İSLÂM DÜŞÜNCE TARİHİNDE YÖNETİMİ MEŞRULAŞTIRMA ÇABALARINA ÖRNEK OLARAK EL-FERRÂ’NIN AHKÂMU’SSULTÂNİYYE MODELİ

Yıl 2013, Sayı: 56, 55 - 68, 12.07.2013

Mehmet Salih Geçit

Öz

İslam Düşünce Tarihinde yönetimin meşruiyeti konusu önemli bir konudur. Bu açıdan
İslam Tarihine bakıldığında ilk dört halifenin devletin başına geçiş usulleri ile hilafetin
saltanata dönüştürülmesinden sonraki süreçte yöneticilerin yönetim meşruiyetlerini
mevcudiyetlerinden aldıkları bilinmektedir. Bu nedenle her bir devlet başkanının başa
geçiş şekli, hukukî bir form ve ilke olarak kabul edilmiştir. Geçmiş halîfelerin başa geçiş
şekilleri hukukî bir form ve daha sonra seçilecek devlet başkanlarının bağlı kalacakları
kanunî müeyyide olarak benimsenince, İslâm Siyâset Düşüncesi ve İslâm İdâre Hukuku
konusunda görüş ve hüküm beyan eden kitaplarda da bunun etkisi görülmeye başlandı.
Bu nedenle İslâmî İlimlerin farklı dallarına ait eserlerde “mevcudiyetin meşruiyeti” ifadesini
doğrulayıcı bir yapılanmaya gidilmiştir. İşte bu durumu en güzel biçimde gösterecek
örneklerden biri olarak el-Ferrâ’nın “el-Ahkâmu’s-Sultâniyye” adlı eserini görmekteyiz.
el-Ferrâ söz konusu eserde savunduğu görüşlerinde ve çerçevesini çizdiği hilâfet
modelinde tipik bir meşrulaştırma örneği göstermektedir. Bu makalemizde el-Ferrâ’nın
söz konusu eserde ortaya koyduğu yönetim modelini meşruiyet açısından inceleyeceğiz

Anahtar Kelimeler

Hilâfet, Yönetim, Meşruiyet, Ahkamu’s-Sultâniyye.

