SOSYOLOJİK AÇIDAN SAĞLIKLI BEDEN İMGESİ

Yıl 2015, Sayı: 34, 25 - 45, 01.06.2015

Bülent Öngören

Öz

Günümüzde sağlıklı beden, tıbbi-biyolojik faktörlerden çok kültürel ve sosyal unsurlara dayanmaktadır. Beden imgesi hem fizyolojik hem kültürel bir kendilik olup, bedenin göstergesel bir nitelik sergilemesidir. Sağlıklı beden imgesi ise giyimden beslenme alışkanlıklarına, günlük hijyen kurallarından egzersize, genel sağlıktan estetik-kozmetiğe, çevresel korumadan vücut bakımına ve hastalığın tıbbi boyutlarına uzanan ve bunların birey tarafından algılanışa dair faktörleri kapsamaktadır. Çalışma bu unsurlar bağlamında Muğla örnekleminde sağlıklı beden imgesini betimlemeye çalışmaktadır.

Çalışmada erkek katılımcıların beden algısı daha yüksek olduğu ve yaş grupları arasında beden algısı farkı olmadığı tespit edilmiştir. Kronik hastalığın varlığı ya da diğer deyişle bireyin tıbbi olarak hasta olması olumlu beden algısını azaltmaktadır (F(1,132)= 6,80, p<.05). Genel sağlık algısının yükselmesi olumlu beden algısına neden olurken (r=.31, p<.05), düşük sağlık sorumluluğu olumlu beden algısını desteklemektedir (=-.36, p<.05). BKİ’nin artması (r=-.315, p<.01) olumsuz beden algısına neden olmakta ve bireyler beden görünümü nedeniyle sosyal ortamlardan kaçınmaktadır(r=.43, p<.05). Olumlu beden algısı düzenli spor (F(1.132)=6.23, p<.05) ile birlikte artmaktadır. Diyet ve vücut bakımı yapanlarda beden algısı düşmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Sosyolojisi, Beden Sosyolojisi, Sağlık, Beden, İmge

