KÂĞIDIN VE BASKININ UZAKDOĞU’DAKİ YOLCULUĞU: ÇİN’İN MATBAA MİRASI ÜZERİNE TARİHSEL BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2025, Sayı: 15- Özel sayı, 801 - 822, 20.10.2025

Burçak Balamber

https://doi.org/10.20488/sanattasarim.1805129

Öz

Bu çalışma, kâğıdın keşfi ile birlikte gelişen ve Çin’de köklenen ağaç kalıp baskı (woodb-
lock printing) tekniğinin tarihsel evrimini incelemektedir. Antik Çin’de kullanılan mühür, taş
yazıt ve stensil gibi ilkel çoğaltma yöntemlerinin, ağaç kalıp baskının öncülleri olduğu
vurgulanmış, bu tekniklerin Çin kültüründe yaygınlaşması arkeolojik bulgular ve yazılı kaynaklar
ışığında değerlendirilmiştir. Tang ve Song Hanedanlıkları dönemlerinde dinî, edebî ve bilimsel
metinlerin çoğaltılmasında yoğun biçimde kullanılan bu teknik, yalnızca Çin entelektüel yaşamını
değil, aynı zamanda matbaanın Batı’da gelişimini de dolaylı yol- dan etkilemiştir. Makale, Çin’de
geliştirilen ağaç kalıp baskı tekniğinin tarihsel gelişimini ve kültürel etkilerini inceleyerek, bu
tekniğin neden Doğu Asya’da uzun süre etkin kalırken Batı’da yerini hızla mekanik tipo baskıya
bıraktığını tartışmakta ve teknik, dil, kültür ve ideoloji faktörlerinin bu ayrışmadaki rolünü
değerlendirmektedir. Literatür taraması ve tarihi belge incelemeleriyle şekillenen bu araştırma,
Çin’de baskı yöntemlerinin gelişim sü- recine odaklanırken, bu sürecin kültürel, teknik ve tarihsel
bağlamdaki etkilerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Elde edilen bulgular, Doğu Asya’da yazılı
kültürün yayılmasın- da ağaç kalıp baskı tekniğinin belirleyici rolünü gözler önüne sermektedir.

Anahtar Kelimeler

Ağaç baskı , Ağaç kalıp baskı , Yüksek baskı , Kâğıdın icadı , Çin.

THE JOURNEY OF PAPER AND PRINTING IN THE FAR EAST: A HISTORICAL PERSPECTIVE ON CHINA’S PRINTING LEGACY

Öz

This study examines the historical evolution of the woodblock printing technique, which
emerged alongside the invention of paper and took root in China. It emphasizes that early
reproduction methods in ancient China—such as seals, stone inscriptions, and stencils—
served as precursors to woodblock printing. The dissemination of these techniques within
Chinese culture is analyzed through archaeological findings and historical records. Widely
employed during the Tang and Song dynasties for the reproduction of religious, literary, and
scientific texts, woodblock printing significantly influenced not only China’s intellectual life
but also, indirectly, the development of printing in the West. The article explores why this
technique remained dominant in East Asia for centuries while it was quickly replaced by
mechanical movable type printing in Europe. It argues that this divergence was shaped by
linguistic, cultural, technical, and ideological factors. Based on a comprehensive review of
the literature and historical documents, the study aims to highlight the impact of woodblock
printing within its cultural and historical context. The findings demonstrate the pivotal role
this technique played in the dissemination of written culture throughout East Asia.

Anahtar Kelimeler

Woodcut , Woodblock printing , Relief printing , Invention of paper , China.

Kaynakça

• Brokaw, C. J. (2016). Introduction. C. J. Brokaw ve P. Kornicki (Ed.), The history of the book in East Asia içinde. New York: Routledge.
• Carter, T. F. (1925). The invention of printing in China and its spread westward, New York: Columbia University Press.
• Carter, T. F. (2016). Paper and block printing – from China to Europe. D. Crowley ve P. Heyer (Ed.), Communication in history – technology, culture, society içinde (6. baskı). New York: Routledge.
• Chinese Paper Making (t.y.). Silk Road. 14 Ocak 2025 tarihinde https://silk-road.com/artl/papermaking.shtml adresinden erişilmiştir. Chow, K. (2007). Reinventing Gutenberg: woodblock and movable-type printing in Europe and China. S. A. Baron, E. N. Lindquist ve E. F. Sheflin (Ed.). Agent of change: print culture studies after Elizabeth L. Eisenstein içinde (s. 169-192). Amherst: University of Massachusetts Press.
• Fan, J., Han, Q., Wang, Z. ve Dai, N. (2015). The four great inventions. Y. Lu (Ed.), History of Chinese science and technology içinde (2.cilt). Şangay: Springer.
• Fuhrmann, O. W. (1983). The invention of printing. P. A. Winckler (Ed.), Reader in the history of books and printing içinde. Colorado: Library of Congress.
• Gernet, J. (1996). A history of Chinese civilization (2. baskı). Cambridge: Cambridge University Press.
• Lenhart, J. M. (1939). The origin of invention of printing: its background. The Catholic Historical Review, 25(3), 287-308.
• Mayor, A. H. (1972). Prints and people: A social hiistory of printed pictures, New York: Metropolitan Museum of Art.
• Meggs, P. B. ve Purvis, A. W. (2016). Meggs’ history of graphic design (6. baskı). New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
• Seal of a Surrendered Qiang Chieftain (t.y.). The Metropolitan Museum of Art. 14 Ocak
• 2025 tarihinde https://www.metmuseum.org/art/collection/search/696808 adresinden erişilmiştir.
• Selection of the Sūtra of Immeasurable Meaning (Wuliangyi jing) (t.y.). New York University Institute for the Study of the Ancient World. 16 Ocak 2025 tarihinde https://isaw.nyu.edu/exhibitions/echoes/copy_of_Kneeling%20Winged%20Monster adresinden erişilmiştir.
• Sun, W. (2004). Chinese seals: carving authority and creating history, San Francisco: Long River Press.
• The Hidden Messages from the Ancient Chinese Civilization- Oracle Bone Inscriptions (t.y.). Digital Taiwan – Culture & Nature. 12 Şubat 2025 tarihinde https://culture.teldap.tw/culture/index.php?option=com_content&view=article&id=1465:the-hidden-messages-from-the-ancient-chinese-civilization-oracle-bone-inscriptions&catid=156:lives-and-cultures&Itemid=210 adresinden erişilmiştir.
• Tsien, T. H. (1985). Science and civilization in China, chemistry and chemical technology: paper and printing (5. cilt, 1. bölüm). Cambridge: Cambridge University Press.