KLASİK KOŞULLANMA KURAMI VE DİN EĞİTİMİ

Yıl 2018, Sayı: 74, 239 - 268, 28.09.2018

Nazım Bayrakdar

Öz

İnsan, öğrenme kabiliyeti bakımından varlıklar arasında ayrıcalıklı bir yere sahiptir. Ancak onun bu kabiliyetini nasıl kullandığı ve bu kadar zengin bir davranış dağarcığına nasıl sahip olduğu meselesi henüz tam olarak aydınlatılabilmiş değildir. Bu meselenin aydınlatılması noktasında son asırda yoğun çalışmalar yapılmış ve bu çalışmalarda
ulaşılan sonuçlara göre çeşitli kuramlar ortaya konulmuştur. Bu kuramlardan biri de klasik koşullanmadır. Klasik koşullanma, öğrenme sürecinde belirleyici etkenin çevresel
uyarıcılar olduğunu iddia eden davranışçılık ekolü içerisinde değerlendirilen kuramlardan biridir. Eleştirilebilir birçok yönü bulunsa da klasik koşullanma kuramının öğrenme
sürecinin aydınlatılmasına önemli katkılar sağladığında kuşku yoktur. Öğrenme süreci hakkında ulaşılacak sağlıklı bilgilerin artmasının, bu sürecin kontrol edilmesini kolaylaştıracağı da muhakkaktır. Bu nedenle söz konusu kuramın ortaya koyduğu esaslardan genel eğitim gibi din eğitimi sürecinde de yararlanılması bir zorunluluktur. İşte bu araştırmada, ‘klasik koşullanma kuramının din eğitimi açısından ortaya koyduğu sonuçlar nedir?’ sorusuna cevap aranmıştır. Araştırma sonunda klasik koşullanma kuramını din eğitimi açısından önemli kılan dört önemli mesele olduğu tespit edilmiştir. Bunlardan birincisi, tutum geliştirme ve sosyalleşme sürecinde klasik koşullanma yoluyla gerçekleştirilen öğrenmelerin etkisinin büyük olmasıdır. İkincisi, klasik koşullanma yoluyla gerçekleştirilen öğrenmelerin sönmeye karşı dirençli olmasıdır. Üçüncüsü, din istismarcılarının
klasik koşullanma kuramından profesyonel şekilde yararlanıyor olmalarıdır. Dördüncüsü ise, klasik koşullanma yoluyla öğrenilmiş bazı olumsuz davranışların terk edilmesi için
yapılacak rehberlik faaliyetlerinde, klasik koşullanma kuramının ortaya koyduğu esasların dikkate alınmasının adeta bir zorunluluk olmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Koşullanma, Din, Din Eğitimi, Din İstismarı.

Kaynakça

• Alıcı, T. (2011). Öğrenmenin bilimsel temelleri. Ankara: Palme Yayıncılık.
• Arabacı, Fazlı (2003). “Türkiye’de Dini Sosyalleşmenin Temel Etkenleri”, Dini Araştır- malar Dergisi, 6/16, ss. 39-54.
• Arı, R. vd. (bt.). Gelişim ve öğrenme psikolojisi. Konya: Mikro Yayınları.
• Arık, İ. A. (1995). Öğrenme psikolojisine giriş. İstanbul: Der Yayınları.
• Arslan, M. (2006). Dini toplumsallaşma ve temel etkenleri: Türk geç ergenleri arasında uygulamalı bir araştırma. Akademik Araştırmalar Dergisi, 31, 61-78.
• Aydın, M. Ş. (2017). Din eğitimi bilimi. Kayseri: Kimlik Yayınları.
• Aydın, A. (2007). Eğitim psikolojisi. Ankara: Tek Ağaç Yayınları.
• Başaran, İ. (1996). Eğitim psikolojisi. Ankara: Gül Yayınevi.
• Binbaşıoğlu, C. (1991). Öğrenme psikolojisi. Ankara: Kadıoğlu Matbaası.
• Cafoğlu, Z. &Aksüt, M. (2008). Eğitim psikolojisi. Ankara: Grafiker Yayıncılık.
• Certel, H. (2016). Din psikolojisi. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Çelik, C.(2010). Değişim sürecinde Türk aile yapısı ve din: paradigmatik anlam ve işlev farklılaşması. Karadeniz Dergisi, 8, 25-35.
• Cüceloğlu, D. (1996). İnsan ve davranışı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Erden, M.& Akman, Y. (1998). Gelişim öğrenme öğretme. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Ersanlı, K. (2012). Öğrenmede davranışsal yaklaşımlar. B. Yeşilyaprak (Ed.),Gelişim ve öğrenme psikolojisi içinde (ss.170-197).Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Fidan, N.&Erden, M. (bt.). Eğitime giriş. Ankara: Alkım Yayınevi.
• Güngör, Ö. (2012). 1.5 ve 2. nesil Türk gençlerinin ailede dini sosyalleşmeleri: New Jer- sey USA örneği. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 53/2, 55-119.
• Ilgar, M. Z.& Ilgar, S. C. (2013). Türkiye’de erken çocukluk eğitimine genel bir bakış. Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 219-228.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1999). Yeni insan ve insanlar. İstanbul: Evrim Yayınları.
• Korkmaz, L.(2017). Tutumlarımızın ne kadar farkındayız? Örtük tutumlar ve örtük ölçüm yöntemleri”, Türk Psikoloji Yazıları Dergisi, 20/40, 109-127.
• Kulat, M. A. (2017). Türkiye’de toplumun dine ve dini değerlere bakış araştırması, MAK Danışmanlık, http://www.makdanismanlik.org/wp-content/uploads/2017/06/ MAK-ANI%C5%9EMANLIK-T%C3%9CRK%C4%B0YEDE-TOPLU- MUN-D%C4%B0NE-VE-D%C4%B0N%C4%B0-DE%C4%9EERLERE- BAKI%C5%9EI-ARA%C5%9ETIRMASI.pdf (Erişim Tarihi: 10.06.2018).
• Mehmedoğlu, A. U. (2013). İnanç psikolojisine giriş. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Özdel, Kadir (2015). Dünden bugüne bilişsel davranışçı terapiler: teori ve uygulama. Türkiye Klinikleri Psikiyatri Özel Dergisi, 8/2, 10-20.
• Sarıtaş, M.(2008). Eğitimin toplumsal (sosyal) temelleri. K. Keskinkılıç (Ed.),Eğitim bilimine giriş içinde (ss. 187-216). Ankara: Sempati Yayınları.
• Senemoğlu, N. (1997). Gelişim öğrenme ve öğretim. Ankara: Ertem Matbaacılık.
• Schunk, D. H. (2011). Öğrenme teorileri. M. Şahin (Çev. Ed.), Ankara: Nobel Yayıncı- lık.
• Selçuk, Z. (2015). Eğitim psikolojisi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Sherkat, D. E. (2013). Dini sosyalleşme: etki kaynakları ve araçların etkileri, Ö. Güngör (Çev.),Turkish Studies Dergisi, 8/3, 279-297.
• Topses, G. (2009). Gelişim ve öğrenme psikolojisi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Ülgen, G. (1995). Eğitim psikolojisi birey ve öğrenme. Ankara: Bilim Yayınları.