AYNÜ’L-KUDÂT-I HEMEDÂNÎ’NİN DÜŞÜNCESİNDE HAKÎKAT-İ MUHAMMEDİYYE

Yıl 2015, Cilt: 7 Sayı: 1, 139 - 161, 19.03.2016

Abdurrahim Alkış

Öz

Tasavvuf düşüncesinin önemli bir ıstılâhı olan hakîkat-i muhammediyye daha çok İbnü’l-Arabî (v. 638) ve Abdülkerîm el-Cîlî (v. 826) ile derinlikli ifâdesini bulmuştur. Bu hakîkatin bu iki mutasavvıftan önce de bâzı sûfiler tarafından dillendirildiğine şâhid oluyoruz. Istılâh hakkında en fazla söz söyleyenlerden birisi de Hemedân Kādısı Aynü’l-Kudât Abdullah el-Hemedânî’dir (v. 525). Hemedâni eserlerinde “hakîkat-i muhammediyye” ve “nûr-i muhammedî” tabîrlerini kullanmış ve sonraki dönemlerde zuhûr edecek manâya mutâbık bir şekilde pek çok yazı kaleme almıştır. Varlığın Birliği düşüncesinin en önemli ikinci boyutu olan hakîkat-i muhammediyye mertebesi Hemedânî tarafından çarpıcı bir şekilde âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîfler ile delillendirilmiştir

Anahtar Kelimeler

Aynü’l-Kudât-ı Hemedânî, Hakîkat-i Muhammediyye, Varlığın Birliği

Kaynakça

• Abdulkerîm b. İbrâhîm el-Cîlî, el-Kemâlâtü’l-İlâhîyye fî’s-Sıfâti’l-Muhammediyye, (tsh: Âsım İbrâhim el-Kiyâlî), Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût: 2004.
• Ahmet Yıldırım, Tasavvufun Temel Öğretilerinin Hadîslerdeki Dayanakları, TDV Yayınları, Ankara: 2000.
• Abdülvehhâb eş-Şa’rânî, el-Yevâkît ve’l-Cevâhir fî Beyâni Akāidi’l-Ekâbir, Dârü Sadr, Beyrut: 2003.
• Aynü’l-Kudât-ı Hemedânî, Ebû’l-Maâlî Abdullah b. Muhammed, Nâmehâ-yı Aynü’l-Kudât-ı Hemedânî, (hz: Alî Takî Münzevî-Afîf Useyrân), İntişârât-ı Esâtîr, 2. Baskı, Tahran: 1387.
• _____________ Risâle-i Hakîkat-i Mezheb, (Şekvâ’l-Ğarîb bâ Hem-râh-i Risâle-i Hakîkat-i Mezheb), Trc: Ğulam Rızâ Cemşîd Nejadevvel, İntişârât-ı Esâtîr, Tahran: 1389.
• _____________ Şekvâ’l-Ğarîb ani’l-Evtân ilâ Ulemâi’l-Büldân, (thk: Afîf Useyrân), Dâr Byblion, Paris: 2005
• _____________ Temhîdât, (hzr: Afîf Useyrân) Neşriyât-i Menüçehrî, 8. Baskı, Tahran: 1389.
• Dilâver Gürer, Füsûsu’l-Hikem ve Mesnevî’de Peygamberlerin Öyküleri, İnsan Yayınları, 2. Baskı, İstanbul: 2003.
• Ferzende İdiz, Tasavvufta Hakîkat-i Muhemmediyye Meselesi ve Mesnevî’den Örnekler, EKEV Akademi Dergisi, Sayı: 59, Erzurum: 2014.
• İbnü’l-Arabî Muhyiddîn Muhammed b. Alî, Fusûsü’l-Hikem, (tsh: Ebu’l-Âlâ el- Afîfî), Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrût: 2002.
• Kadir Özköse, Azîz Mahmûd Hüdâyî’de Nûr-i Muhammedî Telâkkisi, Uluslar arası Azîz Mahmûd Hüdâi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, , c. 1, İstanbul: 2005
• Mahmut Ay, İşârî Tefsîrlerde Hakîkat-i Muhammediyye Anlayışı, İÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, s. 23, İstanbul: 2010.
• Mahmud Erol Kılıç, İbn Arabî Düşüncesine Giriş, Şeyh-i Ekber, Sûfî, Kitap, 3. Baskı, İstanbul: 2011.
• Mehmet Demirci, Nur-i Muhammedî, mk. DEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı:1, İzmir: 1983.
• ______________ Hakîkat-i Muhammediyye, md. DİA, c. 15, İstanbul: 1997.
• Mevlânâ Muhammed b. Muhammed Celâleddin-i Rûmî, Mesnevî-i Ma’nevî, (tsh: Reynold Nicholson, hzr: Nizâmüddin Nûrî), İntişârât-ı Kitâb-ı Âbân, 5. Baskı, Tahran: 1386.
• Mustafa Akman, Hakîkat-i Muhammedî Düşüncesi ve Bu Düşüncenin Referanslarını Aktaran İki Kaynak ve Müellifleri, Yalova S.B.E. Dergisi, Sayı: 2, Yalova: 2011.
• Rıfat Okudan, Hakîkat-i Muhammediyye: Felsefî Temelleri ve Dînî Asıllarının Değerlendirilmesi, SDÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 11, Isparta: 2003.
• Sâfî Arpaguş, Mevlânâ ve İslam, Vefâ Yayınları, İstanbul: 2007.
• Toshihiko İzutsu, Aynü’l-Kudât Hemedânî’nin Düşüncesinde Tasavvuf ve Dilin Çok Anlamlılığı (Teşâbüh) Sorunu, (çvr: Burhanettin Tatar), Tasavvuf: İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, c. 3, 2001.
• Yûsûf en-Nebhânî, el-Hakîkatü’l-Muhammediyye İnde Aktâbi’s-Sâdeti’-s-Sûfiyye - İslâmen ve Îmânen ve İhsânen, (hzr: Âsım İbrâhîm el-Kiyyâlî), Kitâb-Nâşirûn, Beyrût: 2012.