TARİHSEL SÜREÇ İÇERİSİNDE TÜRKİYE’DE NATO ŞÜPHECİLİĞİ

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 25, 95 - 115, 23.06.2023

Sinem Çelik

Öz

Türkiye’nin NATO üyeliğine ilişkin tartışmalar, 1952’den günümüze kadar olan süreçte iç ve dış siyasette yaşanan siyasi gelişmelere bağlı olarak ülke gündemini sürekli bir biçimde meşgul etmiştir. Türkiye’nin NATO’ya dâhil olmasının ülkenin özellikle askeri ilerlemesine katkı sağlayıp sağlamadığı veya ülke için tam anlamıyla bir güvenlik şemsiyesi oluşturup oluşturmadığı devam eden bu tartışmaların konusu olmuştur. Nitekim NATO’nun süreç içerisinde Türkiye’ye yönelen bazı tehditler karşısında etkili bir varlık ortaya koyamamış olması örgüte yönelik olumsuz tavrı güçlendirmiştir. Bu durum kaçınılmaz olarak Türkiye tarafından NATO’ya şüpheyle yaklaşılmasını beraberinde getirmiştir. Bu çalışmada, Türkiye’nin NATO’ya üye olduğu tarihten günümüze kadar olan süreçte, ülkede NATO şüpheciliğinin güçlenmesine neden olarak gösterilebilecek bazı önemli gelişmelere değinilmiş, bunlar ışığında Türkiye ile NATO arasındaki ilişkilerin geleceğine ilişkin çeşitli çıkarım ve değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

NATO, NATO Şüpheciliği, Türkiye, NATO Skepticism

NATO SKEPTICISM IN TURKEY IN THE HISTORICAL PROCESS

Öz

Discussions on Turkey’s membership NATO have constantly occupied the country’s agenda depending on political developments in domestic and foreign affairs from 1952 to the present. Whether Turkey’s inclusion in NATO has contributed to the country’s military progress or whether it has created a complete security umbrella for the country has been the subject of ongoing debates. In fact, the inability of NATO, in the face of some threats against Turkey during the process, to have an effective presence has reinforced the negative attitude toward the organization. This situation inevitably led to Turkey’s skepticism toward NATO. This study mentions some important developments that can be pointed out as the reason for the strengthening of NATO skepticism in the country from the time of Turkey’s accession to NATO until today, and in the light of these, various conclusions and evaluations are made regarding the future of relations between Turkey and NATO.

