TÜRK İSLAM EDEBİYATINDA BİR PEYGAMBER PORTRESİ: HZ. İSA

Yıl 2014, Sayı: 60, 261 - 280, 31.08.2014

Seydi Kiraz

Öz

Hz. İsa, müntesiplerinin sayısı ve hüküm sürdüğü coğrafya bakımından insanlığı derinden
etkileyen peygamberlerden biridir. Semavî kaynaklar ışığında Hz. İsa’nın dinî yönünü
inceleyen birçok kitap ve makale yazılmasına rağmen onun şiirimizdeki yansımaları
üzerinde yeterince durulmamıştır. Bu makalede İncil, Kur’an ve hadislerde Hz. İsa algısına
kısaca değinildikten sonra onun edebî cephesi incelenecektir. Türk İslam edebiyatı
manzum eserlerinde Hz. İsa ile ilgili edebî unsurlar ve kıssalar tespit edilerek onun bu
metinlerdeki mahiyeti ve vasıfları öne çıkarılacaktır. Dizelerde Hz. İsa ile ilgili temalar
ve onu anlatan eserlerin kronolojileri göz önünde tutularak bir tasnif yapılacaktır. Bu
suretle Hz. İsa’nın şiirimizdeki iz düşümleri ortaya konulacak ve bugüne kadar hakkında
toplu olarak bilgi verilmeyen kıssaların muhtevaları hakkında bilgi verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam Edebiyatı, Nazım, Hz. İsa, Mu’cize

