Görme Engelli Bireylerin Engellilik Deneyimleri Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 55 - 70, 29.12.2021

Fatih Kucur , Merve Demirdöven

Öz

Engellilik toplumun ve kültürün engellilere yönelik algılarının şekillendiği çevre ve sosyal ilişkilerin yansımasının kavramsal karşılığıdır. Bu çalışma, görme engelli bireylerin günlük yaşam içerisinde karşılaştıkları sorunları kendi algıları üzerinden ortaya koymayı ve böylece yapılabilecekler konusunda bizatihi sorunun muhataplarının düşüncelerinden bir zemin inşa etmeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla çalışmada 10 görme engelli bireyle derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Araştırmada, görüşmelerin detaylı ele alınması adına nitel araştırma desenlerinden fenomenolojik araştırma deseni kullanılmıştır. Elde edilen bulgular, ana ve alt temalar şeklinde ortaya konulmuştur. Araştırma sonucunda, bireylerin günlük yaşam içerisinde engelli birey olarak kendilerine yönelik değerlendirmelerinde; aile, arkadaş çevresi ve eğitim hayatının önemli bir etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Aynı zamanda bireylerin, ailelerinin koruyucu ve tutucu davranışlarının bağımsız hareketlerini sınırlandırdığı, arkadaşlık ortamında daha çok engelli bireylerle yakın ilişkiler kurmaya yöneldikleri, toplumun “acıma ve merhamet” duygusuyla yaklaşmalarını istemedikleri ve kendilerini değerlendirmelerinde tüm bu faktörlerin etkili olduğu görülmüştür. Engelli bireylerin yaşamlarının en önemli kısımlarını geçirdikleri, geleceklerini ve kişiliklerini şekillendiren süreçlerin ve ilişkilerin daha iyi ve geliştirici bir nitelik kazanabilmesi adına çalışmaların yapılmasının gerektiği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

engelli, görme engelli, engellilik deneyimi

An evaluation on the disability experiences of visually impaired individuals

Öz

Disability is the conceptual equivalent of the reflection of the environment and social relations in which perceptions of society and culture towards people with disabilities are shaped. This study aims to reveal the problems faced by visually impaired individuals in daily life through their own perceptions and, therefore, to build a basis from the thoughts of the addressees of the problem about what can be done in this way. For this purpose, in-depth interviews were conducted with 10 visually impaired individuals in the study. In the research, phenomenological research design, one of the qualitative research designs, was used in order to deal with the interviews in detail. The findings were presented in the form of main-themes and sub-themes. As a result of the research, it has been concluded that family, friends and educational life have a significant impact in the daily life individuals for their assessment of themselves as persons with disabilities. At the same time, it has been observed that the protective and conservative behaviors of individuals and their families limit their independent actions, that in the friendship environment, they tend to establish close relationships with disabled individuals, that it is effective that the society does not want them to approach with the feeling of "pity and compassion" and that all these factors are effective in their self-evaluation. It has been thought that studies should be carried out so that the processes and relationships, in which people with disabilities spend the most important parts of their lives and shape their futures and personalities, can gain a better and developing qualification.

Kaynakça

• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., & Engin, Y. (2010). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: SPSS Uygulamalı. İstanbul: Sakarya Yayıncılık.
• Arıkan, Ç. (2002). Sosyal Model Çerçevesinde Özürlülüğe. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 2(1), 11-25.
• Belkıs, K. (2005). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Burcu, E. (2002). Üniversitede Okuyan Özürlü Öğrencilerin Sorunları: Hacettepe Beytepe Kampüsü Öğrencileri Örneği. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 19(1), 83-103.
• Cimarolli, V. R., & Boerner, K. (2005). Social Support and Well-being in Adults Who Are Visually Impaired. Journal of Visual Impairment & Blindness, 521-534.
• Crawford, D., & Ostrove, J. M. (2003). Representations of Disability and the Interpersonal Relationship of Women with Disabilities. Women & Therapy, 26(3-4), 179-194.
• Devlet İstatistik Enstitüsü . (2004). Türkiye Özürlüler Araştırması: 2002. Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2021, Temmuz). Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni: Temmuz-2021. Eylül 28, 2021 tarihinde engelli.com: https://www.aile.gov.tr/media/88684/eyhgm_istatistik_bulteni_temmuz2021.pdf adresinden alındı
• Ergüden, D. A. (2008). Sosyal Dışlanma Açısından Bedensel Engelli Bireylerin Yaşantılarının İncelenmesi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Friedman, C. (2019). Family members of people with disabilities' explicit and implicit disability attitudes. Rehabil Psychol., 6(4), 203-211.
• Kaldık, B. (2020). Engelli Bireylerin Sosyal Dışlanma Deneyimleri ve Sosyal Dışlanma ile Başa Çıkma Stratejileri: Tokat İli Örneği. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Litvack, M. S., Ritchie, K. C., & Shore, B. M. (2011). High- and Average-Achieving Students Perceptions of Disabilities and of Students With Disabilities in Inclusive Classrooms. Council for Exceptional Children, 77(4), 474-487.
• Okur, Ö. (2021). How visually impaired people perceive their disability: Loss or lack? An interpretative phenomenological analysis. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Olney F., M., & Brockelman, K. F. (2003). Out of the Disability Closet: Strategic use of perception management by select university students with disabilities. Disability & Society, 18(1), 35-50.
• Özdemir, D. K. (2012). Ortopedik engelli kadınların sorun ve beklentileri üzerine bir araştırma: Tuzla ilçesi örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet, 23(1), 67-81.
• Rosenblum, L. P. (2000). Perceptions of the Impact of Visual Impairment on the Lives of Adolescents. Journalof VisualImpairment & Blindnes, 434-445.
• Su, G., & Sağlam, E. B. (2020). Köy Yaşamında Engelli Birey Olma Deneyimi: Nitel Bir Araştırma Örneği. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 37(1), 96-115.
• Taub, D. E., McLorg, P. A., & Bartnick, A. K. (2009). Physical and social barriers to social relationships: voices of rural disabled women in the USA. Disability & Society, 24(2), 201-215.
• Tortop, H. S., Kandemir, B., Kaya, Ö. E., & Demir, F. (2015). Öğretmen adaylarının zihin engelli birey kavramına yönelik algıları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(Özel Sayı), 307-322.
• Tuygun, Ç. (2019). Görme Engelli Öğretmenlerin Sorunları ve Çözüm Önerileri: İstanbul Örneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.