İLK HALİFENİN SEÇİLMESİNDE HZ. ÖMER’İN ROLÜ

Yıl 2016, Sayı: 67, 1 - 30, 12.09.2016

Abdurrahman Demirci

Öz

Hz. Muhammed’in vefatı ile Müslüman toplum bir yönetim sorunu ile karşı karşıya kalmıştır. Bunun temel nedeni, Kur'an’da ve Hz. Peygamberin uygulamalarında bu hususta net bir çözüm bulunmamasıdır. Ancak buna rağmen Müslümanlar henüz Hz. Peygamber defnedilmeden yöneticilerini seçebilmiştir. Çatışmasız bir çözümle Sakîfe toplantısında seçilen halife ile Müslümanlar siyasal bütünlüklerini koruyabilmişlerdir.
Bunda Hz. Ömer’in önemli bir payı vardır. Hz. Ömer Sakîfe’de Ensar’ın kısmen kabilecilik kısmen de İslam’daki fazilet hususlarıyla kendilerinden halife belirleme çabalarına
nasıl mukabelede bulunmuştur? Bu çalışmada hilafetin şartlarının Sakîfe toplantısı ile belirlendiğini tespit ederken, Hz. Ömer’in bu süreçte en önemli rolü oynayanlardan birisi olduğunu gördük. Hz. Ömer’in halife seçimi öncesi ve esnasında bir komplo içinde bulunmadığını, aynı zamanda baskın bir seçimle halife belirlenmesine de imkân tanımadığını tespit ettik. Hz. Ömer’in kendi hilafet ihtimaline rağmen Hz. Ebû Bekir’e biat yolunu açarak hem Ensar hem de Muhacirler içinde kamplaşma ve kabileciliğe yol açacak ihtimalleri önlediği sonucuna vardık.

Anahtar Kelimeler

Hilafet, Sakîfe, Fazilet, Seçim, Kureyş.

