A Proposed Model for Teaching Arabic Phonetics to Turkish Students through Comparative Methods

Yıl 2025, Sayı: 54, 117 - 145, 30.06.2025

Mohammad Amer Khalifa , Nejdet Gürkan

https://doi.org/10.59149/sduifd.1502480

Öz

Mastering sounds is the initial point from which a foreign language learner begins their journey in learning that language. Due to the linguistic system differences between each language and others, learners often encounter difficulties in mastering some sounds of the target language that do not exist in their native language. This presents a significant challenge for both the teacher and the learner. As the number of different sounds between the learner's native language and the target language increases, learning the sounds of the target language becomes more difficult. The ability to pronounce sounds present in the foreign language but absent in the native language is considered one of the most challenging linguistic skills facing learners. It requires adaptation and transformation in pronunciation mechanisms and overcoming phonetic differences. However, if the learner manages to comprehend these sounds through listening and imitation, as well as comparing them with those present in their native language, they can easily transition to the next stage of learning linguistic skills in the target language. This research aims to provide a methodological approach to teaching Arabic sounds to Turkish learners through a contrastive study between the phonetic systems of the two languages. The research begins by introducing some basic definitions such as linguistic contrast, phonetic system, phoneme and other important terms that contribute to building a comprehensive understanding of the subject. It then proceeds to review the phonetic system and its components in general, delving into the details of sounds in both Arabic and Turkish languages, explaining the subtle differences, especially those that pose difficulties for Turkish learners. The research focuses on conducting a detailed comparison between phonemes in Arabic and Turkish, particularly emphasizing segmental phonemes due to their significant importance in the teaching process. Non-segmental phonemes require further extensive research and are not extensively covered. The research categorizes sounds into shared and unshared categories, exploring this division in depth to include shared sounds distributed into: sounds shared in articulation and quality, sounds shared or similar in articulation but differing in quality, in addition to sounds unique to Turkish not found in Arabic and sounds unique to Arabic not found in Turkish. Subsequently, the research moves on to analyze the results derived from this comparison, elucidating the differences and similarities between the phonetic systems based on a deep understanding of phonetic disparities between the two languages. It discusses important phonetic issues such as the discussion on the hamza and the alef and their equivalents in Turkish, and Arabic sounds pronounced but not written in the Turkish alphabet, among other issues. Through discussions on these issues, the research presents effective teaching strategies that assist Arabic language teachers for Turks and Turkish learners in overcoming the challenges they face when attempting to pronounce unfamiliar sounds in Arabic.

Anahtar Kelimeler

Sounds , Phonological sistem , Turkish Learners , phonetic Commonalities , Education

