İLÂHÎ MESAJIN ANLAŞILMASINDA ELEŞTİREL DÜŞÜNCENİN ÖNEMİ

Yıl 2019, Sayı: 78, 433 - 448, 15.07.2019

Nurullah Denizer

Öz

İnsana bir hidayet rehberi ve hakikatin aynası olarak gönderilen Kur’ân, bu işlevini yerine getirmek üzere muhtevasında pek çok bilgi barındırmakta, muhatabı olan insanların göstermek istediği hakikati idrak ederek içselleştirebilmesi için deliller getirmekte ve örnekler sunmaktadır. İnsandan istenilen, kendisine sunulan delilleri değerlendirip onların hakikatine hem aklen hem de kalben ikna olmak suretiyle inancını ve sosyal hayatını taklit üzere değil tahkîk üzere kurmasıdır. Bu sonuca ulaşmanın ilk adımı, ilâhî mesajda
gösterilen deliller üzerinde yoğun bir zihnî faaliyet gerçekleştirmekle mümkün olacaktır. Bu nedenle Kur’ân pek çok ayetinde insanları düşünmeye teşvik ederek düşünceye verdiği önemi göstermiştir. Kur’ân’da verilen bilgilerin ve gösterilen delillerin hakikatini idrâk etmenin yolunu açacak olan düşünce yüzeysel değil derinlemesine bir düşüncedir
ve bu düşüncenin bazı niteliklere sahip olması gerekir. Bu makalede, düşünme eyleminin nitelikli bir ürünle sonuçlanması için sahip olması gereken en önemli niteliklerinden biri
olan eleştirel düşüncenin, ilâhî mesajın anlaşılmasındaki rolü ve önemi Kur’ân ekseninde ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Bilgi, İman, Düşünce, Eleştirel Düşünce.

Kaynakça

• el-‘Askerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdillâh b. Sehl. el-Furûḳ fi’l-luġa. Beyrut: Dâru’l- âfâki’l-cedide, 1980.
• Aydın, Mehmet S. Din Felsefesi. İzmir: İzmir İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2002.
• Aydın, Salih. İslam Düşüncesine Giriş. İstanbul: Ravza Yayınları, 2008.
• Bayrakdar, Nazım, Nurullah Denizer, Mahmut Avcı, Serdar Saygılı. Disiplinlerarası Bir Yaklaşımla Dinsel Şüphe Problemi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2017.
• Bayrakdar, Nazım. “Düşünmeye Teşvik Eden Kur'an Ayetlerinin Eğitsel Değeri (Ğaşiye Suresi 17. Ayet Örneği)”. İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi. 2017. C. 6, S. 3. ss. 1998-2018.
• Bilgiz, Musa. “Kur’ân’da Bilgi ve Düşünce Üretimi”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştır- maları Dergisi. 2012. C. 1, S. 3. ss. 53-86.
• el-Cürcânî, Ebü’l-HasenAlî b. Muhammed b.Alî es-Seyyid eş-Şerîf el-Hanefî. et-Ta‘rîfât. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1983.
• Çelik, Muhammed. Kur’an’ın İkna Hususiyeti. İzmir: Çağlayan Yayınları, 2006.
• Denizer, Nurullah, Nazım Bayrakdar, Serdar Saygılı, Mahmut Avcı. Disiplinlerarası Bir Yaklaşımla İnanç-Eylem Tutarlılığı, Konya: Çizgi Kitabevi, 2018.
• Er, Hamit. “Kur’ân’a Göre Düşünen İnsan Yetiştirme”. Din Eğitimi Araştırmaları Der- gisi. 2001. S. 8. ss. 177-181.
• Evancho, Ranno Susan. Critical Thinking Skills and Dispositions of the Undergraduate Baccalaureate Nursing Student. Master’s Thesis, Southern Connecticut State University, 2000.
• el-Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed et-Tûsî. Kitâbü’l-Erba‘în fî uṣûli’d-dîn. Thk. Abdullah Abdulhamîd Urvânî. Dimeşk: Dâru’l-kalem, 2003.
• Gürkaynak, İpek, Füsun Üstel, Sami Gülgöz. Eleştirel Düşünme. İstanbul: Eğitim Refor- mu Girişimi, 2003.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî. Faṣlü’l-maḳāl fîmâ beyne’l-ḥikme ve’ş-şerî‘a mine’l-ittiṣâl. Thk. Elbîr Nasrî Nâdir. Beyrut: Dâru’l-meşrik, 1986.
• İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb. Müfredâtü elfâẓi’l-Ḳur’ân. Thk. Safvân Adnân Dâvûdî. Dimeşk: Dâru’l-kalem, 2002.
• el-Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmi‘ li-aḥkâmi’l- Ḳur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. Beyrut: Müessesetü’r-risale, 2006.
• Kutluer, İhsan. “Düşünme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 10 ss. 53-57. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994.
• el-Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd es-Semerkandî. Te’vîlâtü ehli’s-sünne. Thk. Fatma Yûsuf Heymî, Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2004.
• Râzî, Ebu Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer Fahreddîn. Mefâtîḥu’l-ġayb. Beyrut:Daru’l-fikr, 1981.
• Savut, Harun. “Kur’an’ın Muhataplarına Yönelttiği Soruların Eleştirel Düşünme Beceri- lerinin Gelişimine Katkısı”. Uluslararası Kritik ve Analitik Düşünce Sempozyu- mu. 10 Nisan 2015 Sakarya. ss. 178-188. Akademik Platform.
• et-Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Ḳur’ân. Thk. Abdullah b. Muhsin et-Türkî. Kahire: Dâr-u hicr, 2001.