DEVELOPMENT THOUGHT FROM NATIONAL ECONOMY TO STATISM IN TÜRKİYE

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 77 - 103, 30.01.2025

Çiğdem Erdem , Demirhan Fahri Erdem

Öz

The purpose of this article is to reveal the development of the development ideal in Türkiye in the line of National Economy-statism. Therefore, the scope of the article is the years of National Economy, that is the period from 1923, when the national economy was accepted as a development project with the declaration of the Republic, to the end of the 1930’s, when the National Economy underwent a transformation and evolved towards statism. However, since the roots of the National Economy idea and the establishment of the National Economy-development relationship predate the early republican period, the period of time that we can call the late Ottoman period is also included in the scope of the article. In the context of this purpose and scope, the views in this article based on the data obtained through qualitative research techniques were examined with historical analytical method. According to the findings of the study; the idea of National Economy, which has been a subject of interest in the Ottoman Empire since the II. Constitutional Monarchy Era, was put into practice after the Party of Union and Progress came into power. With the establishment of the Republic, an economy in which the state was active on the basis of development was adopted and the national bourgeoisie, which formed the backbone of the National Economy, remained supported. However, triggered by the 1929 Depression, the National Economy policy underwent an evolution and on the basis of the ideal of development, the National Economy evolved towards statism.

Anahtar Kelimeler

Development, National Economy, Statism.

TÜRKİYE’DE MİLLÎ İKTİSATTAN DEVLETÇİLİĞE KALKINMA DÜŞÜNCESİ

Öz

Bu makalenin amacı, Türkiye’de kalkınma ülküsünün Millî İktisat-devletçilik çizgisindeki gelişimini ortaya koyabilmektir. Dolayısıyla makalenin kapsamı, Milli İktisatlı yıllardır, yani Cumhuriyetin ilanıyla birlikte Millî İktisat’ın bir kalkınma projesi olarak kabul edildiği 1923 yılından, Millî İktisat’ın bir dönüşüm geçirip devletçiliğe doğru evrildiği 1930’lu yılların sonuna kadar geçen süredir. Ancak Millî İktisat düşüncesinin köklerinin ve Millî İktisat-kalkınma ilişkisinin kurulmasının erken cumhuriyet dönemini öncelemesinden dolayı, geç Osmanlı olarak adlandırabileceğimiz zaman dilimi de makale kapsamında ele alınmıştır. Bu amaç ve kapsam bağlamında, nitel araştırma tekniğiyle elde edilen verilere dayalı bu makaledeki görüşler, tarihsel analitik yöntemle incelenmiştir. Makalenin bulgularına göre; Osmanlı İmparatorluğu’nda II. Meşrutiyet Dönemi’nden itibaren ilgi konusu olan Millî İktisat düşüncesi, İttihat ve Terakki Fırkası’nın iktidara gelmesiyle hayata geçirilmiştir. Cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte, kalkınma temelinde devletin etkin olduğu bir ekonomi perspektifiyle hareket edilmiş ve Millî İktisat’ın bel kemiğini oluşturan milli burjuvaziyi desteklemeye devam edilmiştir. Ancak 1929 Bunalımının da tetiklemesiyle, Millî İktisat politikası bir evrim geçirmiş ve kalkınma ülküsü temelinde Millî İktisat, devletçiliğe doğru evrilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kalkınma, Millî İktisat, Devletçilik

Etik Beyan

-

Destekleyen Kurum

-

Teşekkür

İlginiz için teşekkür eder, çalışmalarınızda başarılar dilerim. Esen kalın.

