürk Ş, Kılıç Çakmak E, Akgün ÖE, Karadeniz Ş, Demirel F. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınevi; 2011.s. 1-340.
• 10. Afet ve Acil Durum Başkanlığı. Kimyasal Biyolojik Radyoloji Nükleer Tehditler. 2019. Available from: https://www.afad.gov.tr/kbrn (Alıntılama tarihi 12.03.2019) .
• 11. Sanström BE, Eriksson H, Norlander L, Thorstensson M, Cassel G. Training of public health personnel in handling CBRN emergencies: A table-tıp exercise card concept. Environ Int 2014;72:164–9.
• 12. Kako M, Hammad K, Mitani S, Arbon P. Existing approaches to chemical, biological, radiological, and nuclear (CBRN) education and training for health professionals: Findings from an integrative literature review. Prehosp Disaster Med 2018;33(2):184–90.
• 13. Ayvazoğlu G. KBRN için hazırlılık ve gönüllülük düzeyi belirleme çalışması: Gümüşhane ili örneği. Gümüşhane Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Gümüşhane, 2015.ss.54-89.
• 14. Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı. Hastane Afet ve Acil Durum Planı (HAP) Hazırlama Kılavuzu. 2017. Available from: https://dosyasb. saglik.gov.tr/Eklenti/854,hap-kilavuzpdf.pdf (Alıntılama tarihi 12.03.2019).
• 15. Uludağ N. Şile-Kandıra-İzmit bölgelerindeki kaynak sularında radon gazının incelenmesi ve sakarya üniversitesi radon farkındalık anketi. Sakarya Üniversitesi: Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Sakarya, 2018:ss.54-64.
• 16. Milli Eğitim Bakanlığı. Kimyasal Biyolojik Radyasyon ve Nükleer (KBRN) Tehlikelerde Acil Yardım. 2011. Available from: http://megep. meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf (Alıntılama tarihi 12.03.2019).
• 17. Sezigen S, Ortatatlı M, Eyison K, Demirkasımoğlu M. Kimyasal savaş yaralılarının tıbbi yönetimi için pratik rehber.kimyasal silahların yasaklanması örgütü uluslararası işbirliği ve yardım bölümü destek ve korunma kısmı. Çeviri editörü, L Kenar, S Sezigen. Ankara: Sağlık Bilimleri Üniveristesi Tıbbi KBRN AD. Başkanlığı, Ankara İl Sağlık Müdürlüğü;2016:s.1-156.
• 18. Young CF, Persell DJ. Biological, chemical, and nuclear terrorism readiness: major concerns and preparedness of future nurses. Disaster Manag Response 2004;2(4):109–13.
• 19. Stokes E, Deborah GP, Skorga P, Young C, Deborah P. Chemical agents of terrorism: preparing nurse practitioners. Nurse Pract 2004;29(5):30–9.
• 20. Rebmann T, Mohr LB. Bioterrorism knowledge and educational participation of nurses in missouri. J Contin Educ Nurs 2010;41(2):67–76.
• 21. Nyamathi A, Casillas A, King ML, Gresham L, Pierce E, Farb D, Weichman C. Computerized bioterrorism education and training for nurses on bioterrorism attack agents. J Contin Educ Nurs 2010;41(8):375–84.
• 22. Mitchell CJ, Kernohan GW, Higginson R. Are emergency care nurses prepared for chemical, biological, radiological, nuclear or explosive incidents? International Emerg Nurs 2012;20:151–61.
• 23. Aghaei N, Nesami MB. Bioterrorism education effect on knowledge and attitudes of nurses. J Emerg Trauma Shock 2013;6(21):78–82.
• 24. Gorji HA, Niknam N, Aghaei N, Yaghoubi T. An assesment of knowledge and attitude of ıranian nurses towards bioterrorism. Iran Red Crescent Med J. 2017;19(11):1–5.
• 25. Lawshe CH. A quantitative approach to content validity. Pers Psychol 1975; 28(4):563–75.
• 26. Şencan H. Sosyal ve Davranissal Ölçümlerde Güvenilirlik ve Geçerlilik. Ankara: Seçkin, 2005:s.51-410.
• 27. Turgut MF. Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Metodları. Anakara: Yargıcı Matbaası; 1995:s.13-48.
• 28. Kızılkaya M. Çanakkale onsekiz mart üniversitesi acil yardım ve afet yönetimi bölümü öğrencilerinin kbrn olaylarına karşı hazırlık algıları ve bilgi düzeylerinin belirlenmesi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi: Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale,2020:s.65-74.
