CAHİLİYEDE VE İSLAMİ DÖNEMLERDE ARAP ŞİİR SANATININ MÜCADELE/SIR‘ İŞLEVSELLİĞİ ÜZERİNE

Yıl 2017, Sayı: 72, 225 - 239, 25.12.2017

Nejdet Gürkan

Öz

Cahiliyeden beri Arap şiiri kabilevi, dini, vb. pek çok mücadelede alanında Arap toplumunun en güçlü silahı olarak günümüze kadar varlığını koruyabilmiştir. Kabile savaşlarında kılıç yanında hitabet ustası, şair vb. edebi becerisi yüksek şahsiyetlerin şiirleri etkili bir eleştiri gücü olarak kullanılmıştır. İslam da bu gücün simgesi olan Arap dilini şiirden daha etkili bir üslûba sahip Kur’an vasıtasıyla rakiplerine karşı kullanmıştır. Benzer bir şekilde, Hz. Peygamber müşriklerle mücadelesinde, Hassan b. Sabit gibi Müslüman şairleri savunma gücü olarak teşvik etmiştir. Hiciv ve nekâiz konulu şiirler bu sanatın keskin söz gücünü temsil eden türler olmuştur. İslam tarihinde de bu tür şiirler Arap edebiyatının önemli bir yekûnünü oluşturmaktadır. Kısaca şiir tarihte bugünkü medya gücüne benzer bir işleviyle toplumsal alanda etkili olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Arap Şiiri, Mücadele, Hiciv, Nekâiz, Şiir Savunması.

Kaynakça

• ------------------------------------------Kur’an-ı Kerîm.
• Abdulkâhir el-Curcâni, Esrâru’l-belaga, thk. Muhammed el-İskenderâni ve D. M. Mesud, Beyrut, 2005.
• -----------------------------Delailu’l-icâz fî ilmi’l-meâni, Talik: Reşid Rıza, Beyrut, 1994.
• Abdülbâsıt Bedr, Mukaddime li nazariyyeti'l-edebi'l-İslâmî, Cidde, 1985.
• el-Aclûnî, İsmail b. Muhammed, Keşfü'l-hafâ ve müzîlü'l-ilbâs, Beyrut, 1351.
• --------------------Afif Abdurrahman, eş-Şi‘ru ve Eyyâmu’l-Arab, Beyrut, 1984.
• ----------------------Ahmed eş-Şayib, Tarihu’n-nekâiz fi’ş-şi’ri’l-arabi, 2.bs. , Kahire, 1954.
• ------------------------Ahmed Şevki, eş-Şevkiyyât, I-IV, Beyrut, 1988.
• el-Bağdâdî, Abdülkâdir b. Ömer, Hızânetü'l-edeb ve lübbü lübâbi lisâni'l-Arab thk. Abdüsselâm Hârun, Mektebetü'l-hancî, Kahire, 1997.
• -----------------Buhârî, Muhammed b. İsmail, Edebü'l-müfred, Kahire, trs.
• --------------------------Sahihu’l-Buhârî, I-VIII, İstanbul, 1979.
• ----------------el-Câhız, Amr b. Bahr, el-Beyân ve’t-Tebyîn, Kahire, 1985.
• -------------Ceviz, Nureddin, Modern Libya Edebiyatı, Ankara, 2005.
• Ciğam Leyla, “Risâu’l-mudun beyne sukûti’l-Endelüs ve Ahdâsi’s-sülesâi’l-esved -Dirâse Cemâliyye-”, Mecelletu Külliyeti’l-âdâb ve’l-ulûmi’l-insâniyye ve’l-ictimâiyye, y.y. , 2009, S. 4.
• Corci Zeydan, Tarihu âdâbi’l-lügati’l-‘arabiyye, Beyrut, 1996, I, 98, 99; Yedi Askı (Çev. : Şerafettin Yaltkaya), İstanbul, 1985.
• el-Cumahî, İbn Sellam, Tabakâtü’ş-şuarâ, Beyrut, 1998.
• ----------------------Tabakâtü fuhuli'ş-şuara, I-II, Kahire, trs.
• -------------------Çetin, Nihad M., Eski Arap Şiiri, 2.bs. , İstanbul 2011.
• Ebû Hâtim er-Râzî, ez-Ziynet fi’l-Kelimât el-İslamiyye el-Arabiyye, San’a, 2010.
• ---------------------------Furat, Ahmet Subhi, Arap Edebiyatı Tarihi, İstanbul, 1996.
• Gürkan, Nejdet, Mehmed Fevzi Efendi Fethu’l-Verde Şerhu’l-Bürde, İstanbul, 2011.
• , “Muhadram Şairlere Göre Hz. Muhammed”, Dini Araştırmalar, Mayıs-Ağustos 2003, C.6, S. 16, s. 5-23.
• el-Hakim en-Neysaburî, el-Müstedrek ‘ale’s-Sahîhayn, Daru’l-marife, Beyrut, trs.
• Hannâ el-Fâhûrî, el-Câmî fî târîhi'l-edebi'l-'arabî(el-Edebu’l-kadim), Beyrut, 1986.
• ---------------------------------Hassân b. Sâbit, Divan, Beyrut, 1992.
• el-Heysemî, Ali b. Ebî Bekr, Buğyetü'r-râid fî tahkiki mecmai'z-zevâid ve menbai'l-fevâid, thk. : A.Muhammed Derviş, Dârü'l-fikr, Beyrut, 1994.
• İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed, el-'Ikdu'l-ferîd, Kahire, 1956.
• İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyn, es-Sâhibî fî fıkhi'l-lugati'l-arabiyye, Beyrut, 1993.
• İbn Haldun, Abdurrahman b. Muhammed, Mukaddime, Dârü'l-kütübi'l-ilmiyye, Beyrut, 1993.
• İbn Hişam, Ebu Muhammed, es-Sîre en-Nebeviyye, I-IV, Kahire, 1987.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fida, el-Bidâye ve’n-nihâye, I-VII Mücelled, Kahire, 1988.
• İbn Manzur, Cemaluddin, Lisânu’l-‘Arab, Daru’l-mearif, I-VI, Mısır, trs.
• İbn Reşik, Ebu Ali el-Hasen, el-Umde, thk. Muhammed Karkazan, Dımaşk, 1994.
• -----------------------İlia el-Havi, Şerhu Divan-ı Cerir, 2.bs., y.y. , 1983/1995.
• el-İsfehânî, Ebu'l-Ferec, el-Egânî, I-XXVII, Dârü'l-fikr, Beyrut, 1995.
• el-İsfehânî, er-Rağıb, Muhâdarâtü'l-üdebâ ve muhâverâtü'ş-şuarâ ve'l-buleğâ, Beyrut, trs.
• Ka’b b. Züheyr, Divan, Takdim: Hana Nasr el-Hıtti, Beyrut, 1994.
• Kemal Ceburi, Şi’ru’s-sırâ‘ beyne’l-İslâm ve husûmihi fî ‘asri’n-nübüvve, Daru’l-menahic, Ürdün, 1999.
• ---------------------------Kudâme b. Ca‘fer, Nakdu'ş-şi'r, Kahire, 1978.
• el-Kureşî, Cemheretü eş'ari'l-‘Arab fi'l-Câhiliyyeti ve'l-İslâm, I-II, Dımaşk, 1986.