İklim Krizinin Tarım Sektörüne Etkisinin Ekonometrik Bir Analizi: Türkiye Örneği

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 2, 20 - 37, 30.12.2024

Mustafa Taç , Osman Peker

Öz

İçinde bulunduğumuz yüzyılın en büyük sorunu iklim krizidir. Özellikle sanayi devriminden sonra, insan ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla artan endüstriyel faaliyetler, çeşitli çevresel sorunları beraberinde getirmiş ve iklim değişikliğinin hızlanmasına yol açmıştır. İklim şartlarındaki değişimler farklı sektörlere de etki etmektedir. Günümüzde insan kaynaklı nedenler ile bu etkilerin belirginliği daha da artmıştır. İklimdeki değişimlerin en yoğun etkilerinin görüldüğü sektörlerin başında tarım gelmektedir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de, iklimin, tarım sektörüne etkisinin, 1990-2020 dönemi verileri ile ARDL yöntemi kullanarak test edilmesidir. Çalışmada bağımlı değişken, tarımsal üretimin gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYİH) içerisindeki payı, bağımsız değişken olarak ise, kişi başına düşen karbondioksit (CO2) salınım miktarı ve yeryüzü ısı endeksi kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan veriler Dünya Bankası veri tabanından elde edilmiştir. Çalışmanın ampirik bulgularına göre, uzun ve kısa dönemde iklim değişikliği ile tarım sektörü arasında anlamlı ve negatif yönlü bir ilişkinin olduğu görülmüştür. CO2 salınım miktarındaki ve yeryüzü ısı seviyesindeki artış, tarımsal üretim üzerinde olumsuz bir etki meydana getirmektedir.

Anahtar Kelimeler

İklim, Tarım, Gıda, Tarım 4.0, Kıtlık

Kaynakça

• Adam H. Sobel, S. M. (2016). Potentially extreme population displacement and concentration in the tropics under non-extreme warming. Scientific reports, 6(1).
• Ahmad Safuan Bujang, B. A. (2019). Agriculture 4.0: Data-Driven Approach to Galvanize Malaysia's Agro-Food Sector Development. FFTC Agriculture Policy Platform.
• Akalın, M. (2014). İklim değişikliğinin tarım üzerindeki etkileri: Bu etkileri gidermeye yönelik uyum ve azaltım stratejileri. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), s. 351-377.
• Akram, N. (2013). Is climate change hindering economic growth of Asian economies?. Asia-Pacific Development Journal, 19(2), 1-18.
• Aliza Fleischer, I. L. (tarih yok). Climate change, irrigation, and Israeli agriculture: Will warming be harmful? Ecological economics, 65(3), s. 508-515.
• Alpar, C. (1988). Dünya ekonomisi ve uluslararası ekonomik kuruluşlar: gelişmekte olan ülkeler yönünden değerlendirme. Evrim.
• Ana De Castro, M. J.-G. (2012). Airborne multi-spectral imagery for mapping cruciferous weeds in cereal and legume crops. Precision Agriculture, 13, s. 302-321.
• Anderson, K. (2010). Globalization's effects on world agricultural trade, 1960–2050. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 365(1554).
• Andre Bigano, J. M. (2006). Predicting tourism flows under climate change: An editorial comment on Gössling and Hall . Climatic Change, s. 175-180.
• Angus Bowmaker-Falconer, F. M. (2018). The future of the western cape agricultural sector in the context of the 4th industrial revolution. Synthesis Report, 1.
• Ann B Stahl, D. R. (1989). Foraging and farming: the evolution of plant exploitation. London: Unwin Hyman.
• Ateşoğlu, A., & Arıkan , T. B. (2019). Konya Kapalı Havzası Orman, Mera ve Tarım Alanlarının Değerlendirilmesi. 21(3), s. 821-832.
• Başkanlığı, T. C. (2019). Onbirinci Kalkınma Planı.
• Barnwal, P., & Kotani, K. (2013). Climatic impacts across agricultural crop yield distributions: An application of quantile regression on rice crops in Andhra Pradesh, India. Ecological Economics, 87, 95-109.
• Bayar, R. (2018). Arazi Kullanım Açısından Türkiye'de Tarım Alanlarının Değişimi. 2(187).