Kaynakça

• Abdurrazık, Ali. (1995). İslâm’da iktidarın temelleri (el-İslâm ve Usuluha el-Hukm). (Terc. Ömer Rıza Doğrul). İstanbul: Birleşik Yay.
• Apaydın, H. Y. (2006). İlmihal, (Siyasal Hayat). Ankara: DİB Yay. Bağdadî, Abdulkahîr. (1928) .Kitâbu usûli’d-dîn. İstanbul.
• Bakır, M. K. (2009). Ebu’l-Hasan el-Maverdî ve Ebu Ya’la el-Ferra’nın el-Ahkamu’s- Sultaniyye adlı eserlerinin mukayesesi. Basılmamış yüksek lisans tezi, Konya: Selçuk Üni. Sosyal Bilimler Ens.
• Beyhakî, (1998). el-İ’tikâd ve’l-Hidâye ilâ Sebîli’r-Reşâd Alâ Mezhebi’s-Selefi Ehli’s- Sünneti ve’l-Cemâeti, Tahk. Abdullah Muhammed ed-Dervîş, Beyrut: Daru’l- Yemâme.
• Bennâ, Cemâl. (2008). el-İslâm Dînun ve Ümmetün ve Leyse Dînen ve Devleten. Kâhire: Dâru’ş-Şurûk
• Buhârî, Ebu Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. (1987). el-Câmiu’s-Sahîh, Kitâbu Bed’i’l- Vahy. Kâhire: Dâru’ş-Şi’b,
• Cevdet Paşa, Ahmed. (t.y.). Kısas-ı Enbiya ve Tevârih-i Hulefâ, Sadeleştiren: Metin Muhsin Bozkurt. İstanbul: Merve Yay.
• Dîneverî, İbn Kuteybe Ebû Muhammed Abdillâh b. Müslim. (2006). el-İmâme ve’s-Siyâse. Beyrut: Dâru’l-Kutub el-İlmiyye.
• Dîneverî, İbn Kuteybe Abdullah b. Muslim. (1397). Garîbu’l-Hadîs, Tahk. Abdullah el- Cebûrî. Bağdat: Matbaatu’l-Ânî.
• Elemen, N. (2006). Ebu Ya’la el-Ferra ve itikadî görüşleri. Basılmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens.
• Ferrâ, Ebu Ya’la Muhammed b. Huseyn. (2000). el-Ahkâmu’s-Sultâniyye, Tahk. Muhammed Hamid el-Feykî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Gazzâlî, Muhammed b. Muhammed. (t.y.). İhya Ulûmi’d-Dîn. Beyrut: Dâru’l-Ma’rîfe. Gecit, M. S. (2012). İslâm düşüncesinde siyaset-imamet tartışmaları. Basılmamış doktora tezi, Erzurum: Atatürk Üni. Sosyal Bilimler Ens.
• Gümüşoğlu, H. (2011) İslâm’da imâmet ve hilâfet. İstanbul: Kayıhan Yay. Halim Paşa, Prens Said. (1991). “İslâm Usûl-i Siyâsiyesi, (Terc. M. Akif Ersoy), Mehmed Akif Külliyatı, Haz. İsmail Hakkı Şengüler. İstanbul: Hikmet Neşr.
• Hanbelî, Ebu’l-Huseyn Muhammed b. Kâdî Ebî Ya’lâ. (2002). Kitâbu’l-İ’tikâd, Tahk. Muhammed b. Abdirrahmân el-Humeys, Dâru’l-Atlas el-Hadrâ.
• Heysemî, Nureddîn Ali b. Ebî Bekir. (1992). Mecmeu’z-Zevâid ve Menbau’l-Fevâid. Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• İbiş, Y. (1966). Nusûsu’l-Fikri’s-Siyâsî el-İslâmî ( el-İmâme İnde’s-Sünne). Beyrut: Dâru’t-Talia.
• İbn el-Cevzî, Abdurrahman b. Ali. (1403). el-İlelu’l-Mütenâhiyye fî’l-Ahâdîsi’l-Vâhiyye, Tahk. Halîl el-Meys. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• İbn Hanbel, Ahmed. (1999). el-Müsned, Tahk. Şuayb el-Arnavûd. Beyrut: Müesesetu’r- Risale.
• İbn Hanbel, Ahmed. (1983). Fedâilu’s-Sahâbe, Tahk. Vasiyullâh Muhammed Abbâs. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fida İsmail b. Ömer. (1999). Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, Tahk. Sâmî b. Muhammed Sellâme. Dâru Tayyibe.
• Kallek, C. (t.y.). Ebû Ya‘lâ el-Ferrâ. DİA, İstanbul: TDV Yay. Mâlik b. Enes. (1991). Muvatta, Tahk. Takiyuddin En-Nedevî. Dumaşk: Dâru’l-Kalem. Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habîb. (2002). el-Ahkâmu’s-Sultâniyye. Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• Mustafa, Nevin Abdulhalık. (1990). İslâm siyâsî düşüncesinde muhalefet, (Tec. Vecdi Akyüz). İstanbul: İz Yay.
• Rıza, Muhammed Reşîd. (1988). el-Hilâfe, Dâru’z-Zehrâ Li’l-İ’lâm el-Arabî. Beyrut. Sallâbî, Ali Muhammed. (2003). Faslu’l-Hitâb fî Sîreti emîri’l-Mü’minîn Ömer b. El- Hattâb, Beyrut: Dâru İbn Kesîr.
• Seyyid Bey. (1969). Hilâfetin mahiyet-i şer’îyyesi, (Terc. Suphi Menteş). İstanbul: Menteş Matbaası.
• Taberî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed. (2003). el-Câmiu li Ahkâmi’l-Kurân, Tahk. Hişam Semir el-Buhârî. Riyad: Dâru Alemi’l-Kutub.
• Taftazânî, Sa’duddîn Mes’ud b. Ömer. (1998). Şerhu’l-makâsıd, Tahk. Abdurrahmân Umeyre. Beyrut: Âlemu’l-Kutub.
• Tirmizî, Muhammed b. İsâ. (t.y.). es-Sünen (el-Câmiu’s-Sahîh), Tahk. Ahmed Şâkir. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
• Zemâhşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. (t.y.). el-Keşşâf An Hakâiki’t-Tenzîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.