Geçmiş ve Gelecek Arasında Fetva: Analitik Bir İnceleme

Yıl 2018, Sayı: 73, 133 - 198, 29.04.2018

Mahroof Athambawa

Öz

Fert ve toplumların düşünce ve eylemelerindeki olumlu ve olumsuz etkileri açısından fetva üretiminin ne kadar önemli bir konuma sahip olduğu dini, sosyal ve siyasi
araştırmalar alanlarında çalışan herkesin malumudur. Nitekim fetvanın müslüman bireyin aklî oluşumu, kimliği ve etrafında olup bitenlere bakışını belirlemede de önemli
rolü vardır. Hz. Peygamber (s.a.v.)’in zamanından bugüne kadarki uzun tarihi seyri içerisinde fetva çeşitli aşamalardan geçmiştir. Alimler bu ciddi/riskli sanatın zabtu rapt altına
alınması ve onu çevreleyen kalkanın korunması için bir takım ölçüler koyarak kesintisiz çaba sarf etmişlerdir. Ta ki onun değerini bilmeyenler, ehil olmayanlar tarafından koruyucu zırhı delinmesin. Fakat bugün dünyanın tanık olduğu her alandaki baş döndürücü gelişmeler ve büyük değişimler insani ilişkiler üzerinde etkili olmuş ve daha önce olmayan yeni sorunlar ve meselelerin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bu sebeple fetva üretimi, fetva verecek kimsede yeni bir takım şartların bulunması ve realitenin ışığında bir takım
ölçüler ve kuralların gözetilmesini gerekli kılmıştır. Bu çalışma, klasik dönem alimlerinin fetva için belirledikleri kriterler ışığında fetvanın tarihini ele alarak çağımızda fetva verecek kişinin dikkate alması gereken ilkeler önermektedir.

Anahtar Kelimeler

Fetva, Tarih, İslam, Şeriat, Fıkıh.