• 29. Kaynak C. Örnek bir hastane afet ekibinin doğal afetler sonrasında ortaya çıkabilecek KBRN (kimyasal, biyolojik, radyoaktif, nükleer) tehlikeler ile ilgili bilgi düzeylerinin ölçülmesi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi: Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale, 2020:s.21-36.
• 30. Yıldırım T. KBRN ekiplerinin olay müdahale yöntemlerinin incelenmesi: Adana AFAD örneği. T.C. Bitlis Eren Üniversitesi: Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Bitlis, 2019:s.54-56.
• 31. Doğan G. KBRN olaylarına karşı kurumların bilgi, eğitim ve tatbikat ihtiyaçlarını belirleme çalışması: gümüşhane ve trabzon illeri örneği. Gümüşhane Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.Gümüşhane: 2019. s.97-124.
• 32. Dönmez AM. Acil tıp çalışanlarının (KBRN) kimyasal, biyolojik, radyolojik, nükleer kazalara karşı ilgi, bilgi ve tutum durumu araştırması. Bezm-i Alem Vakıf Üniversitesi: Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi. İstanbul, 2019:s. 57-80.
• 33. Akbal KY. Hastane çalışanlarının kimyasal, biyolojik, radyoaktif, nükleer vakalarına karşı bilgi ve davranış düzeyinin incelenmesi. Üsküdar Üniversitesi: Sağlık Bilimleri Enstitüsü,Yüksek Lisans Tezi. İstanbul,2019:s.66-97.
• 34. Andsoy I, Kes D, Top R, Dikici İC. Dünyanın tehdidi kimyasal savaş: hemşireler kimyasal bir saldırı durumunda yapılması gereken uygulamalara ilişkin neler biliyor? Bozok Tıp Derg 2016;6(3):15–20.35.
• 35. Dost A, Bahçecik N. Hemşirelik mesleğine yönelik imaj ölçeği geliştirilmesi. JAREN 2015;1(2):51–9.
• 36. Anderson JC. Educational Research Methodology and Measurement. An International Handbook. Keeves J. editör. New York: Pergamon press, 1988. 340-44. p.
• 37. Ayre C, Scally AJ. Critical values for lawshe’s content validity ratio. Methods Plainly Speak 2013;47(1):79–86.
• 38. Çokluk ÖS, Şekercioğlu G, Büyüköztürk S. Sosyal Bilimler için Çok Değişkenli İstatistik: Spss ve Lisrel Uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2012:s.177-246.
• 39. Büyüköztürk Ş. Veri Analizi El Kitabı. 22.Baskı. Ankara: Pegem Akademi Yayınevi; 2016:s.179-194.
• 40. Karagöz Y, Kösterelioğlu İ. İletişim becerileri değerlendirme ölçeğinin faktör analizi metodu ile geliştirilmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,. 2008;21:81–98.
• 41. Şekercioğlu G, Bökeoğlu ÖÇ, Büyüközürtk Ş. Öğretmen adaylarında araştırma özyeterliliğinin farklı değişkenler açısından incelenmesi ve yordayıcılarının belirlenmesi. Akdeniz Univ Egi Fak Derg 2018;1(2):137–47.
• 42. Costello AB, Osborne JW. Best practices in exploratory factor analysis: Four recommendations for getting the most from your analysis. Practical Assessment 2005;10(7):1–9.
• 43. Yong AG, Pearce SA. Beginner’s guide to factor analysis: focusing on exploratory factor analysis. Tutor Quant Methods Psychol 2013;9(2):79–94.
• 44. Erdoğan S, Nahcivan N, Esin MN. Hemşirelikte Araştırma: Süreç, Ugulama ve Kritik. 1st ed. Nobel Tıp Kitabevleri, 2015:s.218.
• 45. Turgut MF, Baykul Y. Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi, 2012:s.315.
• 46. Bayrakçeken S. Test Geliştirme, Ölçme ve Değerlendirme. 5.baskı. Karip E. (editör). Ankara: Pegem Akademi Yayınevi, 2012. p.294-324.
• 47. Gündüz Sefer D, Karabay Koçyiğit B. Klasik sınavların bilgisayarda değerlendirilmesine ilişkin bir uygulama. XIII Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 2004; Malatya,Türkiye.
• 48. Kehoe J. Basic ıtem analysis for multiple-choice tests. A Peer-Reviewed Electron J. 1995;4(10):1-5.
• 49. Rudner LM, Schafer WD. What Teachers Need to Know About Assessment. Washington: National Education Association, 2002:s.56-91.
• 50. Salkind NJ. Encyclopedia of Research Design. SAGE Publications, 2010. p.667.