Kaynakça

• Ahmad, Feroz. (1985), İttihatçılıktan Kemalizme, Çev. Fatmagül Berktay, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Ahmad, Feroz. (1996), Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945-1980), Çev. Ahmet Fethi, İstanbul: Hil Yayınları.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1919-1938) C. 1. (1989), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, (1906-1938) C. 2. (1959), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Aydemir, Şevket Süreyya. (1973), Tek Adam, C. 3. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Berkes, Niyazi. (1975), Türk Düşününde Batı Sorunu, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Boratav, Korkut. (1982), Türkiye’de Devletçilik, Ankara: Savaş Yayınevi.
• Boratav, Korkut. (1983a), İktisat Politikaları ve Bölüşüm Sorunları, İstanbul: Belge Yayınları.
• Boratav, Korkut. (1983b), “Türkiye’de Devletçilik”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi C. 2, İstanbul: İletişim Yayınları: 412-418.
• Boratav, Korkut. (1998), Türkiye İktisat Tarihi 1908-1985, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• C.H.P. Dördüncü Büyük Kurultayı Görüşmeleri Tutalgası. (1935), Ankara: Ulus Basımevi.
• Cumhuriyet Halk Fırkası Programı. (1931), Ankara: T.B.M.M. Matbaası.
• Erkök Yılmaz, Şiir. (1992), Dış Ticaret Kuramlarının Evrimi, Ankara: Efil Yayınevi.
• Eroğlu, Hamza. (1981), Atatürk ve Devletçilik, Ankara: Olgaç Matbaası.
• Georgeon, François. (2006), Osmanlı-Türk Modernleşmesi (1900-1930), Çev. Ali Berktay, İstanbul: YKY Yayınları.
• Gilpin, Robert. (2011), Uluslararası İlişkilerin Ekonomi Politiği, Çev. Murat Duran; Selçuk Oktay; M. Kadir Ceyhan; Gürkan Polat, Ankara: Kripto Kitaplar.
• Gökalp, Ziya. (2004), Türkçülüğün Esasları, Haz. Mahir Ünlü ve Yusuf Çotuksöken. İstanbul: İnkılap.
• İnsel, Ahmet. (1983), “Devletçiliğin Anatomisi”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi C. 2, İstanbul: İletişim Yayınları: 419-425.
• İnsel, Ahmet. (2002), “Milliyetçilik ve Kalkınma”, Bora, T. ve Gültekingil, M. (Der.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Milliyetçilik C. 4, İstanbul: İletişim Yayınları: 763-776.
• Kazgan, Gülten. (1997), İktisadî Düşünce veya Politik İktisadın Evrimi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kepenek, Yakup. ve Yentürk, Nurhan. (2001), Türkiye Ekonomisi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Keyder, Çağlar. ve Birtek, Faruk. (1983), “Türkiye’de Devlet Tarım İlişkileri 1923-1950”, Keyder, Ç. (Der.), Toplumsal Tarih Çalışmaları, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları: 191-220.
• Keyder, Çağlar. (1998), “Türkiye Demokrasisinin Ekonomi Politiği”, Shick, İ. C. ve Tonak, E. A. (Der.), Geçiş Sürecinde Türkiye, İstanbul: Belge Yayınları: 38-75.
• Keyder, Çağlar. (1999), Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kongar, Emre. (1995), “Devletçilik ve Günümüzdeki Sonuçları”, Coşar, N. (Der.), Türkiye’de Devletçilik, İstanbul: Bağlam Yayınları: 219-258.
• Kuruç, Bilsay. (1963), İktisat Politikasının Resmi Belgeleri (Söylev, Demeç ve Yazılar), Ankara: Siyasal Bilgiler Fakültesi Maliye Enstitüsü Yayını.
• Kuruç, Bilsay. (1988), Mustafa Kemal Döneminde Ekonomi, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Kuruç, Bilsay. (2001), “Kemalist Ekonomiden Kesitler”, Bora, T. ve Gültekingil, M. (Der.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Kemalizm C. 2, İstanbul: İletişim Yayınları: 298-312.