• BAYRAÇ, H., & Dogan, E. (2016). Impacts of climate change on agriculture sector in Turkey. Eskisehir Osmangazi Universitesi Iibf Dergisi-Eskisehir Osmangazi University Journal of Economics and Administrative Sciences, 11(1).
• Bayramoğlu, Z. (2010). Tarımsal Verimlilik ve Önemi. Selcuk Journal of Agriculture and Food Sciences, 24(3), s. 52-61.
• Begümhan Turgut, N. A. (2022). Dördüncü sanayi devrimi ve tarımdaki değişimler. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 8(4), s. 122-128.
• Benek, S. (2006). ŞANLIURFA İLİNİN TARIMSAL YAPISI, SORUNLARI ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ. Coğrafi Bilimler Dergisi,, 4(1), s. 67-91.
• Benjamin K. Sovacool, M. H. (2014). Global energy justice. Cambridge University Press.
• Benjamin K.Sovacool, I. M. (2016). Energy access, poverty, and development: the governance of small-scale renewable energy in developing Asia. Routledge.
• Brown, R. L., Durbin, J., & Evans, J. M. (1975). Techniques for testing the constancy of regression relationships over time. Journal of the Royal Statistical Society Series B: Statistical Methodology, 37(2), 149-163.
• Bocquet Appel, J. P. (2011). The agricultural demographic transition during and after the agriculture inventions. (54 b., Cilt 4). Current Anthropology.
• Boserup, E. (2014). The conditions of agricultural growth: The economics of agrarian change under population pressure. Routledge.
• Bozoğlu, M., Başer, U., Eroğlu, N. A., & Topuz, B. K. (2019). İklim Değişikliğinin Türk Tarımına Etkileri. 3(97).
• Burak Ozdogan, A. G. (2017). Digital agriculture practices in the context of agriculture 4.0. Journal of Economics Finance and Accounting, 4(2), s. 186-193.
• Burke M, S. M. (2015). Global non-linear effect of temperature on economic production. Nature, s. 235-239.
• Bushra Praven, P. S. (2020). Climate change and its impacts on Indian agriculture: An econometric analysis. Journal of Public Affairs, 20(1).
• Canan Fisun Abay, E. O. (2005). Türkiye’de tarım politikalarında değişim. VI. Türkiye Ziraat Mühendisleri Odası Teknik Kongresi Sonuç Bildirgesi.
• Carolyn Opio, P. J. (2013). Greenhouse gas emissions from ruminant supply chains–A global life cycle assessment. Food and agriculture organization of the United Nations.
• Celina Bellard, C. B. (2012). Impacts of climate change on the future of biodiversity (Cilt 15).
• CEMA. (2017). 2020 tarihinde Digital Farming: What does it Really Mean.: http://cemaagri.org/sites/default/files/CEMA_Digital%20Farming%20- adresinden alındı
• Change, I. P. (2019). "Land: An IPCC Special Report on Climate Change. Desertification, Land Degradation, Sustainable Land Management, Food Security, and Greenhouse Gas Fluxes in Terrestrial Ecosystems.
• Christopher B Field, V. R. (2014). Climate change 2014–Impacts, adaptation and vulnerability: Regional aspects. Cambridge University Press.
• Clark, G. (2018). Too much revolution: Agriculture in the industrial revolution, 1700–1860. In The british industrial revolution. Too much revolution: Agriculture in the industrial revolution, 1700–1860. In The british industrial revolution.
• Clifford H. Koger, D. R. (2003). Detecting late-season weed infestations in soybean (Glycine max). Weed Technology, s. 696-704.
• Clive WJ Granger, P. N. (1974). Spurious regressions in econometrics (2 b., Cilt 2). Journal of econometrics.
• Cynthia Rosenzweig, J. W. (2014). Assessing agricultural risks of climate change in the 21st century in a global gridded crop model intercomparison. Proceedings of the national academy of sciences, 111(9).
• Çakmak, B., & Gökalp, Z. (2011). İklim Durumu ve Etkin Su Kullanımı. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi(1), s. 87-95.
• Danielle Abraham, T. N. (2019). How Israel became a world leader in agriculture and water. The Tony Blair Institute for Global Change.
