Kürt Milliyetçiliğinde Semboller ve Mitler: Eleştirel Bir Yaklaşım

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 3, 36 - 66, 30.09.2021

Rıfat Aydın

Öz

Modern dönemin kurumsal yapılanması olarak ortaya çıkan ve ulus devletlerin ideo-lojik nüvesini temsil eden milliyetçilik; tarihsel süreçte milletlerin kendi kimliklerine yönelik anlam inşa etmesinde önemli rol üstlenmiştir. Bu inşa edici rol, günümüzde de dünyanın pek çok coğrafyasında görülmektedir. Sosyo-ekonomik düzeyleri, kültürel sermayeleri veya kimlik tanımlamaları oldukça farklı olan coğrafyalarda, benzer bir ideolojik heyecanı kitleselleştiren milliyetçilik; devletlerin veya etnik grupların iktidar ve meşruiyet alanlarının oluşumunda seküler bir din işlevini, üretilmiş sembol ve mitler üzerinden sürdürmektedir. Diğer bir ifadeyle milliyetçilik etnik bir grubu mil-let olarak inşa ederken, sembollerin ve mitlerin gücüne yaslanmaktadır. Bu kapsamda yapılan bu çalışma sembollerin ve mitlerin rolünü milliyetçiliğin millet inşa etmedeki gücü çerçevesinde incelemiştir. Bu incelemenin öznesini ise Kürt milliyetçiliği oluş-turmuştur. Bu açıdan çalışmada Kürt milliyetçiliği ile semboller ve mitler arasındaki ilişki tarihsel bir bağlamda incelenmiştir. Ayrıca Kürt milliyetçiliğinin gelişimde Kürt intelijansiyasının sembolleri ve mitleri oluşturmada ve manipüle etmede kullandığı ideolojik yöntemler de ele alınmıştır. Bu kapsamda milliyetçi bir sembolleştirme ola-rak Diyarbakır Cezaevi ve terör örgütü PKK’nın lideri Öcalan, milliyetçilik-sembol üretme ilişkisi bağlamında analiz edilmiştir. Diğer taraftan Demirci Kawa hikâyesi ve Nevruz kutlamaları da birer mitleştirilmiş milliyetçi söylem olarak Kürt milliyet-çiliği ekseninde değerlendirilmiştir. Ayrıca bu çözümlemeler yapılırken eleştirel bir perspektifle söylem ile gerçekliğin bulanıklaştığı noktalar da açığa çıkartılmaya çalı-şılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kürt Milliyetçiliği, Semboller, Mitler

In Kurdish Nationalism Symbols And Myth: A Critical Approach

Öz

Nationalism, representing the ideological core of the nation-states that emerged as the institutional structuring of the modern era; It played an important role in the development of the meaning of the nations in the historical process. This constructive role is seen in many parts of the world today. Nationalism that massifies a similar ideological excitement in geographies whose socio-economic levels, cultural capitals or identity definitions are quite different; It maintains a secular religious function through the symbols and myths produced in the formation of the power and legitimacy of states or ethnic groups. In other words, nationalism rests on the power of symbols and myths while building an ethnic group as a nation. In this context, the study examined the role of symbols and myths within the framework of the power of nationalism in building nations. Kurdish nationalism was the subject of this study. In this regard, the relationship between Kurdish nationalism and symbols and myths was examined in a historical context. In addition, the ideological methods used by Kurdish nationalism in forming the symbols and myths of the Kurdish intellectual in its development are also discussed. In this context, Diyarbakır Prison as a nationalist symbolization and Öcalan, the leader of the terrorist organization PKK, have been analyzed in the context of the relationship between nationalism and symbol production. On the other hand, the story of Demirci Kawa and Nevruz celebrations are also evaluated in the axis of Kurdish nationalism as a mythical nationalist discourse. In addition, while making these analyzes, the points where discourse and reality blur with a critical perspective are also revealed.

