Sinop'ta Dokumacılık Yapan Kadın Kooperatiflerinin Ürün Geliştirme ile Pazarlama Süreçlerine Dair Vaka Çalışması

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 1243 - 1276, 30.11.2024

Tuba Ayhan , Vedat Ünaldı

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1532023

Öz

Bu nitel araştırmada, Sinop’un geleneksel dokuma kültürünü sürdürmeye çalışan Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifileri (KGÜİK) kapsamında, dokumacılar (meslek) ve bu dokumacıların ürettiği yöreye özgü dokumalar (ürün) ele alınmıştır. Araştırmanın amacı; Sinop’un geleneksel dokuma kültürünü devam ettirmeye çalışan, KGÜİK’lerinin üretim ve satış süreçlerinin mevcut durumunu betimlemek ve kooperatifllerde üretilen ürünleri yöresel dokuma kültürüne uygunluk (özgün değer) açısından değerlendirmektir. Geleneksel el dokumacılığının sürdürülebilirliği bağlamında, üretim ve satış sorunları gibi iki farklı durumu ele aldığı için meslek olgusunun araştırılmasında bütüncül çoklu durum modeli kullanılmıştır. Sinop’un geleneksel dokuma kültürünün yaşatılması bağlamında, üretilen ürünlerde yöreye özgü değeler araştırıldığı için ürün olgusu için bütüncül tek durum modeli kullanılmıştır. Sinop’un geleneksel dokuma kültürünün yaşatılması bağlamında, ürünlerde yöreye özgü değerler araştırıldığı için ürün olgusu için bütüncül tek durum modeli kullanılmıştır. Araştırma grubunun belirlenmesinde, olasılıklı olmayan ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmıştır. On dokumacı ve üç kooperatif başkanından oluşan toplam 13 kadın, bu çalışmanın araştırma grubunu oluşturmaktadır. Veri toplama araçları, durum çalışmalarının doğasına göre araştırma sorularında yer alan meslek ve ürün odaklı sorular doğrultusunda şekillendirilmiştir. Araştırılan durumun zengin bir şekilde ortaya konulabil-mesi için veri çeşitliliği sağlanmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme, doğal ortamında katı-lımsız gözlem ve foto-belgeleme gibi veri toplama araçlarıyla elde edilen veriler, betimsel-yorumlayıcı analiz yöntemiyle analiz edilmiştir. Araştırmada, Sinop dokumalarına ait coğrafi işaretler baz alınarak 60 adet ürün incelenmiştir. Araştırmada elde edilen en önemli sonuç, kadınların kooperatif örgütlenmesiyle gösterdikleri dayanışma ve dokumalardaki işçilik kalitesinin KGÜİK'lerin en güçlü yanını oluşturduğudur. Kooperatiflerin zayıf yönleri ise yeni ürün geliştirememe, yüksek üretim maliyetleri, ürün tanıtımı ve pazar sıkıntısıdır. Ürünlerin analizi için referans alınan mahreç işaretleri belgelerindeki motif ve desenlere ilişkin yazılı ve görsel tanımlamaların yetersizliği, bu araştırmanın sınırlılığını oluşturmak-tadır. Bu araştırmanın sorunsalı doğrultusunda elde edilen bulgular (meslek ve ürün odaklı mevcut durum) Sinop özelinde başka soruların da gündeme gelmesine neden olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sinop Dokumaları, , Kadın Kooperatifleri, Mahreç İşareti, Bütüncül Çoklu Durum, Üretim ve Satış

