YAFA SAAT KULESİ VE ASKERİ KIŞLA/DEBBOYDAKİ ABDÜLHAMİT TUĞRALARI İLE ASKERİ KIŞLA/DEBBOY KİTABESİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME VE BUNLARIN İSRAİL BASININDAKİ YANSIMALARI

Yıl 2021, Sayı: 88, 275 - 290, 26.12.2021

Mehmet Nuhoğlu

Öz

Akdeniz’in doğusundaki Yafa genelde Kudüs’ün limanı olarak işlev görmüş, 19. Yüzyılın sonlarında demir
yollarının yapımıyla gittikçe gelişmiştir. Nüfusu artan Yafa’ya 20.yy’ın başlarından itibaren Yahudi göçü hızlanmış ve şehrin kuzeyinde
yeni bir şehir olarak Tel-Aviv doğmuştur. Yafa’daki Osmanlı dönemi yapılarının çoğu 19. yüzyılda inşa edilmiştir.
Sivil binalar çoğunlukla yerel üslupta, kamu/devlet yapıları yerel geleneklerden de
etkilenerek Osmanlı ve batılı tarzda inşa edilmiştir. Bu makalede incelenen iki
yapıdan biri olan Yafa Saat Kulesi, kent merkezinde bir kamusal alan oluşturmasıyla,
diğer yapı olan kışla veya askeri debboy, devlet otoritesiyle öne çıkmaktadır. Bu iki yapı
üzerindeki Sultan II. Abdülhamid’e ait tuğralar ve kışla kapısı üzerindeki Türkçe kitabe,
başkent İstanbul’un siyasi simgesel anlamını bir bakıma taşraya taşımaktadır. Kışlanın
kitabesi ana giriş kapısının geniş yuvarlak kemer aralığında üç satır altı mısradan oluşmaktadır.
1885-86 tarihli kitabenin hemen üstüne tuğra yerleştirilmiştir. Bölgede bulunan
diğer Osmanlı yapılarının üzerindeki kitabeler Arapça iken kışla binasının üzerindeki
kitabenin Türkçe yazılması bilinçli bir tercihtir. Burada Kanun-u Esasi’de devletin resmi
dilinin Türkçe olduğu ilkesinin bir yansımasını dikkate almak gerekir. Bunun yanında
Türkçülük politikası yapmadan ama ortak bir resmi dil üzerinden anlaşmak, bölgede bir
takım hesaplar peşinde koşan batılı devletlere güçlü bir mesaj vermek de göz ardı edilmemelidir.
Bugün kışla binası üzerine çeşitli eklemeler yapılarak otel olarak kullanılmaktadır.
Saat kulesi İsrail otoriteleri tarafından restore edilmiş ve şehrin önemli bir anıtı olarak simgesel anlamını korumaktadır.
Mimari yapılar bir milletin üzerinde yaşadığı toprak parçasını vatan haline getirdiğinin en önemli kanıtlarıdır.
Bugün için bu eserler bizden izler ve hatıralar taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

II. Abdülhamid, Yafa Saat Kulesi, Yafa Kışlası, Tuğra, Mimari.

Kaynakça

• Acun, H. (1994). Anadolu saat kuleleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları 3.
• Acun, H. (2011). Osmanlı İmparatorluğu saat kuleleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Bayhan, A. (2010). İsrail/Yafa’daki Osmanlı mimari eserleri üzerine gözlemler. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 0(17), 15-42. Retrieved from http://dergipark.gov. tr/ataunigsed/issue/2561/32988.
• Can, S. (2011). II. Abdülhamid dönemi Osmanlı mimarisi ve sanat anlayışı, devr-i Hamid Sultan II. Abdülhamid. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
• Çelik, G. (2007). İstanbul Tarihi Yarımadası’nda Tanzimat Dönemi idari yapıları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Çelik, Z. (2019). 19. Yüzyılda Osmanlı başkenti değişen İstanbul. (Çev. Selim Deringil), İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Deringil, S. (2014). İktidarın sembolleri ve ideoloji: II. Abdülhamit dönemi (1876-1909). İstanbul: Doğan Kitap.
• Güntan, Ç. (2007). II. Abdülhamit döneminde imparatorluk imajının kamu yapıları aracılığı ile Osmanlı kentine yansıtılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Halaç, H. H. ve İlhan, Ö. S. (2014). Kentsel imge olarak saat kuleleri; II. Abdülhamit Han dönemi saat kulelerinin İstanbul dışı Türkiye coğrafyasında dağılımları ve bir tipoloji denemesi. E-Journal of New World Sciences Academy, 9(4), 190 - 200.
• Mardin, Ş. (2003). Jön Türklerin siyasi fikirleri 1895-1908. (10. Baskı), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ozan, İ.H. (2016). II. Abdülhamid döneminde İslamcı muhalefet ve Mehmet Akif Ersoy, Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(4-5), 145 - 163.
• Ökten, S. Can, A. (ty.) https://www.altayli.net/fetihten-gunumuze-istanbul-kent-meka- ninin-olusumu.html. file:///C:/Users/B/Desktop/EKEV/fethten-gnmze-stanbul- kent-mekninin-oluumu.pdf, 18.12.2021’de alıntılanmıştır.
• Tütüncü, M. (2016). Filistin ve İsrail’deki Osmanlı saat kuleleri. Düşünce ve Tarih Dergisi, 24(22), 19-27.
• Worringer, R. (2008). Avrupa’nın hasta adamı mı yoksa Yakın Doğu’nun Japonya’sı mı: II. Abdülhamid ve Jön Türkler döneminde Osmanlı modernliğinin inşası, (Çev. Celalettin Güngör), Muhafazakâr Düşünce, 4(16-17), 87 - 118.
• Yücel, S. Ş. (2019). Sultan II. Abdülhamid Han dönemi İstanbul’daki imar hareketleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• http://www.boeliem.com/content/2004/706.html adresinden 27 Ağustos 2018’de alınmıştır.
• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:PikiWiki_Israel_15612_Jaffa_Clock_Square_ Qishla_(Police_Station).JPG adresinden 27 Ağustos 2018’de alınmıştır.
• https://www.hospitalitynet.org/announcement/41000765/the-setai-tel-aviv.html adresin- den 27 Ağustos 2018’de alınmıştır.
• https://www.israel21c.org/take-a-tour-of-israels-charming-old-clock-towers/ adresinden 27 Ağustos 2018’de alınmıştır.
• https://www.i24news.tv/en/news/israel/society/132527-161213-original-ottoman-era- seal-restored-to-jaffa-s-famous-clock-tower adresinden 27 Ağustos 2018’de alınmıştır.
• http://www.jpost.com/Israel-News/Relic-from-Ottoman-sultan-returned-to-Jaffa-after- extensive-renovations-475228 adresinden 27 Ağustos 2018’de alınmıştır.
• http://lib.cet.ac.il/pages/item.asp?item=18447 adresinden 27 Ağustos 2018’de alınmıştır.
• https://www.revolvy.com/page/Jaffa-Clock-Tower adresinden 27 Ağustos 2018’de alınmıştır.
• https://www.timesofisrael.com/ottoman-sultans-john-hancock-gets-facelift-in-jaffa/ adresinden 27 Ağustos 2018’de alınmıştır.