Kaynakça

• Altıntaş, A., Aşçı, F.H., 2005, Fitnes Uzmanlarının Bedenlerine Yönelik Algıları, Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2005, III (3) 101-104
• Arslan, C., Ceviz, D., 2007, Ev Hanımı ve Çalışan Kadınların Obezite Prevalansı ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarının Değerlendirilmesi, F.Ü. Sağ. Bil. Derg., 2007: 21 (5): 211 - 220
• Aslan, S.H., 2001, Beden Imgesi ve Yeme Davranışı Bozuklukları ile Medya İlişkisi, Düşünen Adam, 14(1), 41-47
• Atik, D., Örten, T, 2008, İdeal Beden İmgesini Oluşturan Sosyal ve Kurumsal Faktörler ve Bu İdealin Bireyler Üzerindeki Etkileri.
• Başterzi, A.D., Tüzer, V., Alagöz, M.Ş., Uysal, A.Ç., Göka, E., 2003, Estetik Cerrahi Hastalarında Yeme Tutumu Ve Beden Algısı, Yeni Symposium 41 (1): 3-6
• Bıyıklı, T., 2007, Vücut İmgesinin Ve Özel Spor Salonlarının Egzersize Başlama Ve Devam Etme Motivasyonu Üzerine Etkisi, Gazi Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi
• Biçer, B., Öngider, N., Ünal, F., Gökalp, P., Karadağ, F., 2010, Yeme Bozukluğu Olgularında Psikolojik Süreçlerin İncelenmesi Ve Hemşirelik Hizmetlerinin Önemi, IV.Ulusal Psik. Hemşireliği Kong. Özet Kitabı
• Caposella, A., 2008, Effects of Social Class and Body Image on Self-Esteem, Journal of Undergraduate Psychological Research, Vol. 3, 52-57, Connecticut
• Ceviz, D., 2008, Kamuda Çalışan Erkek Ve Kadınların Fiziksel Uygunluk, Beslenme Ve Spor Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi, Fırat Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi
• Çam, O., Gümüş, A.B., 2006, Meme Kanserli Kadınlar İçin Duygusal Destek Odaklı Hemşirelik Girişimleri, C.Ü.Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2006-10 s.52-60
• Davis, C., Cowles, M., 1991, Body İmage And Exercise: A Study Of Relationships And Comparisons Between Physically Active Men And Women, Sex Roles V.25, No:1-2, s.33-44
• Erbaydar, T., 2001, Sağlık; Kimin İçin, Toplumbilim Sağlık Sosyolojisi Özel Sayısı, Sayı:13, 49-58,
• Featherstone, M., 2010, Body, Image and Affect in Consumer Culture , Body&Society, http://bod.sagepub.com/content/16/1/193, 01/04/2011
• Fitzpatrick, R.M. (1991), “Society and Changing Pattern of Disease”, in G.Scambler, as Sociology Applied to Medicine, London: Bailliere Tindall.
• Gıttelsohn, J., Harrıs, S.B., Thorne-Lyman, A.L., Hanley, A.J.G., Barnıe, A., Zınman, B., 1996, Body Image Concepts Differ by Age and Sex in an Ojibway-Cree Community in Canada, The Journal of Nutrition, 1996 Aralık; 126(12): 2990-3000
• Göksan, B., 2007, Ergenlerde Beden İmajı ve Beden Dismorfik Bozuklu1uğu, Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Uzmanlık Tezi
• Gündoğan, F., 2006, Sirozlu Hastaların Beden İmajı Ve Benlik Saygılarının Değerlendirilmesi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi
• Güngörmüş, H.A., 2007, Özel Sağlık-Spor Merkezlerinden Hizmet Alan Bireyleri Rekreasyonel Egzersize Güdüleyen Faktörler, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi
• İlhan, N., 2009, Lise Öğrencilerinin Sağlık Davranışları Ve Etkileyen Etmenlerin İncelenmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi
• Kasapoğlu, A., 2001, Güncel Sosyal Sorunlar ve Sağlık, Toplumbilim Sağlık Sosyolojisi Özel Sayısı, Sayı:13
• Kıvrak, B., 2008, Diyaliz Ve Renal Transplantasyon Hastalarında Beden İmaj Algısının Kişilerarası İlişkiler Açısından İncelenmesi, İstanbul Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ens., Yüksek Lisans Tezi Koçoğlu, D., 2006, Konya Kent Merkezinde Sağlıklı Yasam Biçimi Davranışları Ve Yasam Kalitesinde Sağlıkta Sosyoekonomik Eşitsizlikler, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi
• Kuyumcu, G., 2007, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi 1. Ve 6. Sınıf Öğrencilerinde Vücut Kitle İndexi Ve Bazı İlişkili Etmenler, Ankara Üniversitesi Doktora Uzmanlık Tezi
• Küçük, N., 2007, Talasemi Majörlü Adölesanlarda Beden İmajının Benlik Saygısına Etkisi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi
• Leddy, S.K., 2006, İntegrative Health Promotion, Jones and Bartlett Publishers, London
• Limbos, M.M., Joyce, D.P., Chan, C.K.N., Kesten, S., 2000, Psychological Functioning And Quality Of Life İn Lung Transplant Candidates And Recipients. Chest, 118, 408-416.
• Locker, D., 1991, Living with Cronic İllness, in G.Scambler, as Sociology Applied to Medicine, London: Bailliere Tindall.
• Loland, N. W., 1998, Body İmage And Physical Activity. A Survey Among Norwegian Men And Women. International Journal of Sport Psychology Vol. 29 No. 4 pp. 339-365
