KİŞİLİK - İŞ UYUMUNUN DUYGUSAL TÜKENMİŞLİK İLE İŞ VE YAŞAM DOYUMU ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: MUHASEBE MESLEK MENSUPLARI ÜZERİNDE BİR UYGULAMA

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 9, 55 - 69, 11.03.2016

Salih Dursun Uğur Kaya Emel İştar

Öz

Bu çalışmanın amacı, kişilik-iş uyumunun, iş ve yaşam doyumu ve duygusal tükenmişlik düzeyi üzerine etkisini incelemektir. Çalışmada muhasebeci olarak çalışan 154 kişi üzerinde bir anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Verilerin analizinde, frekans dağılımı, korelasyon ve regresyon analizi kullanılmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre, kişilikleri ile yapmış oldukları meslekleri uyumlu olan bireylerin iş ve yaşam doyumlarının yüksek olduğu görülmektedir. Ayrıca kişilikleri ile meslekleri uyumlu olan bireylerin daha az duygusal tükenmişlik yaşadıkları tespit edilmiştir. Elde edilen bu sonuçlar doğrultusunda, bireylerin kişiliklerine uygun iş veya meslek seçmelerinin yaşam kalitesini ve yapmış olduğu meslekteki başarısını etkileyeceği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Kişilik-İş Uyumu, İş Doyumu, Yaşam Doyumu, Duygusal Tükenmişlik, Muhasebe Mesleği