Anahtar Kelimeler

Türkiye., NATO Skepticism, NATO

Kaynakça

• Adamson, F. B. (2001). Democratization and the Domestic Sources of Foreign Policy: Turkey in the 1974 Cyprus Crisis, Political Science Quarterly, 116(2), 277-303.
• Akkaya, B. (2012). Türkiye’nin NATO üyeliği ve Kore Savaşı, Akademik Bakış Dergisi, (28), 1-20.
• Bağcı, H. (2007). Türk Dış Politikasında 1950’li Yıllar, Ankara: ODTÜ Gelişme Vakfı Yayınları.
• Bakir, A. (2021). “US Sanctions on Turkey’s Defense Industry Might Backfire, Here is Why!”, Erişim Tarihi: 28.12.2022, https://cesran.org/us-sanctions-on-turkeys-defense-industry-might-backfire-here-is-why.html.
• BBC News (2005). “Should Iran be allowed nuclear power?”, Erişim Tarihi: 10.12.2022, http://news.bbc.co.uk/2/hi/talking_point/4257436.stm.
• BBC News (2015). “Turkey’s downing of Russian warplane - what we know”, Erişim Tarihi: 26.12.2022, https://www.bbc.com/news/world-middle-east-34912581.
• Bekdil, B. (2014). “Turkey-based NATO radar’s Israel protection in question”, Erişim Tarihi: 19.12.2022, https://www.hurriyetdailynews.com/turkey-based-nato-radars-israel-protection-in-question-69424?ysclid=l4woh6ymti150189108.
• Benari, E. (2011). “Ahmadinejad Criticizes Turkey Over NATO Radar”, Erişim Tarihi: 21.12.2022, https://www.israelnationalnews.com/news/148500.
• Birsel, H. (2012). Başlangıçtan Günümüze NATO Sorunsalı “Madalyonun İki Yüzü”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2012(25), 109-124.
• Bölükbaşı, S. (1993). The Johnson Letter Revisited, Middle Eastern Studies, 29(3), 505-525.
• Bulut, S. (2008). Sovyet Tehdidine Karşı Güvenlik Arayışları: I. ve II. Menderes Hükümetlerinin (1950-1954) NATO Üyeliği ve Balkan Politikası, Atatürk Yolu Dergisi, 11(41), 35-61.
• Butler D. ve Dolan D. (2016). “Turkey’s Erdogan says U.S. sent weapons to Kurdish fighters in Syria”, Erişim Tarihi: 27.12.2022, https://www.reuters.com/article/idCAKCN 11T0G4.
• Camp, G. D. (1980). Greek-Turkish Conflict over Cyprus, Political Science Quarterly, 95(1), 43-70.
• Collins, B. J. (2011). NATO: A Guide to the Issues. ABC-CLIO, LLC.
• Criss, N. B. (1997). Strategic Nuclear Missiles in Turkey: The Jupiter Affair, 1959-1963, The Journal of Strategic Studies, 20(3), 97-122.
• Çakır, O. D. ve Chasnouski, M.E. (2020). Turkey in NATO: An Extraordinary Position, Journal of the Belarusian State University International Relations, 2, 62-70.
• Demir, I. (2020). Transformation of the Turkish Defense Industry, Insight Turkey, 22(3), 17-40.
• Demirci, M. C. (2019). “Kürecik radarı NATO Füze Savunma Sisteminin en önemli unsuru”, Erişim Tarihi: 18.12.2022, https://tr.euronews.com/2019/12/16/kurecik-radari-turkiyenin-elindeki-stratejik-kozu-mu.
• Doğan, N. (2005). NATO’nun Örgütsel Değişimi, 1946-1999: Kuzey Atlantik İttifakından Avrupa-Atlantik Güvenlik Örgütü, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 60(03), 69-108.
• Doster, B. (2012). Türkiye’de NATO Karşıtlığının Tarihsel ve Siyasal Kökenleri, Ortadoğu Analiz, 4(40), 31-41.
• Duran B. (2018). “Türkiye NATO’dan Ayrılmalı mı?”, Erişim Tarihi: 05.12.2022, https://www.setav.org/turkiye-natodan-ayrilmali-mi/.
• Ecevit, B. (1978). Turkey’s Security Policies, Survival, 20(5), 203-208.
• Efe, İ. (2019). NATO’ya Üyelik Sürecinde Türkiye-ABD İlişkileri ve Türk Kamuoyundaki Akisleri, History Studies, 11(2), 601-619.
• Emmott R., Siebold S. ve Stewart P. (2015). “Turkey urges NATO to keep up its Patriot defenses”, Erişim Tarihi: 26.12.2022, https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-syria-nato-idUSKCN0S20HJ20151008.
• Erdurmaz, A. S. (2017). “NATO Ballistic Missile Defence Systems and Turkey”, Erişim Tarihi: 18.12.2022, https://foreignpolicy.org.tr/nato-ballistic-missile-defence-systems-and-turkey/.
• Ereker, F. A. (2019). Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü-NATO, Güvenlik Yazıları Serisi, 28, 1-9.
• Erkmen, A. (2020). Türkiye’nin NATO Üyeliği ve Üyeliğin TBMM’de Kabulü, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 1024-1049.
• Fahir, A. (2014). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1995, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Forster, A. ve Wallace, W. (2001). What is NATO for?, Survival, 43(4), 107-122.
• Gül, M. (2015). Kuruluşundan 21. Yüzyıla: 1990’larda NATO’da Devamlılık ve Dönüşüm, Akademik İncelemeler Dergisi, 10(1), 247-265.