• List, Friedrich. (2001), The National System of Political Economy, Ontario: Batoche Books.
• Ortaylı, İlber. (1995), İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul: Hil Yayınları.
• Ökçün, Ahmet Gündüz. (1997), İktisat Tarihi Yazıları, Ankara: Sermaye Piyasası Kurulu.
• Öztan, Güven Gürkan. (2005), 1930’ların Türkiyesi’nde Milli İktisat Düşüncesi ve Kadın Algısı, Eğitim Bilim Toplum, C. 3, S. 12, ss. 4-18.
• Pamuk, Şevket. (2009), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Küreselleşme İktisat Politikaları ve Büyüme Seçme Eserleri II, Çev. Gökhan Aksay, Berktay, A. (Der.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Peker, Recep. (1935), Partinin Yeni Programı İçin Kurultayda R. Pekerin Söylevi. Ülkü, 5(28), 247-259.
• Peker, Recep. (1995), “Devletçilik”, Coşar, N. (Der.), Türkiye’de Devletçilik, İstanbul: Bağlam Yayınları: 45-47.
• Peker, Recep. (1997), “Siyasal Partiler”, Aslanpala, O. (Haz.), 1933 Yılında İstanbul Üniversitesi’nde Başlayan İlk İnkılâp Tarihi Ders Notları, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı: 249-264.
• Reinert, Erik S. ve Daastol, Arno Mong. (2004), “The Other Canon: The History of Renaissance Economics”, Reinert, E. S. (Der.), Globalization, Economic Development and Inequality, An Alternative Perspective, Cheltenham: Edward Elgar Publishing Limited: 21-70.
• Sur, Fadıl Hakkı. (1949), Maliye Tarihine Kısa Bir Bakış, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 6(2- 4), 246-278.
• Szporluk, Roman. (1988), Communism and Nationalism: Karl Marx Versus Friedrich List, USA: Oxford University Press.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Cilt. 21, Devre. III, 84. İçtima, 2.10.1930.
• Tekeli, İlhan. ve İlkin, Selim. (1982), Uygulamaya Geçerken Türkiye’de Devletçiliğin Oluşumu, Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi.
• Tokgöz, Erdinç. (2007), Türkiye’nin İktisadi Gelişme Tarihi (1914-2007), Ankara: İmaj Yayınevi.
• Toprak, Zafer. (1995), Türkiye’de Ekonomi ve Toplum (1908-1950) Milli İktisat-Milli Burjuvazi, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Toprak, Zafer. (2000), “II. Meşrutiyet’te Toplumsal Proje: Tesanüt, Meslek ve Millî İktisat”, Yeni Türkiye (Osmanlı Özel Sayısı), C. II, S. 32, ss. 289-304.
• Toprak, Zafer. (2003), İttihat-Terakki ve Cihan Harbi, Savaş Ekonomisi ve Türkiye’de Devletçilik 1914-1918, İstanbul: Homer Yayınevi.
• Tunaya, Tarık Zafer. (2004), Hürriyetin İlânı, İkinci Meşrutiyet’in Siyasi Hayatına Bakışlar, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ünay, Sadık. (2010), “Uluslararası Sistem ve İç Dönüşüm: Osmanlıdan Cumhuriyet’e Türkiye’nin Kalkınma Sorunsalı”, Akademik Araştırmalar Dergisi, S. 45, ss. 109-131.
• Varlı, Arzu. ve Koraltürk, Murat. (2010), “II. Meşrutiyet’ten Erken Cumhuriyet’e Milli İktisadın Sürekliliği ve İzmir İktisat Kongresi”, Türkiye Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 9, S. 20-21, ss. 127-142.
• Yerasimos, Stefonos. (2005), Az Gelişmişlik Sürecinde Türkiye C. III, 1. Dünya Savaşından 1971’e, Çev. Babür Kuzucuoğlu, İstanbul: Belge Yayınları.
• Zarakolu, Avni. (1982), “1929/30 Dünya Ekonomik Krizi Karşısında Türk Ekonomisi ve Alınan Krizle Mücadele Tedbirleri”, Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi Semineri, Ankara: A.Ü. S.B.F. Yayınları: 89-103.
• Zürcher, Eric Jan. (2001), “Kemalist Düşüncenin Osmanlı Kaynakları”, Bora, T. ve Gültekingil, M. (Der.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Kemalizm C. 2, İstanbul: İletişim Yayınları: 44-55.