Kaynakça

• Abdul Lateef, Al- Qawayid Wallawabid al Fiqhiyya, Al- Madeena University, 2003.
• Abu Dawud, Sunan Abi Tawud, Al- Maktaba al- Asriyya, Beirut.
• Abu Zahra, tareeck al- madahib al- Islamiyya, Dar-Al- Fikr al- arabi.
• Ahmed Muchtar and Team, Muujam al- Luga Arabiyya al- Muasira, Alam-al- Kutb2008.
• Al- Amidy, Al-Ihkam Fi Usul al- Ahkam, Al- Maktabul Islami, Damascus.
• Al- Bagawi, Maalim al tanzil Fi tafseer al- Quran, Dar Ihya al –Turath, Beirut 1980.
• Al- dahlawi, Eqd al –Jeed Fi Ahkam al Ijtihad Wataqleed, Madbaa al-Salafiyya, Cairo.
• Al- Futuhi, Sharh al- Kaakab al- Muneer, Maktaba al- Obaikan, Riyadh 1997.
• Al- hakim al naisaburi, Almustatrak Ala Ssahihain, Dar- Qutb al Ilmiyya, Beirut1990.
• Al- Hijjawi, Al fikr al Sami Fi Tareek al- Fiqh al Islami, Dar- Qutb al- Ilmiyya Beirut1995.
• Al Imam al- Qazzali,Al- Mustasfa Fi Usul al- fiqh, Dar-al- Kutbulilmiyya, Beirut 1993.
• Al- Imam al- Razi, Al Mahsool, Muassat Al-Risala, Beirut 1997.
• Al- Jassas, Ahkam al- Quran, Dar al- Qutb al- Ilmiyya, Beirut 1994.
• Al- Juwaini Imam al –Haramain, Al-takless Fi Usul al- Fiqh, Dar al- Bashyir 1996.
• Al- Juwaini Imam al –Haramain, Qiyath al- Umam, Maktabah Imam al- Haramain 1988.
• Al- Mawardi, Al- Ahkam al- Sultaniyya, Dar al- Hadeeth, Cairo.
• Al- Nawawi, Adab al-Fatwa Wal Mufti wal Mustafti, Dar al- Fikr, Damascus 1988.
• Al- Qarafi, Al- Furooq, Aalm al- Kutb, Cairo.
• Al- Qarafi, Al- Ihkam Fi Tamyiz al fatawa An al- Ahakam, Dar al- Bashair al- islamiyya,1995.
• Al- Qarafi, Shah tanqeeh al Fusool, Sharikat al Tibaa al- fanniya, 1973.
• Al- Qardawi, Al- Ijtihad al- Muasir Bain alInlibad Walifirad, Al- Maktab islami1998.
• Al- Qardawi, Al- Ijtihad Fi Shara al- Islamiya, Dar- al- qalam, Kuwait 1996.
• Al- Qasimi, Al- Fatwa Fi al- Islam, Dar-al- Kutbulilmiyya, Beirut 1986.
• Al- Qurtubi, Jamia Bayan al- Ilm Wafadluluhu, Dar Ibn –al- Jawzi, Riyadh 1994.
• Al- Shatibi, Al- Muwafaqath Fi Usul al- Sharia, Dar Ibn Affan, 1997.
• Al- Tabari, Jami al- bayan Fi Taawil al- Quran, Muaassath al- Risala, Damascus 2000.
• Al- Tufi, Sharh Muktasar al- rawda, Muaassath al- Risala, Damascus1987.
• Al- Zarkasi, Tashnif al-Masamie Bi Jam-al- Jawamia, maktabath Qurtuba 1998.
• Al- Zarqa,Ahmed , Sharh- al-Qawaid- al- Fiqhiyya,Dar-al-Qalam, Damascus 1989.
• Al- Zuhaily,Muhammed Mustafa, Al- Qawaid al- Fiqhiyya, Dar- al- Fikr, Damascus 2006.
• Al-Bazzar, Musnad al- Bazzar, maktabatul Ulum wal Hikam, Madeena 2009.
• Ali Hyder Afandi, Durar al- Hukkam Fi Sharh Majallath al –Ahkam, Dar al- Jeel, Beirut 1991
• Ali Qurra Dagi, Al- fatwa Bain al- Nass wal Waqie, Electronical Book.
• Al-Jawhari, Ismail, Al-Sihah, Dar-al-Malayeen, Beirut 1984.
• Al-Raghib al- Asfahani, Al-Mufradath Fi gharib al- Quran, Dar-a-Maarifa,Cairo
• Al-Saraksy, Al- Muharrar Fi Usul al- Fiqh, Dar-al- Kutbulilmiyya, Beirut 1996.
• Al-Shawkani, Irshad al Fuhul, Dar al –Kitab al- Arabi 1999.
• Al-Subky Taqiyyuddin, Fatawa al- Subky, Dar al- maarifa, Beirut.
• Al-Suyuti, Al-Rad Al Man Achlad Ela al- Ard, Maktabth- Althaqafa al-Deeniyya,Cairo.
• Ezz Ibn Abdulsalam, Qawaedul Ahkam Fi Masalih al- Anam, Makatbul Kulliyat al- Azhariyya, Cairo 1991.
• Ibn Abdeen, Raddul Muhtar Aladdurrul Muchtar, Dar-al- Fikr- Beirut1992.
• Ibn al- Saad, Al-Tabaqatul Kubra, Dar-al- Kutbulilmiyya, Beirut 1990.
• Ibn Ashoor, Maqasid-al- Sharia al- Islamiyya, Waqf Ministry, Doha 2004.
• Ibn Faris, Muagam Maqayis al- Luga, Dar-al- Jeel, Beirut 1991.
• Ibn Haja Asqalani, fathul Barai Sharh sahih al- Buhkari, Dar-al- Maarifa- Beirut,1977.
• Ibn Hamdan al- Hanbali, SifatuFatwa WalMufti Wal Mustafti, Al- Maktab- al- Islami- 1977.
• Ibn Maja, Sunna Ibn Maja, Dar-Ihya-al- turath, Cairo.
• Ibn Manzoor, Lisan al-Arab- Dar-al-sader, Beirut 1994
• Ibn Qudama al- Maqdisi Al-Mughni-, Dar al-Hijra, Cairo-1990.
• Ibn Qudama al- Maqdisi, Rawd al- Nazir WaJunnath al- Munalir, Al- Rayyan 2002.
• Ibnu Hazm-al- Zahiri, Al-Ihakam Fi Usul al Ahkam, Dar-al- AAfaq al-Jadeeda- Beirut.
• Ibnu Katheer, Tafseer al- Quran-al- Azeem, Dar Teeba, Riyadh 1999.
• Ibnul Hajib, Mukhthasarul Munthaha al- Usuli, Dar- al- Kutubul Ilmiyya, Beirut 2000.
• Ibnul Jawzi, Taalem al Futya, Dar- al- Ar=thariyya, Oman 2006
• Ibnul Qattan, Bayan-al- Wahm Waleiham Fi Kitabil Ahkam, Dar Tiba, Riyadh 1997.
• Ibnul Qayyim Aljawziyya, Ialamul Muwaqieen An Rabbil alamin, Darul Hadeeth 2002.
• Ibnul Qayyim Aljawziyya, Tareeq –al-Hijratain Wababussadatain, Dar-al-Salafiyya Cairo 1974.
• Ibnussalah, Adabul Mufti Wal Mustafti, Matabatul Uloom WalHikam, Madeena al Munawwra 2002.
• Ibnussubky, Al- Ashbah Wannalayir, Dar- al- Kutubul Ilmiyya, Beirut 1991.
• Imam Ahmed Ibn hanbal, Musnad, Dar al-Hadeeth, Cairo 1995.
• Imam al-Buhari, Sahih al-Buhari, Dar-al-Maarifa, Beirute.
• Imam Muslim, Sahih Muslim, Dar Ehya-al-Kutub al-Arabiyya, 1375AH.
• Muhammed al Qurtubi, Al- Jamiu Liahkamil Quran- Darul Fikr- 1993.
• Muhammed Murdza Zubaidi, Tajul aroos- Dar- Maktabat Al Hayath- Beirut.
• Muhammed Yusuf Musa, Tareek al- Fiqh al- Islami, Dar al- Kutb al- Hadeetha, Cairo 1958.