Anahtar Kelimeler

Kurdish Nationalism, Symbol, Myth

Kaynakça

• Aksoy, G. (1998). Bir Söylence Bir Tarih Newroz. Yurt Kitap: Ankara.
• Anderson, B. (2014). Hayali Cemaatler. (Çev. İ. Savaşır). 7. Baskı. Metis Yayıncılık: İstanbul.
• Berardi, “Bifo”. F. (2012). Ruh İşbaşında. (Çev. Fırat Genç). Metis Yayınevi: İstanbul.
• Berktay, H. (1991) Söyleşi. (Ed. M. Sever). Kürt Sorunu Aydınlarımız Ne Düşünüyor. Cem Yayınevi: İstanbul.
• Bila, F. (2016). İdeolojik Kodlarıyla Kâğıt Üstündeki PKK. Doğan Kitap: İstanbul.
• Bozarsalan, H. (2002). Kürd Milliyetçiliği ve Kürd Hareketi (1898-2000). Milliyetçilik. İletişim Yayınları, 841-871: İstanbul.
• Bozarslan, H. (2005) Türkiye’de Kürt Milliyetçiliği: Zımni Sözleşme-den İsyana (1919- 1925). Kürt Milliyetçiliğinin Kökenleri Üzerine Çalışmalar. Avesta Yayınları: İstanbul.
• Bruinessen, M. Van. (1995). Kürdistan Üzerine Yazılar. 3. Baskı, İletişim Yayınları: İstanbul.
• Cemal, H. (2014). Delila Bir Genç Kadın Gerillanın Dağ Günlükleri. Everest Yayınları: İstanbul.
• Çay, A. M. (1993). Her Yönüyle Kürt Dosyası. Boğaziçi İlmi Araştırmalar Serisi (Boğaziçi Yayınları). İstanbul.
• Douglas, M. (2018). Doğal Semboller. (Çev. Y. Alogan). İthaki Yayınları: İstanbul.
• Eliade, M. (2017). Mitlerin Özellikleri. (Çev. S. Rıfat). 2. Baskı. Alfa Yayınevi: İstanbul.
• Erdem, T. (2020). Kürt Milliyetçiliği. Milliyetçilik (Ed. T. Erdem). Otorite Kitap.
• Gellner, E. (2013). Uluslar ve Ulusçuluk. (Çev. B. Ersanlı ve G. G. Özdoğan). 3. Baskı. Hil Yayıncılık: İstanbul.
• Güzelgöz, O. (2008). Kürt Meselesi ile Yüzleşmek. Timaş Yayınları: İstanbul.
• Hobsbawm, E.J. (2014). Milletler ve Milliyetçilik. (Çev. O. Akınhay). 5. Baskı. Ayrıntı Yayınları: İstanbul.
• İnternet: http://www.basnews.com/index.php/tr/news/kurdistan/337942
• İnternet: http://www.ilkehaber.com/haber/ertugrul-kurkcu-ocalan-kurt-milliyetciligi9545.html
• İnternet: http://www.binboga.org/ates-icerisinde-celiklesen-irade-mazlum-dogan//
• İnternet: https://cjc-online.ca/index.php/journal/article/view/603/509
• Korkmaz, C. H. (2008). Kurtuluş Savaşı’nın İkinci Cephesi, İç İsyanlar. Altın Kitaplar: İstanbul.
• Leca, J. (1998). Neden Söz Ediyoruz? Uluslar ve Milliyetçilikler. (Çev. S. İdemen). (Haz. Jean Leca). Metis Yayınları: İstanbul.
• Marcus, A. (2017). Kan ve İnanç PKK ve Kürt Hareketi. (Çev. A. Alkan). 6. Baskı. İletişim Yayınları: İstanbul.
• Morley, D. ve Robins, K. (2011). Kimlik Mekânları. (Çev. E. Zeybekoğlu). 2. Baskı. Ayrıntı Yayınevi: İstanbul.
• Oran, B. (1996). Kürt Milliyetçiliği: Doğuşu ve Gelişmesi. Türkiye’nin Kürt Sorunu. Türkiye Sosyal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı: İstanbul.
• Öcalan, A. (2004). Bir Halkı Savunmak. (AİHM Savunması).
• Öğün, S.S. (2000). Mukayeseli Sosyal Teori ve Tarih Bağlamında Milliyetçilik. Alfa Yayınevi: Bursa.
• Özcan, A. (2007).  İmparatorluk Çökerken Yeni Bir Ulus Tahayyülü. Ankara: Lotus Yayınları: Ankara.
• Özkırımlı, U. (2005). Milliyetçilik Kuramları. 5. Baskı. Doğu Batı Yayınları: Ankara.
• Park, E. R. ve Burgess, W. E. (2017). Asimilasyon ve Sosyal Kontrol. (Çev. P. S. Kızılçalı). han Yayıncılık: İstanbul.
• Pektezel, K. (2014). Kitle ve İktidarın İnsanı Kitlenin Diyalektiği. Kitle ve İktidar. Doğu Batı Dergisi. Sayı:69. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Smith, A. D. (1994). Milli Kimlik. (Çev. B. Sina Şener). İstanbul: İle-tişim Yayınları.
• Smith, P. ve Riley, A. (2016). Kültürel Kurama Giriş. (Çev. S. Güzelsarı ve İ. Gündoğdu). Birinci Baskı. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Tanyol, C. (1993). Türkler ile Kürtler. İstanbul: Era Yayıncılık.
• Tayanç M. (2015). Kimlik Oluşturma Aracı Olarak “Nevruz-Newroz” Şenlikleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Sayı:4, 82-89.
• Türkali, V. (2005). Özgürlük İçin Kürt Yazıları. 3. Baskı. İstanbul: Everest Yayınları.
• Uzun, T. (2003). Ulus, Milliyetçilik ve Kimlik Üzerine Bir Değerlendirme. Kimlikler. Doğu Batı Düşünce Dergisi. Sayı: 23, 131-154.
• Yanmış, M. (2017). Yakın Dönemde Kürtler Kimlik, Din, Gelenek. Ankara: Grifon Yayınevi.
• Yayman, H. (2011). Türkiye’nin Kürt Sorunu Hafızası. İstanbul: Doğan Kitap.
• Yıldız, A. (2001). Ne Mutlu Türküm Diyebilene: Türk Ulusal Kimliğinin Etno-Seküler Sınırları. 1919-1938. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zeydanlıoğlu, W. (2009). Diyarbakır Askeri Cezaevi’nde İşkence ve Türkleştirme. Torture and Turkification in the Diyarbakir Military Prison. (Der. Welat Zeydanlıoğlu, John T. Parry) Rights, Citizenship and Torture: Perspectives on Evil, Law and the State Oxford: Inter-Disciplinary Press, 73-92.