• Dasgupta, R. (2013). Ingassing, storage, and outgassing of terrestrial carbon through geologic time. Reviews in Mineralogy and Geochemistry, 75(1), 183-229.
• David Christian Rose, J. C. (2018). Agriculture 4.0: Broadening responsible innovation in an era of smart farming. Frontiers in Sustainable Food Systems.
• Deepak K. Ray, P. C. (2019). Climate change has likely already affected global food production. PloS one, 14(5).
• Dellal, I., & Ünüvar, F. (2019). İklim değişikliğinin Türkiye'nin gıda arzına etkisi. J. Environ Prot. Ecol, 20(2), s. 692-700.
• Dell,M,. B. F. (2012). Temperature shocks and economic growth: Evidence from the last half century. American Economic Journal: Macroeconomics, 4(3), s. 66-95.
• Deran, A. (2005). Meyve Bahçelerinde Maliyetlerin Muhasebe Kuramı Çerçevesinde . GÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi.
• Deressa, A. (2005). Exploring the link between exchange market pressure and monetary Policy in Ethiopia. Ethiopian Journal of Economics, 14(2), 33-53.
• Diamond, J. (1987). The Worst Mistake in the History of the human race.
• Dickey,D., Fuller,A.(1979) Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root. Journal of the American statistical association. 427-431
• Doğan, Z, S. A. (2015). Türkiye’de tarim sektörünün iktisadi gelişimi ve sorunlari: tarihsel bir bakiş. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergis, 8(1), s. 29-41.
• Easton, M. G. (2014). Oxford Big Ideas. Geography 10: Australian Curriculum. Oxford University Press.
• Ege, H. (2011). Tarım Sektörünün Ekonomideki Yeri ve Önemi. Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü Tepgebakış.
• (2021). Elektrik Piyasası 2020 yılı Piyasa Gelişim Raporu. Ankara: Enerji Piyasaları Düzenleme Kurumu.
• Emin Işıklı, C. A. (1992). Destekleme uygulamalarının tarımsal yapıya etkisi. Tarım Haftası.
• Enders, W. (1996). RATS Handbook for Ecomometric Time Series. John Wiley & Sons, Inc.
• Enders, W. (2008). Applied econometric time series. John Wiley & Sons.
• Erdoğan, M. (2020). Türkiye'de Tarım Politikaları ve Arayışlar. İNSAMER (İHH İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi).
• Fatih Saygılı, A. K. (2019). TÜRK TARIMININ GLOBAL ENTEGRASYONU VE TARIM 4.0. İzmir Ticaret Borsası Dergisi.
• Franco da Silveira, F. H. (2021). An overview of agriculture 4.0 development: Systematic review of descriptions, technologies, barriers, advantages, and disadvantages. Computers and electronics in agriculture.
• Franz Xaver Perrez. (2020). The role of the United Nations Environment Assembly in emerging issues of international environmental law. Sustainability, 12(14).
• Gaurvendra Singh, R. S. (2019). A bibliometric analysis on Agriculture 4.0. NOLEGEIN-Journal of Operations Research & Management 2.2, 2(2), s. 6-13.
• Girma Megersa, J. A. (2015). Irrigation system in Israel: A review. International Journal of water resources and environmental engineering, 7(3).
• Giulia Vilone, L. L. (2021). Notions of explainability and evaluation approaches for explainable artificial intelligence. Information Fusion, s. 89-106.
• Gujerati, D. N. (1999). Temel ekonometr. (Ü. Ş. Şenesen, Çev.) İstanbul: Literatür Yayınları.
• Gurdeep Singh Malhi, M. K. (2021). Impact of Climate Change on Agriculture and Its Mitigation Strategies: A Review. Sustainability, 13(3).
• Gürler, A. Z. (2008). Tarım Ekonomisi. Nobel Yayın ve Dağıtım.
• Hans Joachim Schellnhuber, S. R. (2016). Why the right climate target was agreed in Paris. Nature Climate Change, 6(7), s. 649-653.
• Hans Poertner, D. R.-D. (2019). The ocean and cryosphere in a changing climate. IPCC special report on the ocean and cryosphere in a changing climate.
• Hahn,U,. A. J. (2016). Public reception of climate science: Coherence, reliability, and independence. Topics in cognitive science, s. 180-195.
