Klasik İslam Düşüncesinde Ahlak Eğitimi Anlayışı (Ahlâk-ı Celâlî Örneği)

Yıl 2025, Sayı: 2, 39 - 52, 30.06.2025

Emrah Karapolat

Öz

Ahlak ilmi açısından geleneksel kültürümüzün ortaya koyduğu pek çok kaynak eser vardır. Bunlardan biri de 15. asırda kaleme alınan Ahlâk-ı Celâlî isimli eserdir. Ahlâk-ı Celâlî, ahlak ve ahlak eğitimi konusunu geniş çerçevede ele alan önemli ahlak eserlerinden biridir. Ahlak eğitimi konusunda geleneksel mirasa bağlı kalmakla birlikte kendi çağının ötesinde bir anlayış ortaya koyan bu eser, geleneksel kültür içinde ahlak eğitimine farklı bir açıdan bakma imkânı sunmaktadır. Bu bağlamda Ahlâk-ı Celâlî’nin sadece kendi çağına değil, ayrıca günümüz ahlak eğitimi yaklaşımlarına da önemli bir referans olabilecek nitelikte olduğu söylenebilir. Bu çalışmada, İranlı İslam âlimi Celâleddin Devvânî’nin Ahlâk-ı Celâlî adlı eserinde ortaya koymuş olduğu ahlak eğitimi konusundaki görüşleri incelenmiş ve günümüz eğitim anlayışı bakımından söz konusu eserin ne değer ifade ettiği belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmada genelde ahlak ve eğitim eserleri, özelde ise Ahlâk-ı Celâlî eseri üzerinde yoğunlaşarak detaylı bir literatür taraması yapılmaya çalışılmış; Ahlâk-ı Celâlî’de erdemler, erdemleri kazanma ve koruma yöntemi, ailede ve okulda ahlak eğitimi konularına yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi , Ahlak , Eğitim , Ahlak Eğitimi , Ahlâk-ı Celâlî

The Concept of Moral Education in Classical Islamic Thought (Example of Ahlâk-ı Celâlî)

Öz

In terms of ethics, our traditional culture has many source works. One of them is Ahlâk-ı Celâlî, which was written in the 15th century. Ahlâk-ı Celâlî is one of the important ethical works that deals with morality and moral education in a broad framework. Although it adheres to the traditional heritage on moral educa-tion, this work, which reveals an understanding beyond its own age, offers the opportunity to look at moral education from a different perspective within tradi-tional culture. In this context, it can be said that Ahlâk-ı Celâlî can be an impor-tant reference not only for its own era but also for today's approaches to moral education. In this study, the views of the Iranian Islamic scholar Celâleddin Devvânî on moral education put forward in his work Ahlâk-ı Celâlî have been analyzed and it has been tried to determine the value of this work in terms of today's understanding of education. In the research, a detailed literature review was tried to be made by focusing on the works of morality and education in ge-neral and the work of Ahlâk-ı Celâlî in particular; the virtues in Ahlâk-ı Celâlî, the method of gaining and protecting virtues, moral education in the family and school were included.