• Mutlu, İ., 2008, Egzersiz Yapan Kişilerin Boş Zaman Faaliyetlerine Yönelik Tutumları Üzerine Bir Araştırma Kayseri İli Örneği, Niğde Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi
• Nazlı, A., 2008, Hastalık ve Hasta Bedenin Sosyal İnşası: Meme Kanseri Örneği, İzmir Güven Yayınevi,
• Nazlı, A., 2009, Sosyolojik Bakışın Eşiğindeki Beden, Toplumbilim Beden Özel Sayısı, Sayı:24, s.61-68
• Newell, R.J., 1999, Altered body image: a fear-avoidance model of psycho-social difficulties following disfigurement, Journal of Advanced Nursing, V.30, s1230-1238
• Nieri, T., Kulis, S., Keith, V.M., Hurdle, D., 2005, Body Image, Acculturation, and Substance Abuse Among Boys and Girls in the Southwest, The American Journal of Drug and Alcohol Abuse, , Vol. 31, No. 4 , Pages 617-639
• Örsel, S., Canpolat, I., Akdemir, A., Özbay, M.H., 2004, Diyet Yapan ve Yapmayan Ergenlerin Kendilik Algısı, Beden İmajı ve Beden Kitle İndeksi Açısından Karşılaştırılması, Türk Psikiyatri Dergisi, 15(1): 5-15
• Parsons, T., 2001, Sağlık ve Hastalık: Sosyolojik Bir Eylem Perspektifi, Toplumbilim Sağlık Sosyolojisi Özel Sayısı, Sayı:13
• Pınar, R., 2002, Obezlerde Depresyon, Benlik Saygısı Ve Beden İmajı: Karşılaştırmalı Bir Çalışma, C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2002-6 (30-41)
• Pınar, R., 2008, Obez Hastalara Verilen Eğitimin Etkinliğinin Değerlendirilmesi, Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 2008/2
• Polat, A., 2007, Düzce İlindeki Hemodiyaliz Hastalarının Beden İmajı Ve Benlik Saygısı Düzeylerinin Belirlenmesi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi
• Pulur, A., Üstün, E., Karabulut, E.O., 2010, Üniversiteli Üst Düzey Futbolcuların Kendi Bedenlerini Algılama Düzeylerinin Sigara ve Alkol Kullanımlarına Göre İncelenmesi, Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi, 2010-2, s.157–161
• Scambler, G., 1991, Medicine as Applied to Sociology, Bailliere Tindal Sertöz, Ö.Ö., Mete, H.E., 2005, Obezite Tedavisinde Bilişsel Davranışçı Grup Terapisinin Kilo Verme, Yaşam Kalitesi ve Psikopatolojiye Etkileri: Sekiz Haftalık İzlem Çalışması, Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 15:119-126
• Stice, E., Shaw, H.E., 2002, Role of body dissatisfaction in the onset and maintenance of eating pathology A synthesis of research findings, Journal of Psychosomatic Research 53 (2002) 985 – 993
• Sira, N., 2003, Body Image: Relationship To Attachment, Body Mass Index And Dietary Practices Among College Students, The Faculty of the Virginia Polytechnic Institute and State University, The Degree Of Doctor Of Philosophy İn Human Development
• Tan, M., Karabulutlu, E., 2004, Sürekli Ayaktan Periton Diyalizi (Sapd) Uygulanan Hastaların Benlik Saygısı Ve Beden İmajını Algılayışları, Atatürk Üniv. Hemşirelik Y.okulu Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 3, 2004
• Tiggemann, M., 2003, Body İmage Across The Adult Life Span: Stability And Change, Body Image, 2003-I, s.29-41, Adelaide, Australia
• Tuğut, N., Bekar, M., 2007, Üniversite Öğrencilerinin Sağlığı Algılama Durumları İle Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Arasındaki İlişki, Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2008-11: 3
• Turner, B.S., 1996, The Body and Society: Explorations in Social Theory, SAGE Publications
• Turner, B.S., 2001, Kapitalizm, Sınıf ve Hastalık, Toplumbilim Sağlık Sosyolojisi Özel Sayısı, Sayı:13
• Uğurlu, N., Akın, H., 2008, Muğla Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Beden Benlik Algısı Ve Psikolojik Sıkıntı Belirtileri İle İlişkisi, Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2008; 11: 4
• Ünüvar, U., 2006, Sünnetsiz Ve Sünnetli Yetişkinlerin Beden Algıları Ve Benlik Saygıları, Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi
• Wiederman, M.W., Hurst, S.R., 1997, Physical Attractiveness, Body Image, and Women's Sexual Self-Schema, Psychology of Women Quarterly, v. 21 s.567-580
• Yılmaz, H.Ö., 2009, Obez Bireylere Verilen Beslenme Eğitiminin Beden İmgesiyle Uğraşıya, Beslenme Davranışına Ve Kilo Vermeye Etkisi, Marmara Üniversitesi, Sağ.Bil. Ens. Halk Sağlığı Yüksek Lisans Tezi
• Yılmaz, Ş., 2009, Plastik Ve Rekonstrüktif Cerrahi Hastalarında Preop Ve Postop Dönemde Beden İmajı Ve Benlik Saygısının Değerlendirilmesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi
• www.aile.gov.tr
• www.havanikoru.ogr.tr
• www.ssuk.org.tr