Kaynakça

• Afyon, Y. A. & Işıkdemir, E. (2013). Futbol Antrenörlerinin İletişim Becerileri, Tükenmişlik Düzeyleri ve Yaşam Tatminleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, International Journal of Human Sciences, 10 (1), 1705-1716.
• Akın, A. (2007). Muhasebe Meslek Mensuplarında İş Tatmini ile İşten Ayrılma Eğilimi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 34, 144-151.
• Alacacıoğlu, A., Yavuzsen, T., Diriöz, M., Öztop, İ. & Yılmaz, U. (2009). Burnout in Nurses and Physicians Working At An Oncology Department, Psycho-Oncology, 18, 543-548.
• Aşan, Ö. & Erenler, E., (2008). İş Tatmini ve Yaşam Tatmini İlişkisi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13 (2), 203-216.
• Avşaroğlu, S., Deniz, E.M. & Kahraman, A. (2005). Teknik Öğretmenlerde Yaşam Doyumu, İş Doyumu ve Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 115-129.
• Ay, M. & Avşaroğlu, S. (2010). Muhasebe Çalışanlarının Mesleki Tükenmişlik, İş Doyumu ve Yaşam Doyumlarının İncelenmesi 1-Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 1170-1189.
• Aydoğmuş, C. (2011). Kişilik Özellikleri ve İş Tatmini İlişkisi Üzerinde Psikolojik Güçlendirme ve Dönüşümcü Liderlik Algısının Etkileri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacette Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı.
• Aytaç, S. (1997). Çalışma Yaşamında Kariyer Yönetimi Planlaması Geliştirilmesi Sorunları, İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Aytaç, S. (2004). İnsanı Anlama Çabası, 2.Bs., Bursa: Ezgi Kitabevi. Bilgin, Nuri (1995). Sosyal Psikolojide Yöntem ve Pratik Çalışmalar, İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Brayfıeld, A.H. & Rothe, H.F. (1951). An Index of Job Satisfaction, Journal of Applied Psychology, 35(5), 307-311.
• Budak, G.V. & Süregevil, O. (2005). Tükenmişlik ve Tükenmişliği Etkileyen Örgütsel Faktörlerin Analizine İlişkin Akademik Personel Üzerinde Bir Uygulama, D.E.Ü. İ.İ.B.F. Dergisi, 20 (2), 95-108.
• Buğdaycı, R., Kurt, Ö., Şaşmaz, T. & Öner, S. (2005). Mersin İlinde Görev Yapan Pratisyen ve Uzman Hekimlerde Ruhsal Tükenmişlik Durumu ve Etkileyen Faktörler, Sağlık ve Toplum, 15(2), 25-32.
• Chang, Y. H., Lı, H.H., Wu, C.M. & Wang, P.C. (2010). The Influence of Personality Traits On Nurses’ Job Satisfaction in Taiwan, International Nursing Review, 57, 4, Http://Www.Ncbi.Nlm.Nih.Gov/Pubmed/21050200, 01.10.2014.
• Cordes, C. L. & Dougherty, T. W. (1993). A Review and in Integration of Research On Job Burnout, Academy of Management Review, 18(4), 621-656.
• Çimen, M. (2000). Türk Silahlı Kuvvetleri Sağlık Personelinin Tükenmişlik, İş Doyumu, Kuruma Bağlılık ve İşten Ayrılma Niyetlerine İlişkin Bir Alan Araştırması, Yayınlanmamış Doktora Tezi, T. C. Genelkurmay Başkanlığı Gülhane Askeri Tıp Akademisi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Sağlık Hizmetleri Yönetimi Bilim Dalı.
• Çimen, M. & Ergin, C. (2001). Türk Silahlı Kuvvetleri Sağlık Personelinin Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi, Gülhane Tıp Dergisi, 43 (2), 169-176.
• Çimen, M., Şahin, B., Akbolat, M. & Işık, O. (2012). Özel Bakım Merkezinde Çalışan Personelin Tükenmişlik ve İş Tatmin Düzeylerine Yönelik Bir Çalışma, Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3 (1), 21-31.
• Dıener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J. & Grıffın, S. (1985). The Satisfaction with Life Scale, Journal of Personality Assessment, 49( 1), 71-75.
• Doğan, Z. & Nazlıoğlu, E.H. (2010). Muhasebe Meslek Mensuplarında Tükenmişlik Sendromu Üzerine Bir Araştırma, İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 12 (3), http://www.isguc.org/?P=Articleveid=422vecilt=12vesayi=3veyil, 17.11.2013.
• Ergin, C. (1992). Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Uyarlanması, VII. Ulusal Psikoloji Kongresi, 22-25 Eylül 1992, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Erol, A., Sarıçiçek, A. & Gülseren, Ş. (2007). Asistan Hekimlerde Tükenmişlik: İş Doyumu ve Depresyonla İlişkisi, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 8, 241-247.
• Fogarty, T. J., Sıngh, J., Rhoads, G. K. & Moore, R. K. (2000). Antecedents and Consquences of Burnout in Accounting: Beyond the Role Stress Model, Behavioral Research in Accounting, 12, 32-67.
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff Burn-Out, Journal of Social Issues, 30 (1), 159165.
• Gürbüz, S (2013). Kişi-Çevre Uyumu, Örgütsel Sosyalizasyon ve İş Dizaynı Uygulamaları, Örgütsel Davranış, (Ed.Ünal Sığrı ve Sait Gürbüz), 1.Baskı, İstanbul: Beta Yayınevi.
• Haybron, D. (2007). Life Satisfaction Ethical Reflection and the Science of Happiness, Journal of Happiness Studies, 8, 99-138.
• Holland, J. (1973). Making Vocational Choices: A Theory of Careers, Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall.
• Hwa, M.A.C. (2012). Emotional Labor and Emotional Exhaustion Does Co-Worker Support Matter?, Journal of Management Research, 12(3), 115-127.
• Judge, T.A., Boudreau, J. W. & Bretz Jr., R.D. (1993). Job and Life Attitudes of Male Executives. Cahrs Working Paper Series, Cornell University Ilr School, Http://Digitalcommons.İlr.Cornell.Edu/Cgi/Viewcontent.Cgi?Article=1267vecontext=Ca hrswp 02.10.2013.
• Kaçmaz, N. (2005). Tükenmişlik (Burnout) Sendromu, İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 68(1), 29-32.
