Klasik Dönem Arap Kaynaklarında Nuh Tufanı’nın Ra’sü’l-Ayn’de Gerçekleştiğine Dair Rivayetlerin Değerlendirilmesi

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 21, 645 - 659, 29.12.2018

Abdülbaki Bozkurt

Öz

Tufan hadisesi, en eski çağlardan beri sözlü olarak aktarılmış, yazılmış ve bu şekilde günümüze kadar ulaşmış olan bir olaydır. Bu hadisenin gerçekliğine dair bilimsel ve dini veriler mevcuttur. Bu verilere göre tufanın m.ö. III. binde yaşanmış olduğu tahmin edilmektedir. Hadisenin meydana geldiği yer ile ilgili elde kesin veriler bulunmamakla birlikte bu konuda dazı tahminler öne çıkmaktadır. Bu tahminlerden bir tanesi el-Cezire bölgesinde yer alan Ra’sü’l-Ayn şehridir. Bazı ortaçağ Arap yazarlarına göre Hz. Nuh, Ra’sü’l-Aynlıdır. Bu kanaate sahip olan yazarlar, Tufan hadisesinin de orada gerçekleşmiş olduğunu belirtmişlerdir. Bahse konu yazarların dile getirdikleri iddiaların değerlendirilmesi ve bunların nereden kaynaklanmış olabileceğinin araştırılması, makalenin özünü teşkil etmektedir. Araştırmada iki farklı kaynak türü kullanılmıştır. Bunlar, Nuh Tufanı’nın Ra’sü’l-Ayn’de gerçekleştiğine dair rivayetlerin nakledildiği birinci elden kaynaklar ile bu rivayetleri destekleyen veya nakzeden bilimsel araştırma/incelemelerden oluşmuştur. Ayrıca semavî dinlerin kutsal kitaplarından zaman zaman alıntılar yapılmıştır. Tarih biliminin araştırma metotları çerçevesinde konu incelenmiş, problemin çözümüne yönelik tahlil ve değerlendirmelerde bulunulmuştur.  

