DAHİLDE İŞLEME REJİMİ UYGULAMALARININ İHRACAT PERFORMANSINA ETKİSİ: KONYA İLİNDE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2022, Sayı: 90, 205 - 224, 28.03.2022

Gamze Küçükçolak Fatih Cura

Öz

Dünya genelinde ülkelerin ortak hedefi uluslararası pazar alanlarından daha fazla
pay alarak gelirlerini artırmaya yöneliktir. Bu sebeple, günümüz dünyasında ülkeler, ihracat oranlarını arttırmak için ihracata konu uygulama ve politikalara önem vermektedir. 1996 yılından itibaren Türkiye’de uygulamaya konulan Dahilde İşleme Rejimi (DİR);
ihracat faaliyeti gösteren işletmelere, ihracatını yapacakları malın üretiminde kullanacakları hammadde ve ara malların vergilerden muaf tutularak dünya piyasa fiyatlarından
ithalatını yapabilmelerine olanak sağlamaktadır. Bu kapsamda çalışmanın ana hedefi,
ihracata dayalı ekonomik büyüme noktasında önem arz eden dahilde işleme rejiminin ve
genel anlamda ihracat desteklerinin firmaların ihracat performanslarına etkisinin ne olduğunun incelenmesidir. Konya ilinde faaliyet gösteren ve dahilde işleme rejimi uygulamasından yararlanan ve yararlanmayan işletmeler ile 2021 yılında anket yolu ile veriler
toplanarak, gerekli istatistiksel analizler yapılmıştır. Elde edilen bulgular neticesinde,
dahilde işleme rejimi uygulayan ve uygulamayan firmaların ihracat performansları arasında istatistiki bakımdan anlamlı düzeyde farklılık olduğu, firmaların ihracat desteklerinden yararlanma düzeylerinin ihracat performanslarını pozitif yönde etkilediği tespit
edilmiştir. Dahilde işleme rejimini yüksek veya çok yüksek düzeyde uygulan firmaların
ihracat performanslarının dahilde işleme rejimi uygulamayan firmaların ihracat performansına göre daha yüksek düzeyde olduğu sonucuna varılmıştır. Ancak, firmaların DİR
uygulamalarından yararlanma düzeyleri, DİR’in firma faaliyetlerine etki düzeyleri ve
hammadde ithalat nedenlerinin firmaların ihracat performanslarına anlamlı bir etkisinin
olmadığı da ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Dahilde işleme rejimi, İhracat destekleri, İhracat, İthalat, İhracat performansı.

