DOĞU DÜŞÜNCESİNDE HERMETİK RUHSAL SİMYA TECRÜBESİ VE HACI BEKTAŞ-I VELÎ’NİN MAKÂLÂTI

Yıl 2014, Sayı: 58, 605 - 628, 20.03.2014

Mustafa Said Kurşunoğlu

Öz

Bu çalışmada doğu düşüncesinin öznel olan doğası tanımlanarak; hermetik düşünce
ile ruhsal simya bu düşüncenin tecrübî formu olarak ele alınmıştır. Gerek öznel gerçeklik
algısına dayalı bu iki formu yansıtması ve gerekse de doğu düşüncesi ile İslam
dininin sentezinin önemli bir örneğini oluşturması nedenleri ile Alevi/Bektaşi gelenek,
Hacı Bektâş-ı Velî’nin Makâlât adlı eseri üzerinden incelenmektedir. Batı düşüncesinin
gerçekliği genel geçer ve nesnel olarak algılamasına karşın doğu düşüncesi, gerçekliği
öznel forma sahip istisnai ve tecrübî bir durum olarak tanımlamıştır. Tasavvuf ekolleri
içerisinde özellikle Alevi-Bektaşi Sûfîlik, doğu düşüncesini karmaşık kavramsallıkla değil
de oldukça sıradan ve net olarak yansıtan karakteristik özelliklere sahiptir. Makâlât adlı
eser hermetik ruhsal simya geleneği çizgisinde, Alevî Velayet anlayışına bağlı olarak
İslâmî terminolojiyi yorumlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Doğu düşüncesi, Makâlât, Hermetik, Öznellik, Simya, Dört Unsur