Kaynakça

• Akpınarlı, H., F. ve Üner, İ. (2019). Geleneksel tekstillerin özellikleri ve çeşitleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (34), 133-145.
• Akpınarlı, H., F. ve Çoban, M., G., Ç. (2021). Kumaş Dokumacılığının Anadolu’daki Coğrafi Dağılımı. İdil, (78), 285-303.
• Aktaş, Ü. N., ve Akdeve, E. (2024). Türkiye’de sosyal girişimcilik ve gelişim süreci. Öneri Dergisi, 19(61), 164-185. https://doi.org/10.14783/maruoneri.1414236
• Altıntaş, K., M. (2016). Kaybolmaya yüz tutmuş geleneksel Türk el sanatkarlarının karşı karşıya bulunduğu ticari sorunların analizi. Bilig, (77), 157-182.
• Aydın, Ö. ve Ayhan, T. (2019, Eylül 21-29). Sinop Ayancık keten dokumacılığı ve günümüzdeki durumu [Sözlü Sunum]. VII. Uluslararası Türk Kültür & Sanatlarını Tanıtma Sempozyumu Bildirileri, Niş, Sırbistan.
• Bakır, G. ve Ortaç, H. S., (2019). Sinop ili Durağan ilçesi mahrama dokumalarının motif ve kompozisyon özellikleri. Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, 12(27), 716-733. http://dx.doi.org/10.12981/mahder.579768
• Bulmuş, E. ve Doğdu, Y. (2017). Sinop Gerze geleneksel göynek örneklerinin giyim sanat dalı açısından incelenmesi. Kalemişi, 5(17), 1-12. http://dx.doi.org/10.7816/kalemisi-05-09-01
• Creswell, J. W. (2023). Nitel araştırma yöntemleri beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. (3. Baskı). M. Butun & S. B. Demir, (Çev.), Siyasal. (Orijinal çalışma basım tarihi 2013).
• Gitmez, S. A. (2020). Sosyal bilim araştırmalarında yöntembilim. Nobel.
• Gök, E., Ç., ve Başaran, F. (2020). Sarıcakaya (Eskişehir) Dağküplü Köyü mekikli dokumaları. Milli Folklor, 16(125), 227-4.
• Görgünay Kırzıoğlu, N., Akansel, M. (1998, Kasım 25-27). Kaybolan dokumalarımızı kazanabilir miyiz? [Sözlü Sunum]. 2000’li Yıllarda Türkiye’de Geleneksel Türk El Sanatlarının Sanatsal, Tasarımsal ve Ekonomik Boyutu Sempozyumu Bildirileri, Ankara, Türkiye.
• Güçlü, İ. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri; teknik-yaklaşım-uygulama (2. Baskı). Nika Yayınevi.
• Gürcüm, B. H., Baykasoğlu, N. ve Yerdenova, A. (2018). El sanatının sürdürülebilmesinde tasarımcının sorumluluğu. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(58), 373-382.
• Güven, İ.M.V.N. ve Kavacı-Özdemir, E. (2022). Günümüz Sinop-Ayancık keten dokumaları ve göyneklerinin durumu üzerine bir değerlendirme. Siirt Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Fikriyat Sosyal Bilimler Araştırmalar Dergisi, 2(2), 116-130.
• Kılıçarslan, H., Etikan, S. ve Evecan, A. (2017). El sanatlarında ekonomik kaygılarla ortaya çıkan yeni tasarımlar. Kalemişi, 5 (9), 33-44. http://dx.doi.org/10.7816/kalemisi-05-09-03
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber (3. baskı). S. Turan, (Çev.), Nobel Akademik Yayıncılık.
• Nacaroğlu, O. ve Bektaş, O. (2023). Durum çalışması. O. Bektaş ve TG. Şahin (Ed.), Nitel araştırma süreci ve uygulamaları (s. 53-69). Asos yayınları.
• Öz, N. D. ve Ayhan, T. (2021). Sinop, Kastamonu ve Kocaeli’de keten dokumacılığını geliştirmek için yapılan çalışmalar. H Arapgirlioğlu (Ed.), Güzel sanatlarda araştırma ve değerlendirmeler (s. 1-22). Gece Kitaplığı.
• Öztürk, İ. (2010). Türk el sanatlarının günümüzdeki durumu (tarihçe, sorunlar, öneriler). Sanat Dergisi, (7), 67-75.
• Rose, G. (2023). Görsel Metodoloji. G. Akgülgil (Çev.), İnkılap Kitapevi Yayın Sanayi ve Ticaret AŞ. (Orijinal çalışma basım tarihi 2016).
• Sönmez, V. ve Alacapınar, GF. (2014). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. (3. baskı). Anı yayıncılık.
• Şahan, H. ve Uyangör, N. (2022). Bilimsel araştırmalarda örneklem seçimi. M. Çelebi (Ed.), Nitel araştırma yöntemleri.(2. Basım, s. 117-146). Pegem Akademi.
• Şahankaya-Adar, A. ve Dedeoğlu, S. (2023). Türkiye’de kadın kooperatiflerinin kadınların güçlenmesine etkisi. Fe Dergi, 15(2), 8-49. https://doi.org/10.46655/federgi.1337375
• T.C. Ticaret Bakanlığı (2022). Kooperatiflerin desteklenmesi projesi. T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü. https://ticaret.gov.tr/kooperatifcilik/koop-des
• T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2022, Eylül 1). Kadın kooperatifleri ve kadın girişimciler ürün kataloğu. T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü. https://www.cka.org.tr/tr/duyuru/kadin-kooperatifleri-ve-kadin-girisimciler-urun-katalogu
• T.C. Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı. (2021). TR82 bölgesi kadın kooperatifleri mevcut durum analizi. T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü. https://www.kalkinmakutuphanesi.gov.tr/dokuman/tr82-bolgesi-kadin-kooperatfileri-mevcut-durum-analizi/2662
• T.C. Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı. (2022). 2022 yılı kadın kooperatifleri kapasite geliştirme teknik destek programı 2. dönem başarılı projeler. T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü. https://www.kuzka.gov.tr/destekler.asp?D=12&Destekler=teknik-destekler
• T.C. Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı (2023). KUZKA. Faaliyet raporları. Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı. T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü. https://www.kuzka.gov.tr/kurumsal.asp?K=5&Kurumsal=faaliyet-raporlari
• T.C. Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı (2023). Hakkımızda. T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü. 07.08.2024 tarihinde https://www.kuzka.gov.tr/kurumsal.asp?K=1&Kurumsal=hakkimizda adresinden erişildi.
• Tüm-Cebeci, D. (2019). Peşkir ve mahrama dokumalarının Sinop el dokumacılığındaki yeri. İdil, (61), 1187- 1198. http://dx.doi.org/10.7816/idil-08-61-11
• Türk Patent ve Marka Kurumu. (2008). Boyabat çemberi, (Mahreç İşareti No: 126:2008). T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/37992
• Türk Patent ve Marka Kurumu. (2017). Ayancık göynek yakası, (Mahreç İşareti No: 228:2017). T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/38082
• Türk Patent ve Marka Kurumu. (2017). Ayancık keten bezi, (Mahreç İşareti No: 263:2017). T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/38081
• Türk Patent ve Marka Kurumu. (2021). Durağan çemberi, (Mahreç İşareti No: 817:2021). T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/38661
• Türk Patent ve Marka Kurumu. (2021). Durağan mahraması, (Mahreç İşareti No: 818:2021). T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/liste?il=57
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (Güncellenmiş 12. Baskı). Seçkin.
• Gücüm Emeğim Birliği (2023). 07.08.2024 tarihinde https://www.gucumemegim.com/ adresinden erişildi.