CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA SİNOP’TA İDARÎ SINIR DEĞİŞİKLİKLERİ VE DEVLET- MİLLET İLİŞKİSİ

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 55 - 77, 30.06.2020

Cevdet Yılmaz

https://doi.org/10.30561/sinopusd.750302

Öz

Gerek Osmanlı İmparatorluğu gerekse onun devamı olan Türkiye Cumhuriyeti yönetim sistemi içinde yer alan vilayet, sancak, kaza ve nahiyelerin merkezleri ile bunların idari sınırları zamana ve şartlara göre sık sık değiştirilmiştir. Bunda; kazanılan zaferler, kaybedilen topraklar, fizikî şartlar, sosyo-ekonomik yapı, ulaşım ve güvenlik sorunları gibi faktörler önemli rol oynasa da bu değişikliklerin bir kısmı bizzat halkın şikâyet ve talepleri sonucu gerçekleşmiştir. Bilindiği gibi halkın üst makamlara hitaben talep ve şikâyetlerini dile getirdikleri dilekçelerin (arzuhallerin) yerel veya merkezî yönetim nezdinde kabul görüp görmemesi, bunların gereğinin yerine getirilip getirilmemesi devlet-millet ilişkisinin sağlamlığı ya da zayıflığını gösteren çok önemli belgelerdir. Araştırmada Başbakanlık Cumhuriyet Arşivinden elde edilen belgeler ışığında Sinop’un idarî coğrafyasında gerçekleştirilen bazı değişikliklerin halkın beklenti ve taleplerine uygun olarak nasıl çözümlendiği konusu üzerinde durulmuştur. Örnek alan olarak seçilen Sinop’un Ayancık ve Türkeli ilçeleri arasında Osmanlı’nın son dönemlerinde ortaya çıkan rekabet sonucu kaza merkezi yer değiştirmiş, sonunda Ayancık’ın kaza merkezi olmasının ardından bu kez de Helâldı ile Türkeli arasında nahiye merkezinin neresi olacağı konusunda zıtlaşmalar yaşanmıştır. Kastamonu’nun Çatalzeytin ilçesinin kurulmasıyla bu kez kazalar arasında köyler paylaşılmış, bağlandığı kaza merkezini beğenmeyen köylüler de yine arzuhaller yazarak Ankara’dan mağduriyetlerinin giderilmesini istemişlerdir. Bu çekişmeler halkın dilekçeleri ile en üst yönetime kadar ulaştırılmış, ileri sürülen talepler gerekçelendirilerek çözüm istenmiştir. Cumhuriyetin daha ilk yıllarından itibaren önce Mustafa Kemal Atatürk, sonrasında İsmet İnönü, daha sonra da Celal Bayar ve Cevdet Sunay imzalarıyla Cumhurbaşkanı düzeyinde bu isteklere cevap verilmesi ve talep edilen değişikliklerin yerine getirilmesi yeni Türkiye Cumhuriyeti devletinin duyarlılığını ve Osmanlıdan Cumhuriyete geçtikten sonra da devlet geleneğinin halâ ne kadar güçlü bir şekilde devam ettiğini göstermesi bakımından önemlidir. Araştırmada, belgelere dayalı olarak verilen örnekler üzerinden vatandaşların devlete bağlılıklarının temelinde yatan bu hususa dikkat çekilerek, devlet-millet ilişkisinin dilekçe hakkı üzerinden ne kadar güçlü bir şekilde kurulduğu ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sinop, İdarî coğrafya, Dilekçe hakkı, Devlet-millet ilişkisi

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA) BCA 030-0-011-001-000-95-12-6 BCA 030-0-011-001-000-143-39-14 BCA 030-0-011-001-000-264-10-6 BCA 030-0-011-001-000-275-9-17 BCA 030-0-011-001-000-339-41-11
• Kaya, Mutlu – Yılmaz, Cevdet, “Bir Anadolu Kentinin Kuruluş ve Gelişmesinde Sanayinin Etkisi: Ayancık Örneği”, Adnan Menderes Üniv., Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergi-si, Cilt: 5, Sayı: 1, Aydın 2018, s. 167-188.
• Timor, Ayşe Nur, “Ayancık’ta Şehirsel Gelişmenin Yarattığı Mekânsal Değişimler”, İstan-bul Üniversitesi, Coğrafya Bölümü Dergisi, Sayı:7, İstanbul 1999, s. 125-150.
• Yılmaz, Cevdet, “Helâldı (Sinop) ve Çevresinin Toplumsal, Ekonomik ve Coğrafi Görü-nümündeki Değişimler”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1998.
• Yılmaz Cevdet, Nedim İpek, Mucize Ünlü, Pelin İskender Kılıç, Türkeli; Mekân-Nüfus-Tarih, Serander Yay., Trabzon 2016.