Kaynakça

• Açıkgenç, A. (1990). İslami bilim ve felsefe anlayışı, Journal Of Islamic Research, 4(3), 175-189.
• Alkan, M. (2006). Germiyan ilinde bir sûfi: Said Emre, Hacı Bektaş-ı Velî Dergisi, 38. Alper, Ö. M. (2000). “irfaniyye”, DİA, c. 22, İstanbul.
• Arabî, Ibn Muhyiddin. (1329). Fütühat-ı Mekkiyye, C. II, Mısır.
• Bacon, R. (2004). The Mirror Of Alchemy Composed By The Famous Friar Roger Bacon Sometime Fellow Of Martin College And Brasen-Nase College In Oxenforde, Montana: Kessinger Publishing LLC.
• Bıçak, A. (2009). Türk Düşüncesi I:Kökenler, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Bladel, K. V. (2009). The Arabic Hermes, New York: Oxford University Pres.
• Blavatsky, H. P. (2012). The Secret Doctrine, The Synthesis Of Science, Religion, And Philosophy, Theosophical University Press Online Edition. (21-10-2013 tarihinde bakılmıştır.).
• Bosworth, C. E. (2010). The Encyclopedia of Islam, Edt; C.E. Bosworth, E. van Donzel, B. Lewis and Ch. Pellat, Assisted by F.Th. Dijkema and S. Nurit, Paris: Brill.
• Breazeale, D. (1993). Fichte, early philosophical writings, New York: Cornell University Press.
• Britannica, Concise Encyclopedia. (2006). Chicago: Encyclopaedia Britannica Inc. Brown, B. (2008). The Wisdom of The Egyptians, Forgotten Books Pub.
• Carlson, J.. V. (2008). Understanding Our Being: Introduction to Speculative Philosophy In The Perennial Tradition, , Washington: Catolik University of America Pres.
• Copenhaver, B. (2000). Hermetica, New York: Cambridge University Pres.
• Corbin, H. (1993). History of Islamic Philosophy, (Trs. L. Sherrard, P. Sherrard.)., London: Kegan Paul International Islamic Publications for The Institute of İsmailî Studies.
• Dressler, M. (2010). “Bektashi Order”, Religions Of The World, J. Melton, Gordon, Martin Baumann, Oxford: ABC-Clio.
• Elıade, M. (2002). Babil Kozmolojisi ve Simyası, (Çev; Mehmet Emin Özcan.). İstanbul: Kabalcı.
• Flowers, S. E. (1995). Hermetic Magic :The Postmodern Magical Papyrus of Abaris, York Beach: Weiser Boks.
• Gadamer, H. G. (2004). Truth And Method, , New York: Bloomsbury.
• Hamilton, S. (2001), Indian Philosophy: A Very Short Introduction, Oxford: OUP. Hacı Bektaş-I Velî. (2009). Makâlât, (Yay. Hzr. Ali Yılmaz, Mehmet Akkuş, Ali Öztürk). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, ss. 41-137.
• Hauck, D. W. (1999). The Emerald Tablets, New York: Penguin.
• Hegel, G. W. F. (2012). The Phemenology of Spirit, (trns. J. B. Baillie). New York: Dover. Holt, P.M, Lewis Bernard, Lambton Ann K.S. (2000). The Cambridge History of İslam, Vol. 2, New York: Cambridge University Press.
• Huxley, A. (2009). The Perennial Philosophy, New York: Harperperennial.
• İbn-i Haldun. (2008). Mukaddime: Osmanlıca Tercümesi, 3. Cilt, (çev. Pirizade Mehmet Sahip, Yavuz Yıldırım), İstanbul: Klasik.
• İbn Umayl, Muhammad. (2003). Book of the Explanation of The Symbols, (edt. T. Abt, W. Madelung, T. Hofmeier, trs. Salwa Fuad, T. Abt), Zürih: Living Human Heritage Pub.
• Jolley, K. D. (2010). Wittgenstein Key Concepts, Acumen, Durham.
• Kılıç, C. (2006). Bir ile On Arası Sayılar Metafiziği (Metaphysics of Numbers from One to Ten), Felsefe Dünyası, 2006/1, 43, 31-55.
• Kılıç, M. E. (2010). Hermesler Hermesi – İslam Kaynakları Işığında Hermes ve Hermetik Düşünce, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Kılıç, M. E. (1998). “Hermes” Maddesi, İslâm Ansiklopedisi, TDV, İstanbul, c.XVII, ss. 228-232.
• Lacey, A. R. (1996). A Dictionary of Philosophy, London: Routledge.
• Leaman, O. (1999). Key Concepts In Eastern Philosophy, London: Routledge. Levinas, E. (2010). Sonsuza Tanıklık, (çev. Zeynep Direk vd.). İstanbul: Metis.
• Linge, D. E. (2008). Hans G. Gadamer, Philosophical Hermeneutics, (Trs. Edt. D.E. Linge). California: California University Press.
• Mead, G. R. S. (2008). The Corpus Hermeticum: Initiation Into Hermetics, The Hermetica of Hermes Trismegistus, New York: Independent Publishing.
• Melton, J. G. Martin Baumann. (2010). Religions Of The World, Oxford: ABC-Clio. Nasr, Seyyid Hüseyin. (2006). Islamic Philosophy From Its origin To the Present, New York: State University Press.
• Palmer, R. E. (2002). Hermenötik, (çev.İbrahim Görener), İstanbul: Anka. Quenon, R. (2001). Yatay ve Dikey Boyutların Sembolizmi, (çev.F.Topaçoğlu), İstanbul: İnsan Yay.
• Qurrat al Ayn. (2008). Adam’s Wish Unknown Poerty of Tahirih, (ed. Trs. John Hatcher, Emrullah Hammer) Illinios: Baha’i Pub. Trust.
• Ronca, I. (1998). Religious Symbolism in Medieval Islamic and Christian Alchemy, Antonie Faivre ed; Wouter J. Hanegraaft, Western Esotericism and the Science of Religion, , Leuven: Peeters.
• Schimmel, A. (2000). Sayıların Gizemi, çev; Mustafa Küpüşoğlu, İstanbul: Kabalcı.
• Sean, M. (2001). Alchemy and Alchemists, Pocket Essentials, New York: Harpenden.
• Singh, K. (2012). “Foreword”, Sri, M. Wisdom of The Rishes, Mumbai: Magenta.
• Smith, G. (2008). Essence And Alchemy A Naturel History Of Perfume, New York: Nort Point Pres.
• Starr, P. (2009). Towards a Context for Ibn Umayl Known to Chaucer as The Alchemist Senior, Çankaya Üniv. Fen-Edb. Fak. Journal of Arts and Sciences, 11, 61-77.
• Şişman, B. (2009). Kadın Evliya Menkıbeleri, İstanbul: Şûle Yayınları.
• Taylor, J. B. (2002). “Ja’far al Sadiq”, Biographical Encyclopaedia of Sufis.Central Asia And Middle East, (ed.N. Hanif). New Delhi: Sarup and Sons.
• Three Initiates. (2010). The Kybalion A Study of The Hermetic Philosophy of Ancient Egypt and Greece, Los Angeles: Pacifing Publishing Studio.
• Topakkaya, A. (2008). Tarihsel Materyalizm Bağlamında Max’ı Yeniden Okumak, UluslarArası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(3), 378-395.
• Topakkaya, A. (2011). Fichte, İstanbul: Say.
• Topakkaya, A. (2011). Klasik Hint Felsefesinden Bir Örnek: Upanişadlar, Yeditepe’de Felsefe, 10, 212-228.
• Watson, B. (2008). Eastern Wisdom, Five Paths of Enlighment, Radford: Wilder Pub.
• Wıttgensteın, L. (2007). Tractatus-Logico-Philosophicus, New York: Cosimo.
• Wrıght, M.R. (1997). “Empedocles”, Routledge History of Philosophy Vol; I, From the Beginning to Plato, Edt; C.C.W.Taylor, ss. 175-205, London: Routledge.
• Yaran, C.S. (2007). Eleştirel Deneyimcilik: Dini Tecrübede Swinburne’nin Safdillik İlkesine Karşı Eleştirellik İlkesi, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15, 25-54.
• Yılmaz, A., Akkuş, M., Öztürk. A. (2009). Alevî Bektâşi Klasikleri: Makâlât, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• İNTERNET KAYNAKLARI http://dictionary.reference.com/browse/hermetic (11-11-2014)
• http://dictionary.reference.com/browse/alchemy (11-11-2013)
• http://esscentualalchemy.wordpress.com (18-12-2013)
• http://www.gnosis.org/library/grs-mead/TGH-v1/th137.html (06-11-2013)
• http://gnosis.org/library/grs-mead/TGH-v2/th237.html (18-11-2013)
• http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Yogacara (22-09-2013)
• http://plato.stanford.edu/entries/prophecy (03-10-2013)
• http://www.sacred-texts.com/egy/woe/woe07.htm ( 22-12-2013)
• http://www.theosophy-nw.org/theosnw/world/general/ge-wtst.htm (06-01-2014).