نموذج مقترح لتعليم الأصوات العربية للأتراك تقابليًا

Öz

يعد إتقان الأصوات النقطة الأولى التي يبدأ منها متعلم اللغة الأجنبية رحلته في تعلم تلك اللغة. ونظرا لاختلاف النظام اللغوي لكل لغة عن اللغات الأخرى فإن المتعلم غالباً ما يواجه أثناء رحلته صعوبات في تعلم بعض أصوات اللغة الهدف، وهي الأصوات غير موجودة في لغته الأم، مما يشكل تحدياً كبيراً للمعلم والمتعلم، ومع زيادة عدد الأصوات المختلفة بين لغة المتعلم الأم واللغة الهدف، يصبح تعلم أصوات اللغة الهدف أكثر صعوبة، حيث تعتبر القدرة على نطق الأصوات الموجودة في اللغة الأجنبية وغير الموجودة في اللغة الأم من أصعب المهارات اللغوية التي تواجه المتعلم، حيث يتطلب الأمر تكييفاً وتحويلاً في آلية النطق وتذليل الفروقات الصوتية، لكن إذا تمكن المتعلم من استيعاب تلك الأصوات من خلال الاستماع والمحاكاة، بالإضافة إلى مقارنة هذه الأصوات بتلك الموجودة في لغته الأم، فإنه يستطيع بسهولة الانتقال إلى المرحلة التالية لتعلم المهارات اللغوية في اللغة المستهدفة. يتناول هذا البحث تقديم رؤية منهجية لتعليم الأصوات العربية للمتعلمين الأتراك من خلال دراسة تقابلية بين النظامين الصوتيين في اللغتين العربية والتركية. فيبدأ البحث بتقديم بعض التعريفات الأساسية مثل تعريف التقابل اللغوي، والنظام الصوتي، والفونيم، وغيرها من المصطلحات المهمة التي تسهم في بناء الفهم الشامل للموضوع، ثم ينتقل البحث بعد ذلك إلى استعراض النظام الصوتي ومكوناته بشكل عام، ليغوص في تفاصيل الأصوات لكل من اللغتين العربية والتركية، موضحاً الفروق الدقيقة بينها وخاصة تلك التي تشكل صعوبة في تعلمها بالنسبة للمتعلمين الأتراك. يركز البحث على إجراء مقارنة مفصلة بين فونيمات العربية والتركية، و بشكل خاص على الفونيمات القطعية نظراً لأهميتها البالغة في العملية التعليمية، ولأن الكلام على الفونيمات الفوق قطعية يحتاج إلى بحث أطول. يقسم البحث الأصوات إلى مشتركة وغير مشتركة، ويتعمق في هذا التقسيم ليشمل الأصوات المشتركة التي تتوزع إلى: أصوات مشتركة في المخرج والصفة، وأصوات مشتركة أو متقاربة في المخرج لكنها تختلف في الصفة، إضافة إلى الأصوات غير المشتركة التي تتفرع إلى أصوات تختص بها اللغة التركية دون العربية، وأصوات تختص بها اللغة العربية دون التركية، ثم ينتقل البحث إلى تحليل النتائج المستخلصة من هذه المقارنة، موضحاً الفروقات والتشابهات بين النظامين الصوتيين بناءً على الفهم العميق للفروقات الصوتية بين اللغتين، فيبحث في أهم القضايا الصوتية مثل الكلام عن الهمزة والألف وما يقابلهما في اللُّغة التُّركيَّة، والأصوات العربيَّة الموجودة لفظا لا رسما في الأبجدية التُّركيَّة وهي مسألة غاية في الأهمية، بالإضافة إلى مسائل أخرى. من خلال الكلام عن المسائل السابقة يقدم البحث استراتيجيات تعليمية فعّالة تساعد معلمي اللغة العربية للأتراك والمتعلمين الأتراك في تجاوز التحديات التي تواجههم عند محاولة نطق الأصوات غير المألوفة لهم في اللغة العربية. تشمل هذه الاستراتيجيات استخدام تقنيات التقابل الصوتي والجداول التي تركز على الأصوات الصعبة أو التي قد يلتبس نطقها على المتعلم التركي.كما إن البحث يسعى إلى تقديم توصيات عملية يمكن للمعلمين الاستفادة منها في صفوفهم.