• Ho, S. P.-S. (1968). Agricultural transformation under colonialism: the case of Taiwan. The Journal of Economic History, 28(3).
• Hsien-Tang Tsai, J. T.-P.-J. (2014). Consumers’ acceptance model for Taiwan agriculture and food traceability system. The Anthropologist, 17(3).
• Hudson, B. D. (1994). Soil organic matter and available water capacity. Journal of soil and water conservation, 49(2), s. 189-194.
• İlker Ünal, M. T. (2013). Tarımsal Üretim Uygulamalarında Bulut Hesaplama (Cloud Computing) Teknolojisi. Akademik Bilişim Konferansı-AB, s. 23-25.
• Jain, R. (2007). Institutional and individual investor preferences for dividends and share repurchases. Journal of Economics and Business, 59(5), 406-429.
• Johan Rockström, A. P. (2009). A safe operating space for humanity. Nature, s. 472-475.
• Johan Swinen, R. K. (2019). Value chain innovations for technology transfer in developing and emerging economies: Conceptual issues, typology, and policy implications. Food Policy, s. 298-309.
• John R Porter, A. C. (2014). Food security and food production systems. Cambridge University Press, s. 485-533.
• Johonsen,S.(1988). Statistical analysis of cointegration vectors. Journal of economic dynamics and control, 12(2-3), 231-254.
• Jui-Hsiung Chuang, J.-H. W.-C. (2020). Farmers’ Knowledge, Attitude, and Adoption of Smart Agriculture Technology in Taiwan. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(19).
• K. Venkataramana, P. M. (2012). A design of framework for AGRI-CLOUD. IOSR Journal of Computer Engineering, 5, s. 1-6.
• Kahraman, H. (2017). Endüstri 4.0’la Birlikte Gelen Akıllı Tarım. Endüstri 4.0: https://www.endustri40.com/endustri-4-0la-birlikte-gelen-akilli-tarim adresinden alındı
• Karakayalı, H. (2003). Türkiye ekonomisinin yapısal değişim. Güleç Matbaacılık.
• Karaman, K. (2018). TARIM-GIDA POLİTİKALARI BAĞLAMINDA TÜRKİYE’DE GIDA GÜVENCESİ. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 65, s. 115-133.
• Karl Gunnar Persson, P. S. (2015). An economic history of Europe. Cambridge University Press.
• Keane, M., & Neal, T. (2020). Climate change and US agriculture: Accounting for multidimensional slope heterogeneity in panel data. Quantitative Economics, 11(4), 1391-1429.
• Konstantinos G.Arvanitis, E. G. (2020). Agriculture 4.0: The role of innovative smart technologies towards sustainable farm management. The Open Agriculture Journal, 14(1).
• Korthals Altes, T. L. (2024). Reterritorialisation of agricultural activities in land-use and food planning: comparing the Netherlands and France. European Planning Studies.
• Kumar, A. (2014). Climate Change and Sugarcane Productivity in India: An Econometric Analysis. Journal of Social and Development Sciences, 5(2).
• Laurens Klerkx, B. v. (2012). Evolution of systems approaches to agricultural innovation: concepts, analysis and interventions. Farming Systems Research into the 21st century: The new dynamic .
• Laurens Klerkx, E. J. (2019). A review of social science on digital agriculture, smart farming and agriculture 4.0: New contributions and a future research agenda. NJAS-Wageningen journal of life sciences.
• Malhi,Y,. Jucker, T., Asner, G. P., Dalponte, M., Brodrick, P. G., Philipson, C. D., Vaughn, N. R., ... & Coomes, D. A. (2018). Estimating aboveground carbon density and its uncertainty in Borneo's structurally complex tropical forests using airborne laser scanning. Biogeosciences, 15(12), 3811-3830.
• Marco Springmann, M. C.-D. (2018). Options for keeping the food system within environmental limits. Nature, s. 519-525.
• Mario Herrero, P. G. (2011). Livestock and greenhouse gas emissions: The importance of getting the numbers right. Animal Feed Science and Technology, s. 779-782.
• Mario Herrero, P. H. (2013). Biomass use, production, feed efficiencies, and greenhouse gas emissions from global livestock systems. Proceedings of the National Academy of Sciences.