Kaynakça

• Abdülmaksud, Abdülfettah, es-Sakîfe ve'l-Hilafe, Kuveyt: Mektebetu Garib, trs. Akdoğan, Mehmet Nur, “Şii Literatürde Hz. Ömer’in Bazı Hadiselerdeki Rolü”, e-Şarki- yat İlmi Araştırmalar Dergisi, S. XII, 2014, s. 86-116.
• Arı, Mehmet Salih, İmamiye Şiası Kaynaklarına Göre İlk Üç Halife, İstanbul: Düşün Yay., 2011.
• Akbulut, Ahmet, Sahabe Dönemi İktidar Kavgası, Ankara: Ağaç Kitabevi Yay, 2001.
• el-Akkâd, Abbas Mahmud, Abkariyyetu Ömer, Kahire: Nehdatu Mısır, 1998.
• Askerî, Allâme Seyyid Murtaza, Mealimu'l-Medreseteyn, C. I, Çev. Cafer Bendiderya, İstanbul: Kevser Yay., 2005.
• Atalan, Mehmet, "Hz. Muhammedin Vefatından Sonraki Hilafet Tartışmaları”, Fırat Üni- versitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2004, S. 9/2, s.55-68. Azimli, Mehmet, Dört Halifeyi Farklı Okumak-1/Hz. Ebû Bekir, Ankara: Ankara Okulu, 2011.
• Behnesavi, Salim Ali el-Hilâfe ve'l-Hulefaü'r-Raşidûn Beyne'ş-Şûra ve’d-Dimukrâtiyye, , Kahire: ez-Zehra li'l-İ'lami'l-Arabî, 1991.
• Belazurî, Ebû'l-Abbas Ahmed b. Yahyâ b. Cabir (ö.279/892) Ensâbu'l-Eşrâf, thk. Süheyl Zekkâr, Riyad Ziriklî, Beyrut: Dâru'l-Fikr, 1996.
• ed-Demicî, Abdullah b. Ömer, İslam'da İmamet ve Hilafet, Çev. İbrahim Cücük, İstanbul: Ravza Yay., 2014.
• Duman, Ali, "İslam Amme Hukuku Tarihinde Bir Dönüm Noktası, Sakîfetu Beni Saide”, Ekev Akademi Dergisi, S. 21, güz 2004, s.141-152.
• Efendioğlu, Mehmet, "Uveym b. Saide", DİA, İstanbul 2012, c.XXXXII, s.40. ,"Halid b. Velid'e Yönelik Tenkitlerin Mahiyeti Üzerine", Hadis Tetkikleri Dergisi, 2004, C. II, S. 1, s. 51-79.
• Fayda, Mustafa, "Ömer", DİA, İstanbul, 2007, C. XXXIV, s. 44-51. Halîfe, Hâmid Muhammed, Yevmu’s-Sakîfe, Dımeşk: Daru’l-Kalem, 2013.
• Hasan, Hasan İbrahim, İslam Tarihi, Çev. İsmail Yiğit, Sadreddin Gümüş, İstanbul: Kayıhan Yay., 2011.
• Hamidullah, Muhammed, İslam Peygamberi, Çev. Mehmet Yazgan, İstanbul: Beyan Yay., 2011.
• Hatipoğlu, Mehmet Sait, Hilafetin Kureyşliliği, Ankara: Otto Yay., 2012.
• İLK HALİFENİN SEÇİLMESİNDE HZ. ÖMER’İN ROLÜ 29 Heykel, Muhammed Hüseyin, Hz. Muhammed'in Hayatı, Çev. Vahdettin İnce, İstanbul: Kitabevi, 2011.
• Hitti, Philip K., Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi, Çev. Salih Tuğ, İstanbul: MÜ İlahiyat Fak. Yay., 2011.
• Hoyladı, Adnan, İslam Hukukunda Hilafetin Kureyşliliği Tartışmaları ve Hindistan Ör- neği, İstanbul: Rağbet Yay., 2015.
• Hüseyin, Muhammed el-Hıdır, Nakdu Kitâb fi'ş-Şi'ri'l-Cahili, thk. Ali Rıza Tunisi, Matbaatü't-Tâvuniyye, y.y. 1977.
• İbnu’l-Cevzi, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn, Tarihu Ömer İbn’ul-Hattab, Matbaatu’Tevfik Lâ- miye, Mısır, trs.
• İbnu'l-Cevzi, Ebû'l-Ferec Abdurrahman, Menâkibu Ömer İbnu'l-Hattab, thk. Seyyid el- Cemîlî, Beyrut: Dâru'l-Kitabi'l-Arabi, 2007.
• İbnu'l-Esîr, Ebû'l-Hasan İzzeddin (ö. 630/1233), el-Kâmil fi't-Tarih, Beyrut: Dâru’l- Kutubu’l-İlmiyye, 1987.
• İbn Hişam, Ebû Muhammed Cemaleddin (ö. 213/829), es-Sîretu’n-Nebevîyye, thk. Mus- tafa es-Sekâ, İbrahim Ebyari, Abdulhafîz Şelebî, Beyrut: Daru İhyai Turasi’l- Arabi, trs.
