TÜRK SİYASAL DÜŞÜNCESİNİN TEMEL KAVRAMLARI: YUSUF HAS HACİB’İN DÜNYA KAVRAMINI İCADI

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 307 - 332, 29.05.2024

Fatih Kocaoğlu

https://doi.org/10.58375/sde.1488504

Öz

Türk düşünce dünyası keşfedilmeyi bekleyen bir hazinedir. Türk düşünce dünyası üzerine yapılacak arkeolojik araştırmalar bu yüzden arttırılmalıdır ancak arkeolojik araştırma, bilgi ve hikmet bağlamında anlaşılmalıdır. Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig adlı eseri bir yandan yönetim bilimi diğer yandan Türk düşünce dünyasına birçok özgün kavram ve bakış açısı sunmuştur. Yusuf Has Hacib’in bu eserde Türk siyasal düşüncesine kazandırdığı en önemli kavramlardan biri de dünya kavramıdır. Dünya kavramı ilk kez onun tarafından Türkçe’ye kazandırılmış ve yaygın olarak kullanılmıştır ve halen de yaygın olarak kullanılmaktadır. Yusuf Has Hacib, 11. yüzyılın siyasal ortamında ortaya çıkan Türk-İslam imparatorluklarına siyasal bir yön vermek için kaleme aldığı Kutadgu Bilig eserinde günümüzde de yaygın olarak kullanılan dünya kavramını Arapça al-dunya kelimesinden faydalanarak icat etmiştir. Dünya kavramı icat edilirken yöntem olarak önce benzer anlamlı kelimelerle birlikte kullanılarak anlam farkı ortaya konmuş, anlamı belirginleştikten sonra kelime bağımsız olarak kullanılmıştır. Bu çerçevede kavramın anlam gelişimi oluşturulurken hem somut-soyut ikilemesi hem de insansız-insani ikilemesi temel alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

DÜNYA KAVRAMI, Yusuf Has Hacib, Kutatgu Bilig

BASIC CONCEPTS OF TURKISH POLITICAL THOUGHT: YUSUF HAS HACIB’S INVENTION OF THE CONCEPT OF THE WORLD

Öz

The world of Turkish thought is a treasure waiting to be discovered. Archaeological research on the world of Turkish thought should therefore be increased, but here the word archaeological should be understood in the context of knowledge and wisdom. Yusuf Has Hacib's Kutadgu Bilig, on the one hand, has presented many original concept perspectives to the science of management and on the other hand to the world of Turkish thought. One of the most important concepts Yusuf Has Hacib introduced to Turkish political thought in this work was his invention of the concept of dünya. The concept of the dünya was first introduced into Turkish by him and has been widely used and is still widely used. Yusuf Has Hacib, in his work Kutadgu Bilig, which he wrote to give a political direction to the Turkish-Islamic empires that emerged in the political environment of the 11th century, invented the concept of the dünya, which is widely used today, by making use of the Arabic word al-dunya. While inventing the concept of the dünya, firstly, the difference in meaning was revealed by using it together with words with similar meanings, and then the word was used independently after its meaning became clear. In this framework, the development of the meaning of the concept is based on both the concrete-abstract dialectic and the non-human-human dialectic.

Anahtar Kelimeler

(the World), ikileme (dialectical), Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig

Kaynakça

• Akalın, Ş. H. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Akçura, Y. (2016). Şark Meselesine Dair ve Eski “Şuray-ı Ümmet”te Çıkan Makalelerimden. Ötüken Neşriyat: İstanbul.
• Alpar, G. (2023). From Geopolitik to Geostrategy, Konya: Palet Yayınları.
• Ergin, M. (2012). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Günay, Ü. ve Güngör, H. (2007). Başlangıçlarından Günümüze Türklerin Dini Tarihi. Rağbet Yayınları: İstanbul.
• Kaçalin, M. S. Kutadgu Bilig. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kaya C. (2022). Uygurca Altun Yaruk Giriş, Metin ve Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kocaoğlu, F. (2024). Mekân Politiği. Dünya Tarihsel Mekânı: Antik Çağ. Ankara: Tün Yayınları.
• Tunçel, M. (2019). Kutadgu Bilig. Ankara: T. C. Gençlik ve Spor Müdürlüğü Yayınları.
• Uluçay, M. Ç. (1976). İlk Müslüman Türk Devletleri. Ötüken Neşriyat: İstanbul.