KIRÂATLERİN KUR’ÂNİYYETİ VE SAYISINA YÖNELİK BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2016, Sayı: 68, 35 - 52, 27.12.2016

Alican Dağdeviren

Öz

Kıraatler, taabbüd özelliği bulunan ilahi Kelâm’ın okunuş şekillerini ele alması hasebiyle asr-ı saadetten günümüze, asırlar boyu inananların ilgi duyduğu alanların başında yer almıştır. Maksatları Kur’ân metnini tenkit te olsa müsteşrikler de kıraatlere ilgi göstermiştir. Ne var ki onların; kıraatlerin hür bir atmosferde gerçekleştiği, noktasız ve harekesiz bir metinden kaynaklanmış olabilme yakıştırmaları, ya da kâtip hatası olarak ortaya çıkmış varyantlar olabileceğine yönelik gayret ve mesaileri sonuçsuz çabalar olarak kalakalmıştır. Bu sonuçsuz çabalar yanında “Kıraati aşere” kavramından yola çıkarak kıraatler için “on” farklı okuyuş sonucuna varmak bunu ileri sürerek de vahiy iniş süreciyle ilgili şüpheler uyandırmaya yönelik bazı yeni çabalar da zuhur etmiştir. Doğrusu Kur’ân kelimelerinin çoğu kıraat imamları tarafından çoğunlukla tek vecihle / tek şekilde okunmuştur. Farklı okuyuşlar ise iki vecihde toplanmaktadır. Sadece sayıları belli kelimelerde üç ve dört vecih söz konusudur. Bu vücuhat da, Kur’ân metninin eşit okuyuş tarzları olarak İslam âleminde kabul görmüş; üzerinde, naklî ve amelî tevatür vaki’ olmuştur. Bu makale kıraatlerin Kur’âniyyetine ve sayısına yönelik algıyı ele alarak değerlendirmeyi ve her iki olguyu yeni bir bakışla ele almayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Kıraat, On Kıraat, Tevatür, Vecih.

Kaynakça

• Kur’ân-ı Kerim. Akdemir, Salih, “Kur’ân‘ın Toplanması ve Kıraati Meselesi”, 1. Kur’ân Sempozyumu, (1-3 Nisan), Bilge Vakfı, 2. Baskı, Ankara, 1994.
• Ateş, Süleyman, Kıraatlarda Tevatür Meselesi, Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları-IV, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2002.
• Çetin, Abdurrahman, “Kur’ân Kıraatlarına Yönelik Oryantalist Yaklaşımlar”, Marife, Konya, 2002, S. 3, Kış, s. 74.
• Dânî, Ebû Amr Osman, el-Mukni‘ fî Me‘rifeti Mersûmi Mesâhifi Ehli’l-Emsâr me‘a Kitâbi’n-Nakt, Thk. Muhammed Ahmed Dehman, Dâru’l-Fikr, Suriye, 1403/1983.
• Dimyâtî, Abdulğani el-Benna, İthâfu Fudalâi’l-Beşer fi’l-Kırââti’l-Erbete Aşer, Meyme- niye Matbaası, Mısır, 1306/1888.
• Ebû Şâme, Abdurrahman, İbrâzü’l-Me‘ânî min Hırzi’l-Emânî fi’l-Kırââti’s-Seb‘, Thk. Mahmûd b. Abdilhâlik Muhammed Câdû, el-Câmiatü’l-İslâmiyye, Medîne, 1993.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, Eser Neşriyat, İstanbul, 1971. Goldziher, Ignaz, Mezâhibü’t-Tefsîri’l-İslâmî, Mektebetü’l-Hancî, Mısır, 1374/1955.
• Halebî, Ahmed b. Yûsuf el-Ma’rûf bi’s-Semîn, ed-Dürru’l-Masûn fî ‘Ulûmi’l- Kitabi’l-Meknûn, Thk. Ahmed Muhammed el-Harrât, Daru’l-Kalem, Dımeşk, 1406/1986.
• İbnü’l-Cezerî, Ebu’l-Hayr Muhammed b. Muhammed, en-Neşr fi’l-Kırââti’l-Aşr, Thk. Ali Muhammed ed-Debbâğ, Dâru’l-Fikr, Beyrut, trs.
• İbn Ebî Dâvûd, Süleyman b. Eşas, Kitâbü’l-Mesâhif, Thk. Arthur Jeffery, Matbaatü’r- Rahmâniyye, 1. Baskı, Mısır, 1355/1936.
• İbn Kesir, Ebû’l-Fidâ İsmail, Tefsiru’l-Kur’ânil-‘Azîm, Dâru’l-Me‘rife, Beyrut, 1413/1993.
• İsfehânî, Râğıb Hüseyin b. Muhammed, el-Müfredât fi Ğaribi’l- Kur’ân, Thk. Muham- med Seyyid Geylânî, Şirketü ve Matba‘atü Mustafa el-Babi’l-Halebî ve Evlâdi- hi, 1. Baskı, Mısır, 1381/1961.
• Karaçam, İsmail, Kıraat İlminin Kur’ân Tefsirindeki Yeri ve Mütevatir Kıraatların Yorum Farklılıklarına Etkisi, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, İstan- bul, 1996.
• Keskioğlu, Nüzulünden İtibaren Kur’ân-ı Kerim Bilgileri, Türkiye Diyanet Vakfı Yayın- ları, 2. Baskı, Ankara, 1989.
• Müslim, Hac, ez-Zâhiratü’l-İstişrâkiyye ve Eseraha ale’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, y.y, trs.
• Paret, Rudi, Kur’ân Üzerine Makaleler, Trc. Ömer Özsoy, Bilgi Vakfı Yayınları, Ankara, 1995.
• Râfii, Mustafa Sadık, İ‘câzül-Kur’ân ve’l-Belâğatü’n-Nebeviyye, 8. Baskı, Mısır, 1384/1965.
• Suyûtî, Celâleddin, et-Tahbir fî ‘İlmi’t-Tefsîr, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Baskı, Beyrut, 1408/1988.
• Salih, Subhi, Mebâhis fî ‘Ulûmi’l-Kurân, Dâru’l-İlim, 17. Baskı, Beyrut, 1988.
• Şimşek, Said, Kıraatların Kaynağı Problemi, Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları-IV, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2002
• Zakzuk, Hamdi, Oryantalizm, Trc. Abdülaziz Hatip, Işık Yayınları, İzmir, 1993.
• Zerkânî, Menâhilü’l-‘İrfân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabî, y.y, trs. Zerzur, Adnân Muhammed, ‘Ulûmu’l-Kur’ân, el-Mektebü’l-İslâmî, 3. Baskı, Beyrut, 1991.