MATURİDİ KELAMININ KLASİK EDEBİYATA YANSIMASI

Yıl 2018, Sayı: 73, 93 - 110, 29.04.2018

Sadık Armutlu

Öz

İslam dininin yayılmasıyla birlikte, Kur’an ve hadis eksenli dini ilimler oluşmaya başladı. Kelam ilmi bunlardan biriydi. Kelamın ortaya çıkışı edebiyatta da karşılık buldu. Kelamcılar, kelami konularla ilgili görüşler ortaya koyarken, şairler de bu konuları edebiyat kuralları içerisinde manzumelerinde anlatmaya başladılar. Kelami konular ilk kez “emali” adlı bir esere kaside nazım şekliyle yazıldı. Daha sonra müstakil yazılan ve konusu kelam olan eserler geldi. Bunların arkasından bir edebi eserin içerisinde ve de çeşitli nazım şekilleriyle yazılan şiirler yazıldı. Başta dini türler olmak üzere manzum ve mensur eserlerde kelama ait konular yer almaya başladı. Böylece kelamın iki büyük kolundan biri olan Maturidi kelamı klasik edebiyata yansımış oldu.

Anahtar Kelimeler

Maturidi, Kelam, Edebiyat, Şiir.

Kaynakça

• Ahmet Paşa, Divan, (haz. Ali Nihat Tarlan), Akçağ Yayınları, Ankara, 1992.
• Behiştî, Heşt Behişt, (haz. Emine Yeniterzi), Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2001.
• Ca’ferî, Divan, (haz. Üzeyir Dereli), PÜ, SBE Yayımlanmamış DT, Denizli,2003.
• Celâlzâde Sâlih, Leylâ vü Mecnûn, (haz. Rıfat Kütük), AÜ, SBE Yayımlanmamış YLT, Erzurum, 1995.
• Çelikoğlu, Şahver, İslâm Akaidi, Marifet Yayınları, İstanbul, 2011.
• Düzgün, Ş. Ali, Sistematik Kelâm, Kelâm El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara, 2012.
• Emîrî, “Sohbet-nâme” (haz. Sibel Üst), Turkish Studies, Ankara, 2007, 2, C.4.
• Fuzûlî, Divan, (haz. Kenan Akyüz ve diğerleri), Akçağ Yayınları, Ankara, 2000.
• Fuzûlî, Leylâ vü Mecnûn, (haz Muhammed Nur Doğan), Çantay Kitapevi, İstanbul, 1996.
• Gökalp, Haluk, “İslâm felsefesinin ve Kelâmının Divan Şiirine Yansımaları: Tevhîd kasi- delerinde İsbât-ı vâcib”, The Journal of Otaman Studies (Osmanlı Araştırmala- rı), Mehmet Çavuşoğlu Armağanı, y.y. 2006, III, C. 26.
• Gölcük, Şerafeddin – Toprak, Süleyman, Kelâm, Tekin, İstanbul, 1996.
• Hadîdî, Tevârîh-i Âl-i Osmân. (haz. Nejdet Öztürk), İÜ, EF Yayınları, İstanbul, 1991.
• Hamdî, Leylâ vü Mecnûn (haz. Rıfat Kütük), AÜ, SBE yayımlanmamış DT, Erzurum, 2002.
• Hızrî, Âb-ı Hayât, (haz. Maksut Belen), CB Üniv., SBE Yayımlanmamış YLT, Manisa, 1997.
• İshak Çelebî, Divan, (haz. Mehmed Çavuşoğlu-M. Ali Tanyeri), MSÜ Yayınları, İstan- bul,1990.
• İzmirli, İsmail Hakkı, Yeni İlmi Kelâm, (haz. Sabri Hizmetli), Umran Yayınları, İstanbul, 1981.
• Kılavuz, A. Saim, Ana Hatlarıyla İsâm Akaidi ve Kelâma Giriş, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2004
• Kiyâsî, Mihr u Mah, (haz. Dilek Aksoylu), Kocaeli Üniv., SBE Yayımlanmamış YLT, Kocaeli, 2007.
• Kuddûsî, Divan, (haz. Ahmet Doğan), Akçağ Yayınları, Ankara, 2002.
• Manisalı Cami’î, Vâmık u Azrâ, (haz. Selami Ece), AÜ, SBE Yayımlanmamış DT, Erzu- rum, 2002.
• Mâturîdî, Ebû’l-Mansûr, Kitâbu’t-Tevhîd (ter. Bekir Topaloğlu), İSAM Yayınları, Ankara, 2013.
• Mu’idî, Şem’ ü Pervâne, (haz. Haksever Özgür), İnönü Üniv. Yayımlanmamış YLT, Ma- latya, 2008.
• Nâbî, Divan, (haz. Ali Fuat Bilkan), MEB Yayınları, İstanbul, 1997.
• Nâbî, Hayriyye, (neş. Mahmud Kaplan), AKMY, İstanbul, 1995.
• Necâtî Bey, Divan, (haz. Ali Nihat Tarlan), Akçağ Yayınları, Ankara, 1992.
• Özervarlı, M. Sait, “Emâlî”, mad. DİA., İstanbul, 1995.
• Sâbûnî, Nureddîn, Mâturîdîye Akaidi, (çev. Bekir Topaloğlu), M.Ü. İFV Yayıınları, İs- tanbul, 2011.
• Süleyman Çelebi, Mevlid, (haz. Necla Pekolcay), TDV Yayınları, Ankara, 1993.
• Şemseddîn-i Sivasi, Mir’atü’l-Ahlâk, (haz. Birgül Toker), SÜ, SBE Yayımlanmamış YLT, Konya, 2003.
• Şeyhî, Divan, (haz. Mustafa İsen-Cemal Kurnaz), Akçağ yayınları, Ankara, 1990.
• Taşlıcalı Yahyâ, Kitâb-ı Usûl, (haz. Mehmet Akif Akkaya), İnönü Üniv., SBE Yayımlan- mamış YLT, Malatya, 1996.
• Topaloğlu, Bekir ve Çelebi, İlyas, Kelâm Terimleri Sözlüğü, İSAM Yayınları, İstanbul, 2010.
• Topaloğlu, Bekir, Ebû Mânsur el-Mâturîdî’nin Kelâmî Görüşleri, İmâm Mâturîdî ve Mâ- turîdîlik (haz. Sönmez Kutlu), Otto, Ankara, 2011.
• Topaloğlu, Bekir, Allah’ın Varlığı İsbât-ı Vâcib, DİB Yayınları, Ankara, 2012.
• Uzun, Şerife, 16. Yüzyıl Klasik Türk Edebiyatında Tevhîd, TDV Yayınları, Ankara, 2013.
• Yazıcıoğlu, Muhammediye, (haz. Amil Çelebioğlu), MEB Yayınları, İstanbul, 1996.
• Zarîfî, Divan, (haz. Gülşah Taşkın), MÜ, SBE Yayımlanmamış DT, İstanbul, 2009.
• Zâtî, Şem’ ü Pervâne, (haz. Sadık Armutlu), İnönü Üniv., SBE Yayımlanmamış DT, Ma- latya, 1998.