Anahtar Kelimeler

الأصوات , تعليم , النظام الصوتي , المتعلمين الأتراك , الأصوات الصعبة

Türklere Arapça Seslerin Karşılaştırmalı Öğretimi İçin Bir Model Önerisi

Öz

Seslerin doğru bir biçimde telaffuz edilmesi, yabancı dil öğrencisinin o dili öğrenme yolculuğuna başladığı ilk adımdır. Çeşitli dillerin dilsel sistemlerindeki farklılıklar göz önüne alındığında, öğreniciler genellikle hedef dilin belirli seslerini, özellikle ana dillerinde bulunmayan sesleri öğrenmede zorluklarla karşılaşırlar. Bu durum hem öğretmen hem de öğrenici için önemli bir zorluk teşkil eder. Öğrenicinin ana dili ile hedef dil arasındaki farklı seslerin sayısı arttıkça, hedef dilin seslerini öğrenmek daha zor hale gelir. Yabancı dilde bulunan ancak ana dilde bulunmayan sesleri doğru telaffuz edebilme yeteneği, öğrenici için en zor dil becerilerinden biridir. Bu, telaffuz mekanizmasında uyum ve değişiklik gerektirir ve fonetik farklılıkların üstesinden gelmeyi zorunlu kılar. Ancak, öğrenici bu sesleri dinleme ve taklit yoluyla kavrar ve bu sesleri ana dilindeki seslerle karşılaştırarak öğrenirse, hedef dildeki dil becerilerini öğrenmenin bir sonraki aşamasına kolayca geçebilir. Bu araştırma, Arapça seslerin Türk öğrenicilere öğretimi için metodolojik bir vizyon sunmayı amaçlamakta ve Arapça ve Türkçedeki fonetik sistemlerin karşılaştırmalı bir incelemesini içermektedir. Araştırma; dilsel karşılaştırma, fonetik sistem, fonem gibi temel tanımları sunarak başlamakta ve konuya kapsamlı bir anlayış kazandıracak diğer terimleri incelemektedir. Daha sonra fonetik sistemi ve bileşenlerini ele alan araştırma hem Arapça hem de Türkçedeki seslerin detaylarına inerek, özellikle Türk öğreniciler için öğrenme zorluğu oluşturan farklılıkları açıklamaktadır. Araştırma, eğitim sürecinde önemli oldukları için özellikle parçalı sesbirimler üzerinde durarak, Arapça ve Türkçe fonetik sistemler arasında ayrıntılı bir karşılaştırma yapmaya odaklanmıştır. Parçalar üstü sesbirimleri tartışmak daha uzun ve ayrı bir çalışma gerektirecektir. Araştırma, sesleri ortak ve ortak olmayan sesler olarak tasnif etmektedir. Ortak sesler hem çıkış yeri hem de ses özelliklerinde ortak olan sesler ile çıkış yeri benzer ancak ses özelliklerinde farklı olan sesler olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Ortak olmayan sesler ise Türkçede bulunup Arapçada bulunmayan sesler ve Arapçada bulunup Türkçede bulunmayan sesler olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Araştırma daha sonra bu karşılaştırmadan elde edilen sonuçları analiz etmekte, iki dilin fonetik sistemleri arasındaki farklılıkları ve benzerlikleri, detaylı bir biçimde çözümlemektedir. Araştırma, Arapçadaki hemze ve elif ile bunların Türkçedeki karşılıkları, Türk alfabesinde bulunmayan ancak telaffuzda var olan Arapça sesler gibi önemli fonetik konuları da tartışmaktadır. Bu konuları ele alarak araştırma, Türk öğrenicilere Arapça öğreten Arapça öğretmenlerine ve Türk öğrenicilere, Arapçada aşina olmadıkları sesleri telaffuz etmeye çalışırlarken karşılaştıkları zorlukların üstesinden gelmelerine yardımcı olacak etkili eğitim stratejileri amaçlamaktadır. Bu stratejiler, zor seslere veya Türk öğrenicilerin karıştırabileceği seslere odaklanan fonetik karşılaştırma tabloları ve grafiklerinin kullanımını, çeşitli fonetik egzersiz önerilerini içermektedir. Tüm bu çabalar, Türk öğrenicilerin Arapça sesleri doğru telaffuz becerilerini kazanmalarını kolaylaştırmayı, Arapçayı akıcı ve doğru bir şekilde konuşma yeteneklerini artırmayı ve dili çeşitli iletişim durumlarında kullanma konusunda kendilerine olan güvenlerini artırmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sesler , Ses sistemi , Türk Öğrenciler , Eğitim , Ses Benzerlikleri