• Mark A.Delucchi, M. Z. (2011). Providing all global energy with wind, water, and solar power, Part II: Reliability, system and transmission costs, and policies. Energy policy, 39(3), s. 1170-1190.
• Mark Z. Jacobson. (2009). Review of solutions to global warming, air pollution, and energy security. Energy & Environmental Science, 2(2), s. 148-173.
• Mano, R., & Nhemachena, C. (2007). Assessment of the economic impacts of climate change on agriculture in Zimbabwe: A Ricardian approach. World Bank Policy Research Working Paper, (4292).
• Mclver, H. (2004). Organic hip: popular picks at health food stores. 66(2), s. 58.
• Michael J. Roberts, W. S. (2013). Agronomic Weather Measures in Econometric Models of Crop Yield with Implications for Climate Change. American Journal of Agricultural Economics, 95(2).
• Michael Keane, T. N. (2020). Comparing deep neural network and econometric approaches to predicting the impact of climate change on agricultural yield. The Econometrics Journal, 23(3).
• Mohammad Hashem Pesaran, Y. S. (tarih yok). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of applied econometrics, 16(3), s. 289-326.
• Mohd Javaid, A. H. (2022). Enhancing smart farming through the applications of Agriculture 4.0 technologies. International Journal of Intelligent Networks, s. 150-164.
• Mokyr, J. (1988). Is there still life in the pessimist case? consumption during the industrial revolution, 1790—1850. 48(1), s. 69-92.
• Mosen Farhangi, M. E. (2020). High-tech urban agriculture in Amsterdam: An actor network analysis. Sustainability, 12(10).
• Mustafa Teke, H. S. (2016). Akıllı Tarım Fizibilite Projesi: Hassas Tarım Uygulamaları İçin Havadan ve Yerden Veri Toplanması İşlenmesi ve Analizi. TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü.
• Müge Davran, B. Ö. (2017). Türkiye'de kırsal gençliğin göz önünde bulundurulması ve tasarlanmasının geleceği. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 5(13), s. 169-199.
• Myles Allen, O. P. (2018). Global warming of 1.5 C. An IPCC Special Report on the impacts of global warming of 1.5 C above pre-industrial levels and related global greenhouse gas emission pathways, in the context of strengthening the global response to the threat of climate change,. Sustainable Development, and Efforts to Eradicate Poverty.
• Myles Allen, W. S.-D. (2018). Special report: Global warming of 1.5 C. Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC).
• Naci H Bayraç, E. D. (2016). Türkiye'de iklim değişikliğinin tarım sektörü üzerine etkileri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11(1).
• Necmettin Çepel, C. E. (2002). Küresel Isınma ve Küresel İklim Değişikliği. TEMA Yayın.
• Oded Galor, D. N. (2000). Population, technology, and growth: From Malthusian stagnation to the demographic transition and beyond. 90(4), s. 806-828.
• Okan Gaytancıoğlu, H. I. (2003). Gelişmiş ülkelerde tarım piyasalarının organizasyonu. İstanbul Ticaret Odası Yayın.
• Olalı, H., & Duymaz, İ. (1987). Tarımın Türk ekonomisindeki yeri ve ekonomik gelişmeye katkısı. İzmir Ticaret Borsası Dergisi.
• Ostrom, E. (2009). A general framework for analyzing sustainability of social-ecological systems. Science, s. 419-422.
• ÖZ, S. (2020). A book on MTS: Multilateral Trade System. İstanbul: Hiperyayın.
• Özkan, Ş. (2014). 2012-2013 yıllarında Türkiyenin Akdeniz Bölgesinde gelişmekte olan Topraksız tarım ürünlerinin bugünkü durumu ve gelecekle ilgili tahminler. Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Paresh Kumar Narayan, S. N. (2005). ”Estimating Income and Price Elasticities of imports for Fiji in a Cointegration Framework. Economic Modelling, 22(3), s. 423-438.
• Parviz Koohafkan, M. A. (2012). Green agriculture: foundations for biodiverse, resilient and productive agricultural systems. International Journal of Agricultural Sustainability, 10(1), s. 61-75.