• Hafezi, P. (2011). “Iran Warns over NATO’s Anti-Missile Radar in Turkey”, Erişim Tarihi: 21.12.2022, https://www.reuters.com/article/oukwd-uk-iran-turkey-radar-idAFTRE7851IV20110906.
• Hale, W. (2012). Turkish Foreign Policy since 1774. Routledge.
• Karaosmanoğlu, A. L. (2014). NATO’nun Dönüşümü, Uluslararası İlişkiler Dergisi, 10(40), 2-38.
• Kibaroğlu, M. (2017). Türkiye-NATO İlişkileri, SETA Analiz, No. 195.
• Kibaroğlu, M. (2019). NATO’nun 70 Yılının Bir Muhasebesi: Nereden, Nereye?, The Strategist, 21, 31-39.
• Kireççi, M. A. (2022), “73. kuruluş yıl dönümünde NATO”, Erişim Tarihi: 06.11.2022, https://www.aa.com.tr/tr/analiz/73-kurulus-yil-donumunde-nato/2554437.
• Larrabee, F. S. (2008). Turkey as a US Security Partner (Vol. 694). Rand Corporation.
• LBJ Library (2019). Letter, Lyndon Johnson to Ismet Inonu, 6/5/64, “Turkey-Presidential Correspondence”, Box Number 54.
• Macias, A. (2020). “U.S. sanctions Turkey over purchase of Russian S-400 missile system”, Erişim Tarihi: 27.12.2022, https://www.cnbc.com/2020/12/14/us-sanctions-turkey-over-russian-s400.html.
• Molla, A. (2009). Soğuk Savaş Sonrası Körfez Krizleri ve Türkiye-ABD-NATO İlişkileri, Journal of Management and Economics Research, 7(11), 29-45.
• NATO (2016). Augmentation of Turkey’s Air Defence (Fact Sheet), NATO Press.
• NTV (2022). “Bahçeli: NATO’dan ayrılmak bile tercih olarak gündeme alınmalı”, Erişim Tarihi: 05.12.2022, https://www.ntv.com.tr/turkiye/bahcelinatodan-ayrilmak-bile-tercih-olarak-gundeme-alinmali,v--iN0aLAUeOap8HMA24dw.
• Oğuzlu, T. (2012). NATO’nun Dönüşümü ve Geleceği, Middle Eastern Analysis/Ortadoğu Analiz, 4(40), 8-18.
• Öniş, Z. (2011). Multiple Faces of the “New” Turkish Foreign Policy: Underlying Dynamics and a Critique, Insight Turkey, 13(1), 47-65.
• Özlük, E. ve Özlük D. (2014). NATO’yu Anlamak: Dönüşümü, Yeni Kimlikleri ve Uyum Süreçleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, 209-225.
• Petkova, M. (2020). “What has Russia gained from five years of fighting in Syria?”, Erişim Tarihi: 25.12.2022, https://www.aljazeera.com/features/2020/10/1/what-has-russia-gained-from-five-years-of-fighting-in-syria.
• Purtaş, F. (2005). Soğuk Savaş Sonrası NATO’nun Dönüşümü ve Genişlemesi Çerçevesinde Türk Amerikan Askerî İlişkileri, Güvenlik Stratejileri Dergisi, 1(2), 7-30.
• Sarınay, Y. (1988). Türkiye’nin Batı İttifakına Yönelişi ve NATO’ya Girişi (1939-1952), 107, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Sari, A. (2019). “Can Turkey be Expelled from NATO? It’s Legally Possible, Whether or Not Politically Prudent”, Erişim Tarihi: 28.12.2022, https://www.justsecurity.org/66574/can-turkey-be-expelled-from-nato/.
• Sayari, S. (1992). Turkey: The Changing European Security Environment and the Gulf Crisis, Middle East Journal, 46(1), 9-21.
• Sloat, A. (2018). The West’s Turkey Conundrum. Washington: Brookings Institution.
• Sönmezoğlu, F. (2006). II. Dünya Savaşı’ndan Günümüze: Türk Dış Politikası, İstanbul: Der Yayınları.
• Sputniknews (2017). “ Türkiye, NATO’dan Ayrılmanın Eşiğinde Mi? ”, Erişim Tarihi: 05.12.2022, https://sputniknews.com.tr/20171120/turkiye-nato-ayrilma-esigi-1031066654.html.
• Stewart, P. (2017). “U.S. general told Syria’s YPG: You have got to change your brand”, Erişim Tarihi: 27.12.2022, https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-usa-ypg-idUSKBN1A62SS.
• Şener, B. (2013). 1963-1964 Kıbrıs Krizi: Türk Dış Politikası Tarihinde Askerî, Siyasal Ve Hukuksal Boyutlarıyla Bir Zorlayıcı Diplomasi Uygulaması, Türk Dünyası Araştırmaları, 103(205), 103-136.
• Tellal, E. (2009). “SSCB’yle İlişkiler”, Türk Dış Politikası; Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (Ed.: Baskın Oran), 15. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 499-521.
• Türkmen, F. (2005). Cyprus 1974 Revisited: Was it Humanitarian Intervention?, Perceptions: Journal of International Affairs, 10(4), 61-88.
• Türkmen, F. (2010). Anti‐Americanism as a Default Ideology of Opposition: Turkey as a Case Study, Turkish Studies, 11(3), 329-345.
• Uslu, N. (2003). The Turkish-American Relationship between 1947 and 2003: The History of a Distinctive Alliance. Nova Publishers.
• Ülman, A. H. (1967), NATO ve Türkiye, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 22(04), 143-167.
• Ünver Noi, A. (2022). “NATO’nun Ukrayna Sınavı”, Erişim Tarihi: 10.11.2022, https://fikirturu.com/jeo-strateji/natonun-ukrayna-sinavi/.