Anahtar Kelimeler

Religious Education , Moral , Education , Moral Education , Ahlâk-ı Celâlî

Kaynakça

• Akman, Mustafa. Celaleddin ed-Devvani Ahlaki, Siyasi, Felsefi, Tasavvufi ve Kelami Görüşleri. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2017.
• Al-Makkı, Zaher. "Halku'l-Ef'âl" Meselesi Ve Celâlüddîn Ed-Devvânî'nin "Halku'l-A'mâl" Risâlesi'nin Tahkiki Ve Değerlendirilmesi. Karabük: Karabük Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Anay, Harun. Celaleddin Devvani Hayatı, Eserleri, Ahlak ve Siyaset Düşüncesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1994.
• Ay, Mehmet Emin. Çocuklarımıza Allah’ı Nasıl Anlatalım. İstanbul: Timaş Yayınları, 2005.
• Aydın, Muhammed Şevki. Eğitim Ahlakı. Ankara: DİB Yayınları, 2018.
• Aydın, Mehmet Zeki. Ailede Ahlak Eğitimi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2015.
• Ayhan, Halis. Din Eğitimi ve Öğretimi. Ankara: DİB Yayınları, 1985.
• Bayraklı, Bayraktar. İslam’da Eğitim. İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2012.
• Bilgin, Beyza. “Din Eğitiminin Genel Eğitimdeki Yeri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XXIV (1981), 469-483.
• Bilgin, Beyza. İslam ve Çocuk. Ankara: DİB Yayınları, 1997.
• Castle, E. B. A Parents’ Guide to Education. Great Britain: Penguin Books, 1968.
• Cevizci, Ahmet. Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 1999.
• Devvânî, Celâleddîn. Ahlâk-ı Celâlî. çev. Ejder Okumuş. Ankara: Fecr Yayınları, 2019.
• Durkheim, Emile. Ahlak Eğitimi. çev. Oğuz Adanır. İstanbul: Say Yayınları, 2010.
• Dündar, Mahmut. “İslam’a Göre Çocuğun Eğitilecek Yönleri”. Anemon: Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi VI/6 (2018), 809-818.
• Edwards, Carolyn. “Societal Complexity and Moral Development: A Kenyan Study”. Ethos, 3/4 (1975): 505-527.
• Hökelekli, Hayati. “Dini Telkin ve Tebliğde Psikolojik Esaslar”. Diyanet Dergisi XIX/1 (1983), 27-39.
• İbni Miskeveyh. Tehzîbu’l-Ahlak. çev. Abdulkadir Şener, İsmet Kayaoğlu, Cihat Tunç. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2013.
• İmam Gazâli. İhyâu Ulûmi’d–Din III. çev. Ahmed Serdaroğlu. İstanbul: Bedir Yayınevi, 1974.
• Kandemir, M. Yaşar. Öğretmenlerimizle Başbaşa. Ankara: TDV Yayınları, 2018.
• Kaymakcan, Recep ve Hasan Meydan. Ahlak, Değerler ve Eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları, 2016.
• Kınalızade Ali Çelebi. Ahlâk-ı Alâî. sad. Murat Demirkol. Ankara: Fecr Yayınları, 2016.
• Koç, Ahmet. Din Eğitiminde Etkili İletişim. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2014.
• Kohlberg, Lawrence and Richard H. Hersh. “Moral Development: A Review of the Theory”. Theory into Practice. 16/2 (1977): 53-59.
• Köroğlu, Serdar Aytekin. “Literatür Taraması Üzerine Notlar ve Bir Tarama Tekniği”. GİDB Dergi. 1 (2015): 61-69.
• Köylü, Mustafa. “Ailede Din Eğitimi”. Din Eğitimi. ed. Mustafa Köylü, Nurullah Altaş. 309-348. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2017.
• Meriç, Ayşe. “Ahlak Gelişimi”. Çocuk Gelişimi I-II. ed. Ayşe Meriç ve Erdal Meriç. 237-264. Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık, 2022.
• Özbek, Abdullah. “Ahlak Eğitiminin Önemi”. Diyanet Dergisi XIX/3 (1983), 56-54.
• Rousseau, J.J. Emile “Bir Çocuk Büyüyor”. yayına haz. Ülkü Akagündüz. İstanbul: Selis Kitaplar, 2016.
• Selçuk, Ziya. Eğitim Psikolojisi. Ankara: Nobel Yayınları, 2012.
• Siddiqi, Bakhtyar Husain. “Celâleddin Devvânî”. çev. Emrullah Yüksel. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6 (1986), 175-180.
• Smith, W. O. Lester. Education. Great Britain: Penguin Books, 1966.
• Tarhan, Nevzat. Aile Okulu ve Evlilik. İstanbul: Timaş Yayınları, 2017.
• Terzioğlu, Hülya. “Celâleddîn ed-Devvânî’nin İsbât-ı Vâcib Anlayışı ve Osmanlı Düşünce Dünyasına Etkileri”. İslam ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 7/1 (2018), 330-343.
• Turan, İbrahim. “Gençlik Döneminde Görülen Ahlaki Sorunlar Karşısında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinin Yeri”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 40 (2013): 271-293.
• Yavuzer, Haluk. Ana-Baba ve Çocuk. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2005.
• Yavuzer, Haluk. Çocuk Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1992.
• Yörükoğlu, Atalay. Çocuk Ruh Sağlığı. İstanbul: Özgür Yayınları, 1994.