• Pete Smith, M. B. (2014). Agriculture, forestry and other land use (AFOLU). In Climate change 2014: mitigation of climate change. Contribution of Working Group III to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change . Cambridge University Press, s. 811-922.
• Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of applied econometrics, 16(3), 289-326.
• Peter Mell, T. G. (2009). The NIST definition of cloud computing, version 15. National Institute of Standards and Technology. Information Technology Laboratory.
• Plamen P Angelov, E. S. (2021). Explainable artificial intelligence: an analytical review. Wiley Interdisciplinary Reviews: Data Mining and Knowledge Discovery, 11(5).
• Praveen, K. V ,.Kumar, S., Sharma, D. K., Singh, D. R., Biswas, H., & Sharma, V. (2019). Estimating loss of ecosystem services due to paddy straw burning in North-west India. International Journal of Agricultural Sustainability, 17(2), 146-157.
• Pretty, J. (2008). Agricultural sustainability: concepts, principles and evidence. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, s. 447-465.
• Rabia Abbasi, P. M. (2022). The digitization of agricultural industry–a systematic literature review on agriculture 4.0. Smart Agricultural Technology.
• Rajendra K Pachauri, M. R. (tarih yok). Climate change 2014: synthesis report. Contribution of Working Groups I, II and III to the fifth assessment report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. IPCC, s. 151.
• Robert E Evenson, D. G. (2003). Assessing the impact of the Green Revolution, 1960 to 2000. Science, 300(5620), s. 758-762.
• Roberts, R. C. (2013). Emotions in the moral life. Cambridge University Press.
• Roberto Confalonieri, L. C. (2021). A historical perspective of explainable Artificial Intelligence. Wiley Interdisciplinary Reviews: Data Mining and Knowledge Discovery, 11(1).
• Sara Oleiro Araújo, ,. S. (2021). Characterising the Agriculture 4.0 Landscape—Emerging Trends, Challenges and Opportunities. Agronomy, 11(4).
• Savcı Rothrock, Y. Y. (1999). Thinning of the Arctic sea‐ice cover (Cilt 23). Geophysical Research Letters.
• Schwab, K. (2019). The Global Competitiveness Report. World Economic Forum.
• Silsüpür, S. (2011, Ocak). Tarım Sektörünün Türkiye Ekonomisine Katkısı. 05 10, 2011 tarihinde http:// www.ilgazetesi.com.tr/2011/06/25/tarim-sektörünün-türkiye-ekonomisine-katkısı. adresinden alındı
• Simmon, E. D. (2017). NIST Cloud Computing Program Supporting the US Cloud Computing Strategy.
• Smith, B. D. (2011). General patterns of niche construction and the management of ‘wild’plant and animal resources by small-scale pre-industrial societies. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences,.
• Solomon M. Hsiang, M. B. (2013). Quantifying the influence of climate on human conflict. Science.
• Sonka, S. (2014). Big data and the ag sector: More than lots of numbers. International Food and Agribusiness Management Review, 1, s. 1-20.
• Stephen Thackeray, P. H. (2016). Phenological sensitivity to climate across taxa and trophic levels. Nature, s. 241-245.
• Stern, N. H. (2007). The economics of climate change: The Stern Review. Cambridge University Press.
• Sudduth, K. A. (1999). Engineering technologies for precision farming." International seminar on agricultural mechanization technology for precision farming. Suwon: Rural Development Admin, s. 5-27.
• Susanne Becken, J. E. (2007). Tourism and climate change: Risks and opportunities. Multilingual Matters, 1.
• Süleyman Türkseven, M. Z. (2016). Tarımda Dijital Dönüşüm; İnsansız Hava Araçları Kullanımı. Tarım Makinaları Bilimi Dergisİ, 4, s. 267-271.
• Sylvester, G. (2018). E-agriculture in Action: Blockchain for Agriculture: Oppotunities and Challenges. FAO.
• Şahin, H. (2000). Türkiye Ekonomisi, Tarihsel Gelişimi-Bugünkü Durumu. Ezgi Kitabevi.
• Şule Ercan, R. Ö. (2019). Tarım 4.0 ve Türkiye'de uygulanabilirliğinin değerlendirilmesi. Tarım ekonomileri dergisi, 25(2).