• İbn Kesîr, İmamuddin Ebû'l-Fida İsmail, el-Bidâye ve'n-Nihâye, thk. Abdullah b. Abdul- muhsin et- Turki, Cîze Dâru Hicr, 1997.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah, el-İmame ve's-Siyâse, thk. Muhammed Mah- mud er-Rafii, Kahire: Matbaatü’n-Nil, 1904.
• İbn Manzur, Ebû'l-Fazl Muhammed b. Mükerrem (ö.711/1311), Lisanü'l-Arab, thk. Emin
• Muhammed Abdülvehhab, Muhammed es-Sadık el-Ubeydi, Beyrut: Dâru’t- Turasi’l-Arabî, 1999.
• İbn Sa‘d, Muhammed Menî, (ö.230/845), et-Tabakâtu'l-Kübrâ, thk. Ali Muhammed Ömer, Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 2001.
• Karaşi, Bakır Şerif, Sakîfe Toplantısı, Çev. Seyyid Seccad Karakuş, İstanbul: Kevser Ya- yınları, 2011.
• el-Kâtip, Ahmet, Demokratik Hilafete Doğru, Çev. Muhammed Coşkun, İstanbul: Mana Yay. 2010.
• Kennedy, Hugh, The Prophet And The Age Of The Caliphates, London: Longman, 1986.
• el-Meclisî, Muhammed Bakır(ö.110/1698), Biharu'l-Envari'l-Camia li Dureri Ahbari'l- Eimmeti'l-Athâr, I-CXI, Beyrut: Müessesetu’l-Vefa, 1983.
• Özşenel, Mehmet, “Sâlim Mevlâ Ebû Huzeyfe” DİA, İstanbul, 2009, C. XXXVI, s. 49- 50.
• er-Reyyis, Muhammed Ziyauddin, en-Nazariyatul Siyasetu’l-İslamiyye, Kahire: Dârü't- Türas, 1979.
• 30 / Yrd. Doç. Dr. Abdurrahman DEMİRCİ EKEV AKADEMİ DERGİSİ Salim, Seyyid Abdülaziz, Tarihu'd-Devleti'l-Arabiyye, Beyrut: Dârü'n-Nehdati'l-Arabiy- ye, 1986.
• es-Sallâbi, Ali Muhammed, Birinci Halife Hz. Ebûbekir Radiyallahu Anh: Şahsiyeti ve Dönemi, Çev. Şerafettin Şenaslan, Faruk Aktaş, İstanbul: Ravza Yayıncılık, 2009.
• Sandıkçı, S. Kemal, "Tuleka", DİA, 2012, C. XLI, s. 361-362. es-Suyûtî, Celaleddin Abdurrahman, Târîhu’l-Hulefâ, Beyrut, Dâru’l-Minhâc, 2012.
• Şakir, Mahmud, Hz. Adem’den Bugüne İslam Tarihi, Çev. Ferit Aydın, İstanbul: Kahra- man Yay., 1995.
• eş-Şankıti, Muhammed b. Muhtar, Sahabe Arasındaki Siyasi İhtilaflar: İbretler Öğütler, Çev. Faruk Aktaş, İstanbul: Çıra Yayınları, 2005.
• Şerif, Ahmed İbrâhim, Devrü'l-Hicaz fi'l-Hayati's-Siyasiyyeti'l-Amme fi'l-Karneyn, Suudi Arabistan: Dârü'l-Fikri'l-Arabi, trs. et-Taberî, Ebû Cafer İbn Cerir (ö. 310/923), Târîhu't-Taberî: Târîhu'r-Rusûl ve'l-Mülûk, thk, Muhammed Ebû’l-Fazl İbrahim, Mısır: Daru’l-Mearif, trs. et-Tancî, Muhammed b.Tavît, “İslâm’da Hilâfet ve Mezheplerin Doğuşu”, Çev. Ethem Ruhi Fığlalı, e-Makâlât Mezhep Araştırmaları, (Muhammed b. Tavît et-Tancî özel sayısı), 2011, C. IV, S. 1, s. 439-483.
• Umerî, Ekrem Zıya, Asru Hilafeti’r-Raşide, Riyad: 2011.
• Vakıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer (207/823), Kitâbü'r-Ridde Maa Nebze Min
• Futuhi'l-Irak ve Zikru El-Musenna b. Harise, thk. Yahyâ Cebûri, Beyrut: Dâru'l- Garbi'l-İslâmî, 1990.
• Ya’kubî, İbn Vazıh Ahmed b. İshak (ö. 292/905), Tarîh-i Ya’kubi, ed. M. Th. E.J. Houts- ma, Leiden: 1883.
• İbn Küteybe, Ebu Muhammed Abdullah b. Müslim, el-İmame, thk. Muhammed Mahmud er-Rafiî, Mısır, Matbaatu’n-Nil, 1904.
• Zorlu, Cem, İslam Tarihinde İlk İktidar Mücadelesi, İstanbul: İz Yay., 2014.