OKUL ÖNCESİ HİKÂYE VE MASAL KİTAPLARINDA TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ

Yıl 2017, Sayı: 72, 67 - 86, 25.12.2017

Derman Kaynak Elif Aktaş

Öz

Bu araştırmanın amacı okul öncesi hikâye ve masal kitaplarında toplumsal cinsiyet rollerinin dilsel ve dil dışı göstergeler aracılığıyla nasıl aktarıldığını tespit etmektir.
Araştırma nitel araştırma özelliği gösterip veriler doküman inceleme yolu ile toplanmıştır. Ölçüt örnekleme yöntemi ile seçilen 50 adet okul öncesi hikâye ve masal kitabı,
literatür taranarak ve uzman görüşü alınarak oluşturulan kategorilere göre belirlenen inceleme formları aracılığıyla değerlendirilmiştir. İki aşamalı gerçekleştirilen bu araştırmada, ilk aşamada toplanan veriler, önce betimsel analize ardından içerik analizine tabi tutulmuştur. İkinci aşamada ise her bir kitap kategoriler ışığında yorumlanarak tematik olarak incelenmiştir. Araştırma sonucu, incelenen kitaplarda toplumsal cinsiyet rollerinin geleneksel olarak hâlâ varlığını korumakta olduğunu ortaya koysa da, geleneksel anlayıştan ve kalıp yargılardan arınmış eşitlikçi bir anlayışın da kısmen kitaplara yansıtıldığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Cinsiyet Rolleri, Okul Öncesi Dönem, Hikâye, Masal, Resimli Kitap.

Kaynakça

• Aktaş, E. (2016). Çağdaş çocuk edebiyatı yapıtlarında model olarak sunulan çocuk ve ebeveyn tipleri. Akademik Araştırmalar Dergisi, 67, 77-100.
• Altan Arslan, Ş. (2000). Ders kitaplarında cinsiyetçilik. Ankara: T.C. Devlet Bakanlığı Kadın Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Anderson, D. A. & Hamilton, M. (2005). Gender role stereotyping of parents in children’s picture books: The invisible father. Sex Roles, 52(3-4), 145–151.
• Aydın, B. (2013). Çocuk ve ergen psikolojisi. Ankara: Nobel.
• Bee, H. & Boyd, D. (2009). Çocuk gelişim psikolojisi (Çev. O. Gündüz) İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Cüceloğlu, D. (2006). İnsan ve davranışı (15.Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Demirel, Ş. ( 2011). Çocuk edebiyatı. Ş. Demirel, (Ed.) , Edebi metinlerle çocuk edebiyatı (s. 43-68) içinde, Ankara: Pegem Akademi.
• Dilek, A. (2014). 4-6 Yaş çocuk öykülerindeki kadın kahramanların mesleksel analizi. Journal Of Qafqaz University, 2(1), 94- 102.
• Dökmen, Y, Z. (2015). Toplumsal cinsiyet (6. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ecevit, Y. ve Karkıner N. (2011). Toplumsal cinsiyet sosyolojisi. Anadolu Üniv. Eskişe- hir: Web Ofset.
• Gooden, A. M. & Gooden, M. A. (2001). Gender representation in notable children's picture books: 1995–1999. Sex Roles, 45(1-2), 89-101.
• Güder Yağan, S. & Alabay, E. (2016). 3-6 yaş arasındaki çocukların oyuncak tercihleri- nin toplumsal cinsiyet bağlamında incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 17 (2), 91-114.
• Güder Yağan, S., Ay, S., Saray, F. & Kılıç, İ. ( 2017). Okul öncesi dönem çocuklarının iz- ledikleri çizgi filmlerin toplumsal cinsiyet kalıp yargıları açısından incelenmesi:
• Niloya örneği. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi – ENAD, 5 (2), 95- 110. Güleç, H. Ve Geçgel, H. (2006). Çocuk edebiyatı (2. Baskı). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Gündüz Şentürk, S. (2015). Okul öncesi dönem çocukları için basılan resimli öykü kitap- larının toplumsal cinsiyete ilişkin kalıpyargılar yönünden incelenmesi. Yayım- lanmamış yüksek lisans tezi, İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitü- sü.
• Gürşimşek, I. ve Günay, D. (2010). Çocuk kitaplarında cinsiyet rollerinin işlenişinde kul- lanılan dilsel ve dildışı göstergelerin değerlendirilmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (18), 53-63.
• Gökdağ, R. (2011). Sosyal biliş. S. Ünlü (Ed.), Sosyal Psikoloji-I (s.42- 43) içinde, Ana- dolu Üniv. Yayını No: 1570, Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 826, Eskişehir.
• Orçan, M. (2011). Sosyal gelişim. E. Deniz , (Ed.), Erken çocukluk döneminde gelişim (s.127-180) içinde, Ankara: Ertem.
• Özgüven, İ. E. (2010). Ailede iletişim ve yaşam. Ankara: Pdrem Yayınları.
• Öztürk, A. (2010). Çocuk edebiyatı ve okul öncesi eğitimde Türkçe dil etkinlikleri. Anka- ra: Eğiten Kitap.
• Sever, S. & Aslan, C. (2012, Ekim). Çocuk edebiyatı yapıtlarında karakter çerçevesinin oluşturulmasında cinsiyet rollerinin sunuluşu. III. Ulusal Gençlik ve Çocuk Ede- biyatı Sempozyumu’nda sunulan bildiri, Ankara Üniversitesi Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Uygulama ve Araştırma Merkezi, Ankara.
• Şahin, H. (2009). Psikoseksüel gelişim. Y. Özbay & S. Erkan (Ed.), Eğitim psikolojisi (s. 67- 98) içinde, Ankara: PegemA.
• Tavşancıl, E. ve Aslan, E. (2001). İçerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Trepanier-Street, M. L, & Romatowski, J. A. (1999). The influence of children's literature on gender role perceptions: A reexamination. Early Childhood Education Jour- nal, 26(3), 155-159.
• Turner-Bowker, D. M. (1996). Gender stereotyped descriptors in children's picture books: Does “Curious Jane” exist in the literature? Sex Roles, 35(7), 461-488.
• Uzuner-Yurt, S. (2013). Sevim Ak`ın öykülerinin eğitsel değerinin incelenmesi. Yayımlan- mamış doktora tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Vannicopulou, A. & Yeşiltuna, D. Ç. (2004). Resimli çocuk kitaplarında kadın karakter- ler, Ege Eğitim Dergisi, 5(2),65-73.
• Vatandaş, C. (2007). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin inşası, Sosyoloji Konfe- ransları Dergisi, 35, 29-56.
• Yalçın, A. & Aytaş, G. (2002). Çocuk edebiyatı (1.Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Bas- kı). Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, T. M. (2011). Cinsel gelişim. E. Deniz (Ed.), Erken çocukluk döneminde gelişim (s.293-322) içinde, Ankara: Ertem Yayınları.
• Yılmaz, O. (2016). Çocuk kitaplarında bulunması gereken özellikler. T. Şimşek (Ed.), Okul öncesinde çocuk edebiyatı ve medya (s. 56-57) içinde, Ankara: Grafiker.
• Yavuzer, H. (2017). Çocuk psikolojisi (40. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.