• Garnett,T., A. B. (2013). Sustainable intensification in agriculture: premises and policies. Science, s. 33-34.
• Tarnet. (2020). Akıllı Tarım: https://www.tarnet.com.tr/blog/nedir/akillitarim/ adresinden alındı
• Tayfun Özkaya, F. I. (2001). Türkiye’de Tarımsal Destekleme Politikaları Dünü-Bugünü-Geleceği. Türkiye Ziraat Odalar Birliği Yayını.
• Thirsk, J. (1955). The content and sources of English agrarian history after 1500. The Agricultural History Review, 3(2), s. 66-79.
• Tim Wheeler, J. V. (2013). Climate change impacts on global food security. Science, s. 508-513.
• Tiryaki, O., Canhilal, R., & Horuz, S. (2010, 04). Tarım ilaçları kullanımı ve riskleri. Erciyes Üniversitesi Fen BilimleriEnstitüsü Fen Bilimleri Dergisi, 26(2).
• Tuna, Y. (1993). Tarımda Verimlilik Artışının Ekonomik Sonuçları: Türkiye İle İlgili Bir Değerlendirme. Milli Prodüktivite Merkezi.
• Tunç , B., & Demirbaş, N. (2022). Gıda Güvencesi Ekseninde Küresel Bir Sorun Olarak Tarımsal Kuraklık: Dünyada ve. İktisat, İşletme ve Yönetim Bilimleri Kongreler Dergisi.
• Turan, G. G. (1980). Uluslararası para sistemi: dünü ve bugünü. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Turan, V., Han, Ş. A., Rahman, M., İkbal, M., Ramzani, M. A., & Fatıma, M. (2018). Biyokömür ve kitosan ile atık su ile sulanan, ağır metallerle kirlenmiş toprakta ağır metallerin immobilizasyonu ile uyumlu brinjalin üretkenliği ve kalitesinin desteklenmesi. 161, s. 409-419.
• Türkeş, M. (2020). İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN TARIMSAL ÜRETİM VE GIDA GÜVENLİĞİNE ETKİLERİ: BİLİMSEL BİR DEĞERLENDİRME. Ege Coğrafya Dergisi, 29(1), s. 125-149.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2021).
• Ulrike Ripkke, J. R. (2016). Timescales of transformational climate change adaptation in sub-Saharan African agriculture. Nature Climate Change, 6(6), s. 605-609.
• Urban, M. C. (tarih yok). Accelerating extinction risk from climate change. Science, s. 571-573.
• Van Passel, S., & Meul, M. (2012). Multilevel and multi-user sustainability assessment of farming systems. Environmental Impact Assessment Review, 32(1), 170-180.
• Wilfred J. Ethier. (1984). Higher dimensional issues in trade theory. Handbook of international economics, s. 131-184.
• Wilfried Thuiller, S. L. (2011). Consequences of climate change on the tree of life in Europe. s. 531-534.
• Wİll Steffen, K. R. (2018). Trajectories of the Earth System in the Anthropocene. Proceedings of the National Academy of Sciences, 115(33).
• William John Ripple, C. W. (2020). World scientists’ warning of a climate emergency. BioScience, 70(1), s. 8-100.
• World Meteorological Organization (2021).
• Yaman, Z. H. (2009). Türkiye Tarım Ürünleri ve Türkiye Tarımının Avrupa Birliği Sürecinde Yapısal Dönüşümü: Ekonometrik Analiz. Yüksek Lisans Tezi.
• Yarkın Akyüz, E. A. (2016). Türkiye’de iklim değişikliği tarım etkileşiminin iki yönüyle incelenmesi. Uluslararası Katılımlı 2. İklim Değişimi Ve Tarım Etkileşimi Çalıştayı, s. 120-127.
• Ye Liu, X. M.-M. (2020). From industry 4.0 to agriculture 4.0: Current status, enabling technologies, and research challenges. IEEE transactions on industrial informatics, 17(6).
• Zeynel, D. (1983). Osmanlı toprak düzeni ve bu düzenin kökeni. Uludağ Üniversitesi İktisadı İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), s. 1-27.
• Zhaoyu Zhai, J.-F. M. (2020). Decision support systems for agriculture 4.0: Survey and challenges. Computers and Electronics in Agriculture .