OLUMSUZ OLAYLAR İÇİN KARŞIOLGUSAL DÜŞÜNME ÖLÇEĞİ’NİN GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Yıl 2021, Sayı: 86, 329 - 349, 24.05.2021

Mehmet Emin Turan

Öz

Bu araştırmanın amacı Olumsuz Olaylar için Karşıolgusal Düşünme Ölçeği’ni (OOKDÖ) uyarlamak, geçerlik ve güvenirlik çalışmasını yapmaktır. Bu çalışma 109’u kız, 132’si erkek olmak üzere 241 katılımcı üzerinden yürütülmüştür. Ölçeğin güvenirliğine ilişkin bulgular için Cronbach alpha, McDonald omega, iki yarı test güvenirliği ve düzeltilmiş madde-toplam korelasyonları kullanılmıştır. Ölçeğin yapı geçerliğini değerlendirmek amacıyla doğrulayıcı faktör analizi uygulanmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi sonuçları uyum iyiliği değerlerinin (CMIN = 167.758, SD = 98, CMIN/SD = 1.71, RMSEA = .054, GFI = .92, CFI = .93, IFI = .93, TLI = .91, SRMR = .054) kabul edilebilir düzeyde olduğunu göstermiştir. Analiz sonuçları ölçeğin Türkçe formunun faktör yapısının kabul edilebilir uyum değerleri sağladığı ve ölçeğin dört faktörlü faktör yapısının, orijinal ölçeğe paralel bir biçimde doğrulandığını göstermektedir. Güvenirlik değerleri açısından incelendiğinde ölçeğin Türkçe formunun Cronbach alpha değerinin .87, Mc- Donald omega değerinin .87, iki yarı test güvenirliğinin .80 olduğu ve düzeltilmiş madde toplam korelasyonlarının .40 ve .58 arasında sıralandığı bulunmuştur. Analiz sonuçları Olumsuz Olaylar İçin Karşıolgusal Düşünme Ölçeği (OOKDÖ) Türkçe formunu geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olarak değerlendirilebileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Karşıolgusal Düşünme, Ölçek Uyarlama, Güvenirlik, Geçerlik, Doğrulayıcı Faktör Analizi.