Anahtar Kelimeler

Ra’sü’l-Ayn, el-Cezire, Nuh, Tufan, Şırnak, Cudi

Kaynakça

• Abu’l-Ferec, Gregory (Bar Hebraeus). Abû’l-Farac Tarihi. Süryaniceden İngilizceye Çeviren: Ernest A. Wallis Budge, Türkçeye Çeviren: Ömer Rıza Doğrul. 2 cilt. Ankara: TTK, 1999.
• Bekrî, Abdullah b. Abdulaziz. Mu’cem Me’sta’cem min Esmâ’i’l-Bilâd ve’l-Mevâzi’. Tahkik: Mustafa es-Sakkâ. Beyrut: Aleme’l-Kütüb, 1945.
• Budda, Hilmi Ömer. Kurban ve Tufan Üzerine Makaleler. Hazırlayan: Bekir Zakir Çoban. İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
• Bulduk, Abdulgani. el-Cezire’nin Muhtasar Tarihi. Yayına Hazırlayan: Mustafa Öztürk, İbrahim Yılmazçelik. Elazığ: Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Merkezi Yayınları, 2004.
• Çeçen, Salih. “Kutsal Kitaplar ve Çivi Yazılı Belgeler Işığında Cudi”. I. Uluslararası Mardin Sempozyumu Bildirileri içinde, editörler: İ. Özcoşar, H. H. Güneş, 125-127. İstanbul: Mardin İhtisas Kütüphanesi Yayını, 2006.
• Eski Ahit. Çeviren: Sim Renata Duru. İstanbul: Ar Klişecilik Matbaacılık, 1986.
• Fraser, J. Baille. Mesopotamia and Assyria, From Te Earliest Ages To Te Present Time With Illistrations of Teir Natural History. Newyork: Harper and Brothers, Cliff-st., 1842.
• Gılgamış Destanı, Çeviren: Teoman Duralı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2014.
• Göyünç, Nejat. XVI. Yüzyılda Mardin Sancağı. Ankara: TTK, 1991.
• Günaltay, Şemsettin. Yakınşark, Elam ve Mezopotamya. Ankara: TTK, 1997.
• Güneş, Hüseyin. İslam Tarihi Kaynaklarına Göre Nuh Tufanı ve Cudi Dağı. Ankara: İlahiyât Yayınları, 2014.
• Hamevî, Yakut. Mu’cemü’l-Büldân. 5 cilt. Beyrut: Dâr Sâder, 1977.
• Herevî, Ebü’l-Hasan Alî b. Ebû Bekr. el-İşârât ilâ Ma’rifeti’z-Ziyârât. Tahkik: Ali Ömer, Kahire: Mektebetü’s-Sekafetü’d-Diniyye, 2002.
• İbn Abdürabbih, Ahmed b. Muhammed el-Endelüsî. el-‘İkdü’l-Ferîd. Tahkik: Abdülmecid et-Terhini. 9 cilt. Beyrut: Darü’l-Kütüb el-İlmiyye, 1983.
• İbn Cübeyr, Ebü’l-Hüseyn Muhammed b. Ahmed el-Endelüsî. Rihletü İbn Cübeyr. Beyrut: Dâr Sâder, ts.
• İbn Havkal, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Ali en-Nasibî. Sûretü’l-Arz. Beyrut: Menşurat Dâr Mektebetü’l-Hayat, 1992.
• İbn Hurdezbih, Ebü’l-Kasım Abdullah b. Abdullah. el-Mesâlik ve’l-Memâlik. Leiden: Bril Matbaası, 1882.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer. el-Bidâye ve’n-Nihâye. Çeviren: Mehmet Keskin. 14 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1994.
• İbn Manzûr, Muhammed İbn Mükerrem. Lisânü’l-Arab. Tahkik: Muhammed Abdulvahab, Muhammed es-Sâdık el-Abîdî. 18 cilt. Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabi, 1999.
• İbn Manzûr, Muhammed İbn Mükerrem. Muhtasaru Târîhi Dımaşķ. Tahkik: Ahmet Ratib Hammuş, Muhammed Naci el-Ömer. 29 cilt. Şam: Dârü’l-fikr, 1989.
• İbn Şeddad, “Cizre Tarihi”. Çeviren: Hüseyin Güneş. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (2011): 135-150.
• İbnü’l-Adîm, Kemâlüddîn. Buğyetü’t-Taleb fî Târîhi Haleb. Takdim: Suheyl Zakkâr. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1988.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü`l-Ferec Cemaleddin Abdurrahman b. Ali. el-Muntazam fî Târihi’l-Mülûk ve’l-Ümem. Tahkik: Muhammed Abdulkadir Ata, Mustafa Abdulkadir Ata. 18 cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1992.
