Türk Edebiyatında Sembolist Şairlerin Zaman Tema veya Simgesi Kullanılan Bestelenmiş Şiirlerinin Türk Mûsikîsine Yansımaları

Yıl 2023, Sayı: 5, 23 - 37, 29.09.2023

Semih Okcu

https://doi.org/10.5152/ArtIcon.2023.23011

Öz

Türk edebiyatında sembolizm akımı etkisinde kalan ve bu doğrultuda şiirlerinde tema olarak
zaman temalarını veya simgelerini daha çok ön plana alan sembolist şairlerin şiirlerinin mûsikîye
yansıyış biçimlerini ele aldığımız bu çalışmamızda, ilk olarak Sembolizm akımı hakkında bilgiler
verilmiş ve bu akımın tesiri altında kalmış Türk edebiyatındaki temsilcileri olan Cenab Şehabettin,
Ahmet Hâşim, Ahmet Muhip Dıranas, Ahmed Hamdi Tanpınar ve Cahit Sıtkı Tarancı hakkında
genelden özele olacak şekilde bilgiler aktarılmıştır. Edebiyat ve mûsikînin disiplinlerarası yapısı
itibarıyla beste ve güfte ilişkisinden faydalanılarak oluşturulan bu çalışmamızın veri toplama sürecinde nitel araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Bu süreç akabinde literatür taraması yapılarak, ilgili
makale, kitap, tez ve web kaynaklarından yararlanılmıştır. Elde edilen verilerin analiz süreci doğrultusunda Cenab Şehabettin, Ahmet Hâşim, Ahmet Muhip Dıranas, Ahmed Hamdi Tanpınar ve Cahit
Sıtkı Tarancı’nın zaman tema veya simgesiyle bestelenmiş şiirlerinin mûsikîye yansıma biçimi ele
alınmıştır. Elde edilen çıkarımlar ise sonuç kısmına aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sembolizm, mûsikî, edebiyat, beste, güfte

Reflections of Symbolist Poets in Turkish Literature With Time Theme or Symbol Composed Poems on Turkish Music

Öz

In this study, in which we discuss in what ways the poems of the symbolist poets, who were influenced by the symbolism movement in Turkish literature and who emphasized the themes or time
image as themes in their poems, were reflected in music. First, an introduction about the symbolism movement is given, which is followed by information about Cenâb Şehâbeddîn, Ahmet Haşim,
Ahmet Muhip Diranas, Ahmed Hamdi Tanpinar, and Cahit Sitki Taranci, who are the representatives of this movement in Turkish literature and were influenced by this movement. Qualitative
research methods were used in the data collection process of this study, which was created by
utilizing the relationship between composition and lyrics in terms of the interdisciplinary structure of literary and musical arts. Following data collection, a literature review was conducted and
relevant articles, books, theses, and web resources were utilized. In line with the analysis of the
data obtained, the way the poems of Cenâb Şehâbeddîn, Ahmet Haşim, Ahmet Muhip Dıranas,
Ahmed Hamdi Tanpınar, and Cahit Sıtkı Tarancı were composed with the theme or image of
time in relation to music is discussed. The inferences drawn from the study are presented in the
“Conclusion” section.

Anahtar Kelimeler

Symbolism, music, literature, composition, lyrics

Kaynakça

• Abacı, T. (2000). Yahya Kemal ve Ahmed Hamdi Tanpınar’da müzik. Pan Yayıncılık.
• Abacı, T. (2013). Türk müziğinde bestelenmiş şiirler. İkaros Yayınları.
• Akbay, F. (2020). Türk müziğinde besteden güfteye gitme yolunda prozodi. İnkılâp kitabevi.
• Arel, H. S. (1952). Makamlardaki duygu unsuru III. Mûsikî Mecmuası, (49).
• Arel, H.S. (1969). Türk mûsikîsi kimindir?, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Banarlı, N. S. (1983). Türk edebiyatı tarihi (1.bs, Cilt 2, ss. 1163–1167). Milli Eğitim Basımevi.
• Biredip. (2021). Cahit Sıtkı Tarancı’nın bestelenmiş şiirleri. https ://bi redip .com/ cahit -sitk i-tar ancin in-be stele nmis- siirl eri/ (Erişim Tarihi: 10 Şubat, 2023).
• Bora, S. (2023). Cenab Şahabettin. https ://ww w.sal ihbor a.com /tag/ cenab -saha betti n/ (Erişim Tarihi: 22 Ocak, 2023).
• Çiçekler, M. (2006). Bize göre. Alkım Yayınevi.
• DîvânMakam. (2019). https ://di vanma kam.c om/wi ki/ah met-h asim. 1243/ (Erişim Tarihi: 21Haziran, 2023).
• Enginün, İ. (2002). Ahmed Hamdi Tanpınar bütün şiirleri. Dergâh Yayınları.
• Enginün, İ. (2011). Cahit Sıtkı Tarancı (3. bs., Cilt 40, s. 15). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Ercilasun, B. (1989). Cenab Şehabettin. Büyük Türk klasikleri (2.bs, Cilt 9, s. 365). Ötüken Yayınları.
• Ergun, S. N. (1935). Cenab Şehabettin. Güneş Yayınevi.
• Gür, A. (2020). Ahmet Muhip Dıranas (3. bs., Cilt 1, s. 327). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Haşim, A. (1968). Ahmet Haşim, hayatı, şahsiyeti, seçme şiir ve yazıları. Ayyıldız Matbaası.
• Kurucu, A. (2023). Dök hak-i siyah üstüne ey dest-i sema dök. https ://ww w.yed inota .com/ beste /dok- hak-i -siya h-ust une-e y-des t-i-s ema-d ok-15 828, (Erişim Tarihi: 22 Haziran, 2023).
• Okay, M. O. (1992). Ahmed Hamdi Tanpınar (2. bs., Cilt 13, ss. 530–536). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Okay, O., & Aktaş, Ş. (1992). Ahmet Hâşim. Büyük Türk klasikleri (1.bs., Cilt 12, ss. 11–13). Ötüken Yayınları.
• Okcu, S. (2023). Güftesi ve usûlü aynı, makamları farklı ezgilerde duygu unsuru. Munzur 5. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi Tam Metin Kitabı. Tunceli (ss. 131–146).
• Sayan, E. (2010). Ulusal müziğimiz teknik analiz ve bestecilik. Boyut Yayıncılık.
• Süphandağı, İ. (2021). Cenap Şahabettin sembolist midir? Türkbilig, 41, 205–220.
• Samanoğlu, G. (1971). Cahit Sıtkı Tarancı-seçmeler. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Tiken, S. (2009). Cahit Sıtkı Tarancı’nın şiirlerindeki ‘ayna’ imgesine psikanalitik bir yaklaşım. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 41, 47–60.
• Ünal, S. (1982). Ahmet Muhip Dıranas. Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Yener, S. (2018). Cahit Sıtkı Tarancı. http: //www .musi kikla vuzu. net/? /blog / best ekarl ar/ca hit-s itki- taran ci-19 10-19 56, (Erişim Tarihi: 11 Kasım, 2022).
• Yetkin, S. K. (1943). Edebi Meslekler. Remzi Kitabevi.