Kaynakça

• Alicke, M. D., Buckingham, J., Zell, E., & Davis, T. (2008). Culpable control and counterfactual reasoning in the psychology of blame. Personality and Social Psychology Bulletin, 34(10), 1371–1381. https://doi.org/10.1177/01461672083 21594
• Arora, P., Haynie, J. M., & Laurence, G. A. (2011). Counterfactual thinking and entrepreneurialself-efficacy:Themoderating role ofself-esteemand dispositional affect. Entrepreneurship Theory and Practice, 37(2), 359–385. https://doi. org/10.1111/j.1540-6520.2011.00472.x
• Bacon, A. M., Walsh, C. R., & Martin, L. (2013). Fantasy proneness and counterfactual thinking. Personality and Individual Differences, 54(4), 469–473. https://doi. org/10.1016/j.paid.2012.09.023
• Barnett, M. D., & Martinez, B. (2015). Optimists: It could have been worse; Pessimists: It could have been better. Personality and Individual Differences, 86, 122–125. https://doi.org/10.1016/j.paid.2015.06.010
• Beck, S. R., Weisberg, D. P., Burns, P., & Riggs, K. J. (2013). Conditional reasoning and emotional experience: A review of the development of counterfactual thinking. Studia Logica, 102(4), 673–689. https://doi.org/10.1007/s11225-013-9508-1
• Bentler, P. M., & Bonett, D. G. (1980). Significance tests and goodness of fit in the analysis of covariance structures. Psychological Bulletin, 88(3), 588–606. https://doi. org/10.1037/0033-2909.88.3.588
• Brinker, J. K., & Dozois, D. J. A. (2009). Ruminative thought style and depressed mood. Journal of Clinical Psychology, 65, 1–19. https://doi.org/10.1002/jclp.20542
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Byrne, R. M. J. (2016). Counterfactual thought. Annual Review of Psychology, 67, 135- 157. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-122414-033249.
• Callander, G., Brown, G. P., Tata, P., & Regan, L. (2007). Counterfactual thinking and psychological distress following recurrent miscarriage. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 25(1), 51–65. https://doi.org/10.1080/02646830601117 241
• Cheung, W.-Y., Wildschut, T., & Sedikides, C. (2017). Autobiographical memory functions of nostalgia in comparison to rumination and counterfactual thinking: similarity and uniqueness. Memory, 26(2), 229–237. https://doi.org/10.1080/09 658211.2017.1346129
• Collier, J. E. (2020). Applied structural equation modeling using AMOS. New York: Routledge.
• Coricelli, G., & Rustichini, A. (2010). Counterfactual thinking and emotions: regret and envy learning. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 365(1538), 241–247. https://doi.org/10.1098/rstb.2009.0159
• Çapık, C. (2014). Geçerlik ve güvenirlik çalışmalarında doğrulayıcı faktör analizinin kullanımı. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 17(3), 196–205. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunihem/issue/2666/34715
• Dolan, R. J. (2002). Emotion, cognition, and behavior. Science, 298(5596), 1191–1194. https://doi.org/10.1126/science.1076358
• Duyguner,U.,&Gölge,Z.B.(2019).KriminalDüşünceÖlçeği’ninTürkçeye uyarlanması: Geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 11(Ek Sayı 1), 9–23. https://doi.org/10.18863/pgy.515760
• Epstude, K., & Roese, N. (2008). The functional theory of counterfactual thinking. Personality and Social Psychology Review, 12(2), 168–192. https://doi.org/10.1 177/1088868308316091
• Feng, X., Gu, R., Liang, F., Broster, L. S., Liu, Y., Zhang, D., & Luo, Y. (2015).
• Depressive states amplify both upward and downward counterfactual thinking. International Journal of Psychophysiology, 97(2),93–98.https://doi.org/10.1016/ j.ijpsycho.2015.04.016
• Gökdağ, C., & Kaçar-Başaran, S. (2019). Klinik bir örneklemde işlevsel olmayan bilişlere ilişkin ölçeklerin kısa versiyonları: Fonksiyonel Olmayan Tutumlar Ölçeği ve Otomatik Düşünceler Ölçeği. Türk Psikiyatri Dergisi. https://doi.org/10.5080/ u23654
• Gravetter, F. J., & Forzano, L. B. (2012). Research methods for the behavioral sciences. Belmont: Wadsworth.
• Guajardo, N. R., McNally, L. F., & Wright, A. (2016). Children’s spontaneous counterfactuals: The roles of valence, expectancy, and cognitive flexibility. Journal of Experimental Child Psychology, 146, 79–94. https://doi.org/10.1016/ j.jecp.2016.01.009
• Haynes, G.A., Sorrentino, R. M., Olson, J. M., Szeto,A. C. H., Wirkki,J. S., & O’Connor, M. C. (2007). The effects of temporal framing on counterfactual thinking and self–appraisal: An individual differences perspective. Social Cognition, 25(3), 339–366. https://doi.org/10.1521/soco.2007.25.3.339
• He, Y. (2017). Improving workplace safety by thinking about what might have been: To what extent, why, and when does counterfactual thinking ınfluence workplace safety behavior? [Yüksek lisans tezi, Texas A & M University]. https://oaktrust. library.tamu.edu/handle/1969.1/165762
• Henne, P., Niemi, L., Pinillos, Á., De Brigard, F., & Knobe, J. (2019). A counterfactual explanation for the action effect in causal judgment. Cognition, 190, 157–164. https://doi.org/10.1016/j.cognition.2019.05.006
• Hoe, S. L. (2008). Issues and procedures in adopting structural equation modeling technique. Journal of Applied Quantitative Methods, 3(1), 76–83. http://www. jaqm.ro/issues/volume-3,issue-1/pdfs/hoe.pdf
• Hofmann, S. G., Asnaani, A., Vonk, I. J. J., Sawyer, A. T., & Fang, A. (2012). The efficacy of cognitive behavioral therapy: A review of meta-analyses. Cognitive Therapy and Research, 36(5), 427–440. https://doi.org/10.1007/s10608-012-9476-1
• Kahneman, D., & Miller, D. T. (1986). Norm theory: Comparing reality to its alternatives. Psychological Review, 93(2), 136–153. https://doi.org/10.1037/0033- 295x.93.2.136