Kaynakça

• Abdü’l-Gani, Eymen Emin. El-Kafi fi kava‘idi’l-imla ve’l-kitabe. Kahire: Darü’t-Tefikiyye li’t- Turas.
• Abdullah, Ahmed Muhammed Abdü’d-Dayim. “Mebhas havle tevkidi’l-fi‘l bi’n-nun.” Şebeketü’l-Eluke. Erişim tarihi: 16-02-2024.
• Abdüttevab, Ramazan. El-Medhal ila ilmi’l-luga ve menahici’l-bahs el-lugavi. 3. baskı. Kahire: Mektebetü’l Hanci, 1997.
• Allam, Ahmed Abdü’l-Aziz ve Mahmud, Abdullah Rabi‘. İlmu’s-savtiyyat. Riyad: Mektebetü’r- Reşd, 2009.
• Bişr, Kemal. Dirasat fi ilmi’l-luga. Kahire: Dar Garib li’t-Tıbaa ve’n-Neşr, 1998.
• Bizraavi, Basel. “et-Ta fi’l-lugati’l-arabiyye: Hısaisuha’s-savtiyye ve isti’malatuha.” Mecelletü Dünya’l-Vatan. https://2u.pw/m4vvcGg. Erişim tarihi: 16-02-2024.
• Çakmakçı, Cevdet. Esvaatü’l-luga’t-Türkiyye ve’l-Arabiyye: Bahs mukaren. Riyad: Camiatü’l-Melik Suud, 2001.
• Deyyâb, Ahmed. El-Meşakil elleti tüvacihe’t-Türak fi ta‘limi’l-luga’l-Arabiyye ve’l-mukterehat. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2002.
• Ebu Hayyan en-Nahvi. İrtişafu’d-darb min kelami’l-Arab. thk. Recep Osman Muhammed. 1. baskı. Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 1998.
• Emünzevî, Muhammed. Eşbahu’s-savait fi’l-lugati’l-arabiyye: Nizamuha ve vazai’fuha.
• Enis, İbrahim. el-Esvaatü’l-lugaviyye. Kahire: Mektebetü Nehdeti Mısr.
• Emrullah. “el-Esvaatü’l-lugaviyye fi’t-Türkiyye ve’l-Arabiyye: Dirase takabüliyye.” Mecelletü Camiati’l-Melik Suud – el-Lugat ve’t-Terceme, 16. Riyad, 2004.
• Fakihi. Şerhu Kitabi’l-hudud fi’n-nahv. thk. el-Mütevelli Ramazan Ahmed ed-Demiri. Kahire: Mektebetü Vehbe, 1993.
• Fevzan, Abdurrahman b. İbrahim. Dürusu’n-nizami’s-savti li’l-luga’l-Arabiyye.
• Galayini, Mustafa. Camia’d-dürusi’l-Arabiyye. Kahire: Darü’s-Selam, 2010.
• Ğamdi, Mansur b. Muhammed. Es-Savtiyyatü’l-Arabiyye. Riyad, 2001.
• Halef, Muhammed. “Rü’ye muktereha fi tasnîmi’n-nizami’s-savti fi menahici ta‘limi’l-luga’l-Arabiyye li’n-natikin bi-gayriha.” Darü’l-Fünun, Camiatü İstanbul, s. 32, c. 1, 2021.
• Harbiyât, Mahmud Muhammed. “Harakatü’l-luga’l-Arabiyye beyne’l-kudama ve’l-muhdesin.” Mecelletü Amaraba, 5/12, 2014.
• Hasan, Abbas. En-Nahvu’l-vafi. 15. baskı. Kahire: Darü’l-Maarif.
• Hasan, Ahmed. “Tedrisü’l-esvaat fi’l-luga’l-Arabiyye li’n-natikin bi-gayriha.” Mawki‘u’l- Cezire li-ta‘limi’l-Arabiyye. Erişim tarihi: 15-06-2024.
• Hassan, Temmam. Menahicu’l-bahsi fi’l-luga. Kahire: Mektebetü’l-Anglo’l-Mısriyye. Huli, Muhammed Ali.
• Mu‘cem ilmi’l-esvaat. 1. baskı. Riyad: Camiatü Riyad, 1982.