Kaynakça

• Akbaş, S. (2006). Süleymân Nahîfî’nin mi’râciyyesi (metin-muhteva-tahlil),Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akdoğan, Y. (2008). İskendernâme. Web: http:// ekitap.kulturturizm.gov.tr, adresinden 03.11.2012’de alınmıştır.
• Altun, M.(2003). Hikmet-nâme. Web: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr. adresinden 13.07.2012’de alınmıştır.
• Arslan, M. (1994). Zâtî Süleyman Efendi, dîvân ve sevânihu’n-nevâdir fî ma’rifeti’l-anâsır, (1. Baskı), Sivas: Dilek Matbaası.
• Bilgin, A. A. (2011). Nigârî dîvânı. Web: http:// ekitap.kulturturizm.gov.tr, adresinden 11.12.2012’de alınmıştır.
• Bilgin, O. (1990). Külliyât-ı Şemsî (divân-ı hadikatü’l-meânî). (1. Baskı), İstanbul: Mustakil Buhari, Muhammed b. İsmail. (1992). El-câmiu’l-müsnedu’s-saihihu’l- muhtasar min umûri rasûlillah (sav) ve sünenihî ve eyyâmihî, enbiya 48, İstanbul: Çağrı Yay.
• Canım, R. (2010). Divan edebiyatında türler, (1. Baskı), Ankara: Grafiker Yay.
• Çöm, E. (2007). 16. Yüzyıl ahlâkî mesnevîleri ve Şemseddîn-i Sivâsî’nin ibret-nümâ adlı mesnevîsi (İnceleme-Metin), Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• Demirel, Ş. (1999). Şehrî hayatı sanatı dîvânı’nın tenkitli metni ve tahlili. ekitap. kulturturizm. gov.tr, adresinden 09.11.2012’de alınmıştır.
• Doğan, M. N. (2002). Hüsn ü Aşk. Web: http:// ekitap.kulturturizm.gov.tr, adresinden 25.08.2012’de alınmıştır.
• Ebu’l-Fidâ İsmail İbni Kesir. (1997). El-bidaye ve’n-nihaye. Beyrut: Darul-Fikr Yay. Elaldı, M. (2005). Nazîf hayatı eserleri edebî sahsiyeti ve dîvânı’nın tenkîdli metni. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erdoğan, K. (1998). Niyazî-i Mısrî divânı, (1. Baskı), Ankara: Akçağ Yay.
• Erdoğan, M. (2007). “Hâkim Mehmed Efendi’nin manzum hilyesi”. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. XI.(1), 317-358.
• Ersoy, M. A. (2012). Safahat, (1. Baskı), Haz. Düzdağ, Ankara: TDV Yay.
• Hâkim, Muhammed b. Abdillah. (1997). Müstedrek alâ’s-sahîhayn. Beyrut: Daru’l-Haremeyn. Yay.
• İbn-i Mâce, Muhammed b. Yezid. (1992). Sünen, Eşribe 25, İstanbul: Çağrı Yay. İpekten, H. (1974). Karamanlı Nizâmî hayatı edebî kişiliği ve dîvânı, (1.Baskı), Ankara: Ankara Üniversitesi Yay.
• --------------. (1990). Nâ’ilî dîvânı. (1.Baskı), Ankara: Akçağ Yay.
• Karakoç, S. (2012). Taha’nın kitabı gül muştusu, (9. Baskı), İstanbul: Diriliş Yay.
• ---------------, (2012). Hızırla kırk saat, (11. Baskı), İstanbul: Diriliş Yay.
• Kılıç, A. (2005). Müridi ve pend- i rical mesnevisi (inceleme- tenkitli metin- dizin), (2. Baskı), İzmir: Akademi Kitabevi.
• Kılıç, F. (2003). Âşık Çelebi dîvânı. Web: http:// ekitap. kulturturizm. gov.tr, adresinden 15.06.2012’de alınmıştır.
• Korkmaz, F., Doğan, E. (2009). Rûmî’nin şîrîn ü şîrûye’si. Web: http://ekitap. kulturturizm. gov.tr, adresinden 15.06.2012’de alınmıştır.
• Köksal, M. F. (2012). Mecma’u’n-nezâ’ir (inceleme - tenkitli metin). Web: http:// ekitap. kulturturizm.gov.tr, adresinden 10.09.2012’de alınmıştır.
• Kutsal Kitap. (2001). İstanbul: Kitab-ı Mukaddes Şirketi.
• Macit, M. (1997). Nedim dîvânı. (1.Baskı), Ankara: Akçağ Yay.
• Mevlanâ, (2010). Mesnevi. Çev. Karaismailoğlu, A. (1.Baskı), Ankara: Akçağ Yay.
• Müslim b. el-Haccac. (1992). El-câmiu’s-sahih, fezâil 147; hacc 216; fezail 147; imân, 247. İstanbul: Çağrı Yay.
• Okçu, N. (1993). Şeyh Gâlib divânı. (1. Baskı), Ankara: Kültür Turizm Bakanlığı Yay. Şener, H. İ. (1983). “Neşâtî’nin hilye-i enbiyâsı”. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, I/299-300.
• Tarlan, A. N. (1997). Necatî beg dîvânı.(1.Baskı), İstanbul: MEB Yay.
• Taş, H. (2010). Vusûlî dîvânı (inceleme-metin-çeviri-açıklamalar-dizin). Web: http:// ekitap. kulturturizm.gov.tr, adresinden 25.08.2012’de alınmıştır.
• Tatçı, M. (1997). Yûnus Emre dîvânı. Web: http:// ekitap.kulturturizm. gov.tr, adresinden 25.11.2012’de alınmıştır.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ. (1992). Sünen. menâkıb 1. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Tural, S. (2011). Zâdü’l-meâd (kitâbü mevlidü’n-nebi). Web: http:// ekitap. kulturturizm. gov.tr, adresinden 05.06.2012’de alınmıştır.
• Turan, L. (1998). Yenişehirli avni bey dîvânı’nın tahlili (tenkitli metin), Yayımlanmamış doktora tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Türkiye Diyanet Vakfı. (2007). Kur’ân-ı kerim. Ankara: TDV Yayınevi. Uzun, M. (2000). “İsa”, DİA. İstanbul: XXII/473.
• Yavuz, K. (2000). Garib-nâme. Web: http:// ekitap. kulturturizm.gov.tr, adresinden 17.09.2012’de alınmıştır.
• Yelten, M. (1999). Sohbetü’l-ebkâr. Web: http:// ekitap.kulturturizm.gov.tr, adresinden 15.06.2012’de alınmıştır.
• Yenikale, A. (2012). Sünbül-zâde Vehbî dîvânı. Web: http://ekitap. kulturturizm.gov.tr, adresinden 18.08.2012’de alınmıştır.
• Yıldız, A. (2011). Ahmed Hamdi divânı, (1. Baskı), Sivas: Buruciye Yay.
• ------------. (2010). Fenayî cennet efendi dîvânı. (1. Baskı), Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Kültür Yay. Yılmaz, N. (2006). Rıdvâniyye (inceleme-metin-dizin). Web: http://ekitap.kulturturizm. gov.tr, adresinden 19.08.2012’de alınmıştır.
• Zülfe, Ö. (2009). Yakînî dîvânı. (inceleme-metin ve çeviri-açıklamalar-sözlük). Web: http:// ekitap.kulturturizm.gov.tr, adresinden 25.08.2012’de alınmıştır.