Bu makale, çağdaş sanat tarihi literatüründe ve
müze kataloglarında sıklıkla ‘güneş’, ‘güneş parlaması’ ‘yıldız’ ya da
‘ışınları olan rozet’ olarak tanımlanan bir motifin (güneşe benzemesine
rağmen), 12-13. yüzyıllarda Selçuk,
Atabey ve Eyyubi topraklarında uygulanan haberleşme/istihbarat sistemi içinde
kullanılan bir şifre makinesinin betimlemesi olabileceğini önermektedir. Bu tip
bir aracın betimlerini ‘güneş’ motifinden ayrılan belirli özellikler
bulunmaktadır: Üç diskten oluşan araç motifte de iç içe üç dairesel form ile
betimlenir: sıklıkla yüz (insan ya da büyük kedigil) tasviri olan, bazen
düşeyde bir işaret imi bulunan ve dış çepherde bir sıra daire motifi bulunan
bir merkezi daire; bundan çıkan ve aracın ışınları/işaret imlerini iki farklı
seviyede (iç/üst ve dış/alt grup) ayıran daha geniş bir çember; ve dışta disk
benzeri bir çerçeve. Bazı ışınların sivri uçları bu çerçeveden dışarı taşarak
dış diskte okunması gereken harflere/rakamlara işaret eder. Aracın betimi
olduğu önerilen motif, yüksek seviyeli haberleşme sistemi ile ilişkili
kompozisyonlarda gözlenmektedir. Motifin bulunduğu seramik kaplarda, şifreli
mesajları betimleyen kutu sıraları ile ışıklı sinyal araçları ve barid
sisteminin elemanlarının tasvirleri de yer almaktadır. Bu nedenle bu motifin
güneş tasviri ya da güneş ışınlarını yansıtan bir nesne olarak tanımlanması
yerine şifre makinesi tasvirleri olarak yorumlanması düşünülebilir. Bu araç
sultanın barid teşkilatı tarafından, atlı haberciler (kasıd), posta
güvercinleri (haman) ve daha da önemlisi özel sinyal araçları ile yansıtılan
ışıklı mesajları şifrelemek ya da gelen şifreli mesajların okunması amacı ile
kullanılmış olsa gerektir ve olasılıkla 12-13. yüzyıllar boyunca, Moğol
istilalarına kadar kullanılmıştır.
Repeatedly described in modern art historical
and other literature and in museum catalogues as the representation of a ‘sun’,
a ‘solar design’, ‘sunburst’, a ‘star’, or as a ‘rosette with rays’, this
article suggests that some examples of this type of depiction - whilst having
the form of a ‘sun’ or of a ‘sunburst’ or ‘star’ – rather, and in some cases
with considerable accuracy, record the types of cypher device/machine that was
employed to make and to read secure encrypted communications in the 12th to
13th centuries within the Seljuk, Atabeg and Ayyūbid
territories of the Abbasid Caliphate. The primary distinguishing features
between the representation of what has been termed a ‘sun’, ‘solar device’
etc., and the depiction of this type of encryption device, consists in the
depiction of three disks - an inner disk, often carrying the depiction of a
face, human or feline, sometimes with a noteworthy vertical marker, and often with
a series of circles around its rim – a wider disk that separate the
rays/pointers of this device into two separate layered groups, an inner/upper
and an outer/lower group - within an outer disk-like frame,
across the edge of which the pointed ends of some of these rays/pointers pass,
with the setting of the machine's pointers-rays determining the sequence of the
letters-numbers to be read off the outer disk. Furthermore, the context within
which these depictions occur can be associated with the depiction of high
level state communications,
with at times the depiction in an encircling band of coded messages in boxes,
the depiction of signalling devices and of members of the ruler’s barīd-istibarat. It
is therefore suggested that this type of representation having the form of
three-disks with pointers-rays, while having the form of a ‘sun’ or ‘a solar device’, can rather to be understood as depicting examples
of the types of cypher machine that was employed by the ruler’s barīd-istibarat to
encrypt and decrypt some of the messages sent by means of couriers-kasıd,
by messenger pigeons-haman, and most rapidly, through sequences of
signals of reflected light/coloured light during the course of the 12th and
into the 13th centuries until the pagan Mongol interventions.
Seljuk Cypher/Cipher barīd - istibarat communications “sun”-“solar device”
Birincil Dil | İngilizce |
---|---|
Bölüm | Araştırma Makaleleri |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 27 Aralık 2017 |
Gönderilme Tarihi | 16 Ağustos 2017 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 Sayı: 2 |