• Keser, A. (2005a). İş Doyumu ve Yaşam Doyumu İlişkisi: Otomotiv Sektöründe Bir Uygulama, Çalışma ve Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi, 7(7), 77-95.
• Automobile Sector Employees in Bursa Turkey, İş-Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 7(2), Haziran, 52-63.
• Kılıç, K. C., Efeoğlu, İ. E., Mimaroğlu, H. & Özgen, H. (2008). Adana İli’ndeki Özel Sağlık Merkezlerinde Çalışan Personelin İş-Aile Yaşam Çatışmasının Örgütsel Bağlılık, İş Doyumu ve İş Stresine Etkisi Üzerine Bir Araştırma, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17 (2), 241-254.
• Köker, S. (1991). Normal ve Sorunlu Ergenlerin Yaşam Doyumu Düzeyinin Karşılaştırılması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Krıstof-Brown, A,L., Zımmerman, R, D. & Johnson, E. C. (2005). Consequences of Individuals’ Fit At Work: A Meta-Analyses of Person–Job, Person–Organization, Person–Group, and Person–Supervisor Fit, Personnel Psychology, 58, 281-305.
• Kutlay, M. (2011). İşgören Kişilik Özelliklerinin İş Tatmini ve Tükenmişlik Üzerine Etkileri ve Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Niğde.
• Latack, L.J. (1981). Person/Role Conflict: Holland’s Model Extended To Role – Stress Research, Stress Management, and Career Development, Academy of Management Review, 6(1), 89-103.
• Lee, R. T. & Ashforth, B. E. (1993). A Further Examination of Managerial Burnout: Toward An Integrated Model, Journal of Organizational Behavior, 14 (1), 3-20.
• Maslach, C. & Jackson, S.E. (1981). The Measurement of Experienced Burnout, Journal of Occupational Behavior, 2, 99-113.
• Maslach, C., Schaufeli, W.B. & Leiter, M.P. (2001). Job Burnout, Annual Review of Psychology, 52, 397- 422.
• Nauta, M. M. (2010). The Development, Evolution, and Status of Holland’s Theory of Vocational Personalities: Reflections and Future Directions for Counseling Psychology, Journal of Counseling Psychology, 57(1), 11-22.
• Özcan, E. D. (2010). Algılanan Örgüt Yapısı ile İş Tatmini Arasındaki İlişkide Kişilik Özelliklerinin Rolü ve Bir Araştırma, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yönetim ve Organizasyon Bilim Dalı.
• Özdevecioğlu, M. & Doruk, N. Ç. (2009). Organizasyonlarda İş-Aile ve Aile İş Çatışmalarının Çalışanların İş ve Yaşam Tatminleri Üzerindeki Etkisi, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33 (Temmuz-Aralık), 69-99.
• Özkalp, E. & Kirel, Ç. (2011). Örgütsel Davranış, 5.Bs., Bursa: Ekin Yayınevi.
• Öztürk, V., Koçyiğit S. Ç. & Bal, E. Ç. (2011). Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri ile İşe Bağlılık Arasındaki İlişkiyi Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma: Ankara İli Örneği, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 12(1), 84-98.
• Pike, G.R. (2006). Students’Personality Types, Intended Majors, and College Expectations: Further Evidence Concerning Psychological and Sociological Interpretations of Holland’s Theory, Research in Higher Education, 47(7), 801-822.
• Pilavcı, D. (2007). Bilgi Çağında Değişen Kariyer Anlayışı ve Üniversite Öğrencilerinin Kariyer Tercihlerini Etkileyen Faktörler Üzerine Bir Uygulama, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı.
• Robbins, S. P. & Judge, T. A. (2012). Örgütsel Davranış, 14. Bs., (Çev. İnci Erdem), Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Singh, J., Goolsby, J. R. & Rhoads, G. R. (1994). Behavioral and Psychological Consequences of Boundary Spanning Burnout for Customer Service Representatives, Journal of Marketing Research, 31, November, 558-569.
• Silah, M. (2005). Endüstride Çalışma Psikolojisi, 2.Bs., Ankara: Seçkin Yayıncılık. Somer, O. (1998). Türkçe’de Kişilik Özelliğini Tanımlayan Sıfatların Yapısı ve Beş Faktör Modeli, Türk Psikoloji Dergisi, 13 (42) 17-32.
• Swanson, J. L. & Gore, P. A. (2000). Advances in Vocational Psychology Theory and Research. S. D. Brown ve R. W. Lent (Eds.), Handbook of Counseling Psychology, 3rd Ed., New York, Ny: Wiley, 233-269.
• Sweeney, J. T. & Summers, S. L. (2002). The Effect of the Busy Seasonworkload On Public Accountants’ Job Burnout, Behavioral Research in Accounting, 14, 223-245.
• Torun, A. (1997). Stres ve Tükenmişlik, Endüstri ve Örgüt Psikolojisi, (Ed.) Suna Tevrüz, 2.Bs., İstanbul: Türk Psikologlar Derneği ve Kalite Derneği Ortak Yayını, 43-53.
• Türmob - Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği (2014). Meslek Mensubu Dağılım Tablosu SM ve SMMM Http://Www.Turmob.Org.Tr/Turmobweb/Attachment.Aspx?Param=Tdlpfwtfdrm1e8dlv7 fnooh6uk4kıkiu9mrfmeskcpg6o606xtobzmow0sm81//Gowkqvpd7xhutiz1lrjy74w==, 27.06.2014.
• Uyan, G. (2002). Öğretmenlerin İş Değerleri, Kişilik Özellikleri ve İş Tatminleri Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi: MEB’e Bağlı Resmi ve Özel Eğitim Kurumlarında Gerçekleştirilen Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uyar, S. & Erdinç S. B. (2011). Muhasebe Personelinin İş Doyumu ve Tükenmişlik Düzeyi, Mödav Dergisi, 1, 213-232.
• Ünal, S., Karlıdag, R. & Yologlu S., (2001). Hekimlerde Tükenmişlik ve İş Doyumu Düzeylerinin Yaşam Doyumu Düzeyleri ile İlişkisi, Klinik Psikiyatri Dergisi, 4, 113-11.
• Wrıght, A. T. & Douglas, G. B. (1997). The Contribution of Burnout To Work Performance, Journal of Organizational Behavior, 18, 491-499.
• Yıldız, S. (2001). Kişilik ve Meslek Seçimi Arasındaki İlişki ve Bir Uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.