• İbn Cinni. Sirru sinaati’l-i‘rab. 2. baskı. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• İbn Faris. Mu‘cemü mekayisi’l-luga. thk. Abdüsselam Harun. Beyrut: Darü’l-Fikr, 1979.
• İbn Hişam. Evdahu’l-mesalik ila Elfiyyeti İbn Malik. thk. Yusuf eş-Şeyh Ahmed el-Bekai. Beyrut: Darü’l-Fikr.
• Korkmaz, Zeynep. “Türkiye Türkçesinin Ses Bilgisi Üzerine Notlar-2 (2021 Şubat).
• Kuduri el-Hamd, Ganem. El-Medhal ila ilmi esvaati’l-Arabiyye. Amman: Dar Ammar, 2004.
• Lumiş, Abdüssamed. “Eşbahu’s-savait fi’l-luga’l-Arabiyye: Kadayaha ve müşkilatuha min menzur ilmi’l-esvaat el-hadith.” Mecelletü’l-Miyar, 14/1.
• Mecmau’l-Lugati’l-Arabiyye ala’ş-Şebeketi’l-Alamiyye. Erişim adresi: https://2u.pw/3MuExM5. Erişim tarihi: 16-02-2024.
• Muradi. Tavdihu’l-makasid ve’l-mesalik bi şerhi Elfiyyeti İbn Malik. thk. Abdurrahman Ali Süleyman. 1. baskı. Kahire: Darü’l-Fikr el-Arabi, 2008.
• Musa, Enver Abdülhamid. Ebcediyyatu’l-luga ve ilmi’l-esvaat ve’l-lisaniyyat. Lübnan: Darü’n-Nehdeti’l-Arabiyye, 2016.
• Muslimi, Muhammed Abdülmün’im. “Tefhim ve terkik.” Şebeketü’l-Aluka. Yayın tarihi: 23-02-2014. Erişim adresi: https://2u.pw/ex05Wpy. Erişim tarihi: 16-02-2024.
• Mütercim Âsım Efendi. “el-Okyânûsu’l-Basît Fî Tercemeti’l-Kâmûsi’l-Muhît”, İstanbul, 2014.
• Nuruddin, İsam. İlmu’l-esaat el-lugaviyye – El-Fonitika. Beyrut: Darü’l-Fikr el-Lübnani, 1992.
• Ömer, Ahmed Muhtar. Dirasetu’s-savti’l-lugavi. Kahire: Alemü’l-Kütüb, 1997.
• Ramazan, Hani İsmail. “Su‘ubatü’l-esvaat el-Arabiyye li’t-tullabi’t-Türak: Dirase mukaren.” Mawki‘ Akdem Publishing. Yayın tarihi: 2019.: https://2u.pw/1U0u3tch. Erişim tarihi:16-02-2024.
• Saban, Suheyl. Mu‘cem el-Elfaz el-Arabiyye fi’l-luga’t-Türkiyye. Riyad: İmam Muhammed b. Suud İslam Üniversitesi, 2005.
• Şaman, Mes‘ad b. Süveylim. Kava‘idu’l-luga’t-Türkiyye. Riyad: Camiatü’l-Melik Suud, 1417.
• Sibaveyh. El-Kitab. thk. Abdüsselam Muhammed Harun. 3. baskı. Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 1988.
• Su‘ran, Mahmud. İlmu’l-luga: Mukaddime li’l-kari’ el-Arabi. Beyrut: Daru’n-Nehdeti’l-Arabiyye.
• Şubeki, Muhammed Refik Mümin. Tefhim ve terkik fi ahkami’t-tecvid. Yayın tarihi: 15/08/2015. https://2u.pw/xWXONO5. Erişim tarihi: 16-02-2024.
• Süleyman, Hüseyin Habib. “El-Hemze: Enva‘uha ve kava‘idü kitabetiha.” Mecelletü Camiat Tişrin li’d-Dirasat ve’l-Buhusi’l-İlmiyye – Silsiletü’l-Adab ve’l-Ulumi’l-İnsaniyye, cilt 27, sayı 2, Lazkiye – Suriye, 2005.
• TDK Büyük Türkçe Sözlük: https://sozluk.gov.tr/ Erişim tarihi: 16-02-2024.
• Yakut, Ahmed Süleyman. Fi ilmi’l-luga et-Tekabüli: Dirase tatbikiyye. İskenderiye: Darü’l-Marife el-Camiiyye, 1985.