Kaynakça

• Akkuş, B. (2011). İthal edilen malların ihracının muhasebeleştirilmesi ve denetimi. (Yüksek lisans tezi), İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Altunışık, R., Coşkun, R. ve Yıldırım, E. (2012). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: SPSS uygulamalı. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Avcı, İ. (2015). İhracatta uygulanan teşviklerin uluslararası pazarlamaya etkisi ve bir uygulama. (Yüksek lisans tezi), İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydın, D. (2018). Dahilde işleme rejimi'nin türkiye ekonomisi ve dış ticareti üzerindeki etkilerinin analizi. (Yüksek lisans tezi), Tekirdağ: Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Cadogan,J. W., Cui, C. C. ve Li, E. K. (2003). Export market oriented behavior and export performance: the moderating roles of competitive ıntensity and technological turbulence. International Marketing Review, 20(5), 493-513.
• Danacı, S. (2019). Türkiye genelinde ve Gaziantep özelinde Dahilde İşleme Rejiminin önemi: Sınır testi analizi. (Yüksek lisans tezi), Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Daşçılar, K. (2019). Dahilde İşleme Rejiminin ihracat üzerine etkileri: halı sektörü analizi. (Yüksek lisans tezi), Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Diamantopoulos,A.(1999).Export performance measurement : reflective versus formative indicators. International Marketing Review, 16(6), 444-457.
• Diamantopoulos,A. ve Kakkos, N.(2007).Managerial assessments of export performance conceptual framework and empirical ıllustration. Journal of International Marketing, 15(3), 1-31.
• Esen, S., Şimdi, H. ve Kocabaş, V. (2016). Dahilde İşleme Rejiminin firmaların finansal performansına etkisi: dokuma giyim ve deri sektörü örneği. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(12), 393-409.
• George, D. ve Mallery, P. (2010). SPSS for windows step by step: a simple guide and reference, 17.0 update. Boston: Pearson.
• Huck, S. W. (2012). Reading statistics and research. Boston: Pearson.
• Idan, B. (2019). Dahilde İşleme Rejiminde yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri. (Yüksek lisans tezi), Sakarya: Sakarya Üniversitesi, İşletme Enstitüsü.
• İnamoğlu, Y. (2019). Devlet yardımları ve Dahilde İşleme Rejiminin dış ticaretteki yeri ve önemi. (Doktora tezi), İstanbul: İstanbul Gedik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kahveci, E. (2013). İhracat performansı ölçütleri ve ihracat performansını etkileyen faktörler. Verimlilik Dergisi, 1, 43-74.
• Kara, A. (2017). Uluslararası pazar bölümlendirme ve konumlandırma stratejilerinin ihracat performansına etkisi: Türk ihracatçıları üzerine bir araştırma. (Doktora tezi), İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karagöz, Y. (2017). SPSS ve AMOS uygulamalı nicel-nitel-karma bilimsel araştırma yöntemleri ve yayın etiği. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kaya, F. ve Turguttopbaş, N. (2012). Dış ticaret işlemleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Leonidou, L. C., Katsikeas, C. S. ve Samiee, S. (2002). Marketing strategy determinants of export performance: a meta analysis. Journal of Business Research, 55(1), 51-67.
• Mali, M. (2004). Dahilde İşleme Rejimi ve uygulamadaki etkinliği. (Yüksek lisans tezi), Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Oral Dırık, E. N. (2019). Dahilde İşleme Rejimi kapsamında Türkiye'nin un ihracatı üzerine ekonometrik bir analiz. (Yüksek lisans tezi), Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özaydın, T. (2016). Türkiye'de Dahilde İşleme Rejiminin ihracata etkileri. (Yüksek lisans tezi), Mersin: Toros Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özdamar, K. (2004). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi. Eskişehir: Kaan Kitabevi.
• Özdemir, M. (2020). Türkiye'de Dahilde İşleme Rejiminin dış ticarete etkileri ve demir çelik sektörü üzerine bir değerlendirme. (Yüksek lisans tezi), Zonguldak: Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sayılgan, G. ve Şenol, C. (2010). Dahilde İşleme Rejimi ve Türk işletmelerinin ihracatı üzerine etkileri. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 35, 37- 53.
• Seçer, İ. (2017). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sekaran, U. (2003). Research methods for business: a skill building approach. New York: John Wiley & Sons Inc.
• Shoham, A. (1998). Export performance: a conceptualization and empirical assessment. Journal of International Marketing, 6(3), 59-81.
• Sipahi, B., Yurtkoru, E. S. ve Çinko, M. (2008). Sosyal bilimlerde SPSS'le veri analizi. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Şahin, Z. (2019). Türkiye'de Dahilde İşleme Rejimi, etkileri: ambalaj sektörü örneği. (Doktora tezi), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şenol, C. (2008). Dahilde İşleme Rejiminin ihracat üzerine etkileri ile tekstil ve hazır giyim sektörü üzerine bir değerlendirme. (Doktora Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Takım, A. ve Ersungur, Ş. M. (2010). Dahilde İşleme Rejimi: ihracat ve ithalat üzerindeki etkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(2), 289-305.
• Tüyen, Z. (2016). Türkiye'de dış ticaret politika ve uygulamaları. İstanbul: Globus Dünya Basınevi.
• Uzun, S. (2006). AB'ne Uyum Çerçevesinde gümrük rejimleri uygulamaları ve değerlendirilmesi. (Yüksek lisans tezi), Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.