ÜSKÜDARLI HAŞİM BABA’NIN VÂRİDÂT’I

Yıl 2014, Sayı: 58, 715 - 722, 20.03.2014

Mehmet Ünal Mehmet Pektaş

Öz

“Hâşim,” “Hâşimî”, “Üsküdarlı Hâşim Baba”, “Üsküdârî”, “Bandırmalı-zâde”
mahlaslarıyla tanınan ve daha çok “Hâşim Baba” olarak bilinen Mustafa Hâşim Efendi,
XVII. yüzyılın önde gelen mutasavvıflarındandır. Hâşim Baba, çocukluğunda Celvetî
adabına göre yetiştirilmiş, daha sonra Bektaşiliğe meyletmiş ve bu tarikat bünyesinde
dedebabalık yapmıştır. Hâşim Baba, kendisini ne Celvetîlere ne de Bektaşîlere kabul ettirebilmiştir.
Hâşim Baba’nın Dîvân, Vâridât, Ankâ-i Maşrık ve Devriyye-i Ferşiyye olmak
üzere dört eserinin varlığı bilinmektedir. Bugüne kadar yapılmış bilimsel çalışmalarda
daha çok Hâşim Baba’nın şiirleri incelenerek şairlik yönü ön plana çıkarılmıştır. Bu makalede
Hâşim Baba’nın Vâridât isimli mensur eseri incelenerek, eserin gelenek içerisindeki
yeri, muhtevası, dil ve üslup özellikleri araştırılmıştır. Bu yolla Hâşim Baba’nın
bugüne kadar üzerinde pek durulmayan bir yönü aydınlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bektaşilik, Celvetiyye, Haşim Baba, tasavvuf, vâridât.

Kaynakça

• Aydemir,Y. (2005). Üsküdarlı Hâşim Baba’nın Melâmîlik Görüşü. II. Üsküdar Sempozyumu Bildiriler. İstanbul: Üsküdar Belediyesi. s. 114-130.
• Hâşim Baba (1166/1752). Vâridât-ı Mensûre ve Dîvân-ı Manzûme, Milli Kütüphane, 06 Mil Yz. FB 170.
• Cebecioğlu, E. (2004). Tasavvuf terimleri ve deyimleri sözlüğü. İstanbul: Anka Yay.
• Devellioğlu, F. (2007). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat. Ankara: Aydın Kit Yay.
• Ergün, A. (2000). Hâşim Baba Dîvânı üzerine bir inceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Gölpınarlı, A. (1992). Melâmîlik ve Melâmîler. İstanbul: Gri Yay.
• Kayacan, M. (2002). Hâşim Baba ve Divanı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmânî, C. II, Haz. Nuri Akbayar. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Mehmed Tahir (1333). Osmanlı Müellifleri C. I. İstanbul: Matbaa-i Amire. Öz, B. (1997). Bektaşilik Nedir? İstanbul: Der Yay.
• Soyyer, A. Y. (2005). Üsküdarlı Hâşim Baba’nın Anka-i Maşrık’ı. II. Üsküdar Sempozyumu Bildiriler. İstanbul: Üsküdar Belediyesi. II, 108-113.
• Temizkan, M. (2005). Üsküdarlı Hâşim Baba’nın Fikrî Kimliği Üzerine Bir İnceleme. II. Üsküdar Sempozyumu Bildiriler. İstanbul: Üsküdar Belediyesi. II, 100-107.
• Uludağ, S. (2002). Tasavvuf terimleri sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Yalçınkaya, M. A. (2008). Bandırmalızâde Hâşim Baba Dîvânı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• Yılmaz, H. K. (1997) “Hâşim Baba”. İslam Ansiklopedisi XVI, İstanbul: TDV Yay. 406- 407.