• İbnü’l-Esir, Alî b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-Târîh. Çeviren: Abdullah Köşe.12 cilt. İstanbul: Bahar Yayınları, ts.
• İncil, İstanbul: Yeni Yaşam Yayınları, 2005.
• İstahrî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Muhammed el-Fârisî. el-Mesâlik ve’l-Memalik. Beyrut: Dâr Sâder, 1927.
• İzgi, Cevat. “Ebü’l-Hasen Takıyyüddin Ali b. Ebi Bekr b. Ali el-Herevî el-Mevsılî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 17: 221-222. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Karamânî, Ahmed b. Yûsuf. Ahbârü’d-Düvel ve Âŝârü’l-Üvel fi’t-Târîh. Tahkik: Ahmet el-Hatit, Fehmi Sa’d. Beyrut: Âleme’l-Kütüb, 1992.
• Kazvînî, Zekerîyyâ b. Muhammed. Âsârü’l-Bilâd ve Ahbârü’l-İbâd. Beyrut: Dâr Sâder, ts.
• Layard, Austen Henry. Ninova ve Kalıntıları. Çeviren: Zafer Avşar. İstanbul: Avesta Yayınları, 2000.
• Le Strange, Büldânü’l-Hilâfeti’ş-Şarķıyye. Arapçaya Çeviren: Beşir Fransis-Gorgis Avvad. Beyrut: Müesseseti’r-Risâle, 1985.
• Lissner, Ivar. Uygarlık Tarihi. Çeviren: Adli Moran. İstanbul: Nokta Kitap, 2006.
• Makdisî, Mutahhar b. Tâhir. Kitâbü’l-Bed’ ve’t-Târîh. 6 cilt. Yy.: Mektebetü’s-Sakafe ve’d-Diniyye, ts.
• Makdisî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Bennâ. Ahsenü’t-Tekâsîm fî Ma’rifeti’l-Ekâlîm. Leiden: Dâr Sâder, 1906.
• Memiş, Ekrem. Eskiçağda Mezopotamya. Ankara: Ekin Basım Yayın, 2007.
• Mes’ûdî, Ali b. Hüseyin. et-Tenbih ve’l-İşrâf. Leiden, Beyrut: Dâr Sâder-Bril Matbaası, 1893.
• Oppenheim, Max von. Tell Halaf (A New Culture in Oldest Mesopotamia). İngilizceye Çeviren: Gerald Wheeler. Printed In Great Britain By Robert Maclehose And Co. Ltd. Te Unıversıty Press, Clascow, ts.
• Özdoğan, Emre. Tanrı Dağlarındaki Sır Nuh’un Gemisi. İstanbul: Çatı Yayıncılık, 2008.
• Özfırat, Aynur. Eskiçağda Harran. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, ts.
• Roaf, Michael. Atlaslı Büyük Uygarlık Ansiklopedisi-Mezopotamya ve Eski Yakındoğu. 9 cilt. Çeviren: Zühal Kılıç. İstanbul: İletişim Yayınları,1996.
• Ronan, Colin. Bilim Tarihi. Çeviri: E. İhsanoğlu, Feza Gunergun, Editör: E. Türkcan. Ankara: Tübitak Yayınları, 2003.
• Ryan, William, Walter Pitman. Nuh Tufanı (Tarihi Değiştiren Olaya İlişkin Yeni Bilimsel Keşifler). Çeviri: Dursun Bayrak. Ankara: Arkadaş Yayınları, 2003.
• Sami, Şemseddin. Kamusu’l-A’lam. Ankara: Kaşgar Neşriyat, 1996.
• Sarıkçıoğlu, Ekrem. “Kur’an ve Arkeoloji Işığında Hz. Nuh ve Tufan Olayına Yeni Bir Yaklaşım”. İslam Araştırmaları Dergisi 1-4 (1996).
• Sebastien de Courtois. Süryaniler. Çeviren: Ersel Topraktepe. Ankara: YKY Yayınları, 2014.
• Şenel, Alâeddin. İlkel Topluluktan Uygar Topluma. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2001.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Tarihu’r-Rusül ve’l-Mülûk. Tahkik: Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim. 11 cilt. Kahire: Daru’l-Maarif, 1964.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Tefsîri’t-Taberî. Tahkik: Muhammed Mahmud Şakir. 26 cilt. Kahire: Mektebet İbn Teymiye, ts.
• Tanilli, Server. Yüzyılların Gerçeği ve Mirası. İstanbul: Say Yayınları, 1984.
• Zha, Mşiha. Erbil Vakayinamesi. Çeviren: Erol Sever. İstanbul: Yaba Yayınları, 2002.
• http://www.yabeyrouth.com/pages/index905m.htm Erişim 31.07.2012.
• http://www.wata.cc/forums/archive/index.php/t-48073.html Erişim 25.3.2013.