• Karatepe, H. T., Yavuz, F. K., & Turkcan, A. (2013). Validity and reliability of the Turkish version of the Ruminative Thought Style Questionnaire. Bulletin of Clinical Psychopharmacology, 23(3), 231–241. https://doi.org/10.5455/ bcp.20121130122311
• Kline, R. B. (1998). Principal and practice of structural equation modeling. New York: Guilford.
• Mandel, D. (2003). Counterfactuals, emotions, and context. Cognition and Emotion, 17(1), 139–159. https://doi.org/10.1080/02699930302275
• Markman, K. D., & Miller,A. K. (2006). Depression, control, and counterfactual thinking: Functional for whom? Journal of Social and Clinical Psychology, 25(2), 210– 227. https://doi.org/10.1521/jscp.2006.25.2.210
• Medvec, V. H., & Savitsky, K. (1997). When doing better meansfeeling worse: The effects of categorical cutoff points on counterfactual thinking and satisfaction. Journal of Personality and Social Psychology, 72(6), 1284–1296. https://doi. org/10.1037/0022-3514.72.6.1284
• Niedenthal, P. M., Tangney, J. P., & Gavanski, I. (1994). "If only I weren't" versus "If only I hadn't": Distinguishing shame and guilt in conterfactual thinking. Journal of Personality and Social Psychology, 67(4),585-595. https://doi.org/10.1037/0022- 3514.67.4.585
• Nyhout, A., & Ganea, P. A. (2019). Mature counterfactual reasoning in 4- and 5-year- olds. Cognition, 183, 57–66. https://doi.org/10.1016/j.cognition.2018.10.027
• Nyhout, A., & Ganea, P. A. (2020). What is and what never should have been: Children’s causal and counterfactual judgments about the same events. Journal of Experimental Child Psychology, 192, 104773. https://doi.org/10.1016/ j.jecp.2019.104773
• Payir, A., & Guttentag, R. (2016). “It could have been worse”: Developmental change in the use of a counterfactual consoling strategy. Journal of Experimental Child Psychology, 148, 119–130. https://doi.org/10.1016/j.jecp.2016.04.001
• Petrocelli, J. V., Seta, C. E., Seta, J. J., & Prince, L. B. (2012). “If only I could stop generating counterfactual thoughts”: When counterfactual thinking interferes with academic performance. Journal of Experimental Social Psychology, 48(5), 1117–1123. https://doi.org/10.1016/j.jesp.2012.03.017
• Roese, N.J.(1994).The functional basis of counterfactual thinking. Journal of Personality and Social Psychology, 66(5), 805–818. https://doi.org/10.1037/0022- 3514.66.5.805
• Roese, N. J. (1997). Counterfactual thinking. Psychological Bulletin, 121(1), 133–148. https://doi.org/10.1037/0033-2909.121.1.133
• Roese, N. J., & Epstude, K. (2017). The functional theory of counterfactual thinking: New evidence, new challenges, new insights. Advances in Experimental Social Psychology, 56, 1–79. https://doi.org/10.1016/bs.aesp.2017.02.001
• Roese, N. J., & Olson, J. M. (1995). Counterfactual thinking: A critical overview. In N. J. Roese & J. M. Olson (Eds.), What might have been: The social psychology of counterfactual thinking (pp. 1-55). Mahwah, NJ: Erlbaum.
• Rye, M. S., Cahoon, M. B., Ali, R. S., & Daftary, T. (2008). Development and validation of the Counterfactual Thinking for Negative Events Scale. Journal of Personality Assessment, 90(3), 261–269. https://doi.org/10.1080/00223890701884996
• Sanna, L. J. (1998). Defensive pessimism and optimism: The bitter-sweet influence of mood on performance and prefactual and counterfactual thinking. Cognition & Emotion, 12(5), 635–665. https://doi.org/10.1080/026999398379484
• Sanna, L. J., & Turley, K. J. (1996). antecedents to spontaneous counterfactual thinking: Effects of expectancy violation and outcome valence. Personality and Social Psychology Bulletin, 22(9), 906–919. https://doi.org/10.1177/01461672962290 05
• Sipahi, B., Yurtkoru, S., & Çinko, M. (2010). Sosyal bilimlerde SPSS’le veri analizi. İstanbul: Beta.
• Smith, J. M., & Alloy, L. B. (2009). A roadmap to rumination: A review of the definition, assessment, and conceptualization of this multifaceted construct. Clinical Psychology Review, 29(2), 116–128. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2008.10.003
• Stoeber,J., & Diedenhofen,B.(2017). Multidimensional perfectionism and counterfactual thinking: Some think upward, others downward. Personality and Individual Differences, 119, 118–121. https://doi.org/10.1016/j.paid.2017.07.009
• Sweeny, K., & Vohs, K. D. (2012). On Near misses and completed tasks. Psychological Science, 23(5), 464–468. https://doi.org/10.1177/0956797611434590
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: Temel ilkeler ve LISREL uygulamaları. Ankara: Ekinoks.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Boston: Pearson.
• Tanner,A., Voon, D., Hasking, P., & Martin, G. (2012). Underlying structure of ruminative thinking: Factor analysis of the Ruminative Thought Style Questionnaire. Cognitive Therapy and Research, 37(3), 633–646. https://doi.org/10.1007/ s10608-012-9492-1
• Tavşancıl, E. (2010). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel.
• Teigen, K. H., & Jensen, T. K. (2011). Unlucky victims or lucky survivors? Spontaneous counterfactual thinking by families exposed to the tsunami disaster. European Psychologist, 16(1), 48–57. https://doi.org/10.1027/1016-9040/a000033
• Yorulmaz, O., & Gencöz, T. (2008). Obsessif-kompulsif bozukluk semptomların değerlendirilmesinde kullanılan İstem Dışı Düşünceleri Yorumlama Envanteri, Obsessif İnanışlar Ölçeği ve Düşünceleri Kontrol Etme Ölçeği'nin Türk örnekleminde incelenmesi. Türk Psikoloji Yazilari, 11(22), 1–13. https://www. psikolog.org.tr/tr/yayinlar/dergiler/1031828/tpy1301996120080000m000146. pdf
• Yu, C. C. (2017). What influence gratitude? The effects of type of benefactor, sense of entitlement and downward counterfactual thought [Doktora tezi, Singapore Management University]. Dissertations and Theses Collection (Open Access). https://ink.library.smu.edu.sg/etd_coll/138