ORTAOKUL MÜDÜRLERİNİN YÜRÜTTÜKLERİ DERS DENETİMİ UYGULAMALARINDA KARŞILAŞTIKLARI SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Yıl 2021, Sayı: 86, 351 - 384, 24.05.2021

Muazzez Bilgin Dikmen Süleyman Göksoy

Öz

Bu çalışmada, Düzce ilindeki okullarda görev yapan ortaokul müdürlerinin yürüttükleri ders denetimi uygulamalarıyla ilgili görüşlerini ve sorunlarını ortaya çıkarmak, çıkan bulgular ışığında gerekli öneriler sunmak amaçlanmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemi ve durum deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2020–2021 eğitim-öğretim yılı Düzce ilinde görev yapan ortaokul müdürleri oluşturmaktadır. Maksimum çeşitlilik örnekleme ve ölçüt örnekleme teknikleri kullanılarak ulaşılan 21 ortaokul müdüründen veriler toplanmıştır. Araştırmada yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmış ve toplanan veriler içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Elde edilen veriler sınıflanarak katılımcılara kod verilmiş, veriler tasnif edilerek temalandırılmış ve tablolaştırılarak analiz edilip yorumlanmıştır. Katılımcılar kıdem olarak genellikle 16-20 yıl ve 41-50 yaş aralığında ve erkeklerden oluşmaktadır. Ortaokul müdürlerinin görüşlerine göre öğretmen ders denetimlerine yeterince zaman ayıramadıkları sonucuna ulaşılmıştır. Ortaokul müdürlerinin ders denetiminden önce tamamının öğretmenlerle görüştükleri ve çoğunluğunun ders denetimine bir ders saati ayırdığı sonucuna ulaşılmıştır. Ortaokul müdürlerinin görüşlerine göre çoğunlukla ders denetimlerinde alan yazında buldukları ya da kendi geliştirdikleri ölçekleri kullandıkları görülmüştür. Ortaokul müdürlerinin branşı dışında bir öğretmenin ders denetimini yaparken sorunlarla karşılaşmadığı tespit edilmiştir. Ortaokul müdürlerinin öğretme-öğrenme süreci ile ilgili ders denetimi yaparken yaşadıkları sorunların öğretmenin heyecanlanması, strese girmesi ve tedirgin olması olarak ortaya çıkmıştır. Ortaokul müdürlerinin ders denetiminde adil olmak için daha çok ölçek kullanmayı tercih ettikleri görülmüştür. Ortaokul müdürlerinin, ders denetimlerinin okul müdürleri tarafından yapılmasını uygun buldukları sonucuna ulaşılmıştır. Çağdaş denetim anlayışına göre ortaokul müdürlerinin ders denetimlerinde gördükleri eksikleri ve hataları gidermek için rehberlik yaptıkları sonucuna ulaşılmıştır. Ortaokul müdürlerinin ders denetimlerinde en çok önem verdikleri unsurun “sınıf hakimiyeti” olduğu tespit edilmiştir. Ortaokul müdürlerinin ders denetimi yaparken öğretmenlerin öğretmen mesleki genel yeterliklerinde belirtilen alanlara sahip olup olmadıklarına çoğunun baktığı görülmüştür. Ortaokul müdürlülerine çağdaş denetim anlayışı doğrultusunda gelişen denetim modelleri ve uygulama şekilleri hakkında eğitimler verilmesinin, ortaokul müdürlerinin görevlendirilmelerinde öğretmenlik mesleğinde başarı göstermiş ve iletişim becerisinin güçlü olması kriterlerinin önemli bir etken olarak belirlenmesinin, il maarif müfettişleri tarafından belirli sürelerde ortaokul müdürlerine rehberlik ve denetimlerin yapılmasının, ortaokul öğretmenlerinin denetimlerinde kullanılmak üzere Millî Eğitim Bakanlığınca öğretmenlik mesleği genel yeterlik belgesi referans alınarak standart bir ölçek hazırlanması ve resmi olarak duyurulmasının faydalı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Denetim, Eğitim, Ders Denetimi, Öğretmen, Okul Müdürü

Kaynakça

• Ağaoğlu, S. ve Ağaoğlu, Y. S. (2020). Okul müdürlerinin okul denetim sorumlulukları. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 15(1), 219-226.
• Akbaşlı, S. ve Tunç, Z. (2019). İlkokul öğretmenlerinin müdürlerin ders denetimine ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(3), 2148-7510.
• Altıntaş, R. (1992). İlköğretimin teftişi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(8), 403-414.
• Altınok, F. (2013). İlkokul ve ortaokullarda yapılan sınıf içi denetim etkinliklerinin klinik denetim modeli açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Altun, B. (2014). Denetime eleştirel yaklaşım, öğretmen denetimi nasıl olmalı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Altunay, E. (2020). Okul müdürlerinin ders denetimlerine ilişkin müdür ve öğretmen görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 55, 95-127.
• Aydezer, B. (2020). Okul müdürlerinin ders denetimine ilişkin öğretmen görüşleri, Yayımlanmamış yüksek lisans projesi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Başar, H. (1993). Eğitim Denetçisi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Başol, G. ve Kaya I. (2009). İlköğretim okulu öğretmenlerinin performanslarının okul yöneticileri tarafından değerlendirilmesi üzerine görüşleri. (Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi’nde sunulmuş bildiri). Çanakkale Üniversitesi.
• Bozkurt, P. (2013). Denetim kavramı ve denetim anlayışındaki gelişmeler. Denetişim Dergisi, 12, ISSN 1308-8335.
• Budak, Y. ve Demirel, Ö. (2003). Öğretmenlerin hizmet içi eğitim ihtiyacı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 9(1), 62-81.
• Bursalıoğlu, Z. (1994). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış (9. Basım). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Büyüktaş, Ş. (2016). Okul yöneticilerinin iç denetime ilişkin görüşleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Can, N. (2018). Kuram ve uygulamada eğitim yönetimi (3. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık
• Çelebi, N., Babaoğlan, E., Selçuk, G ve Peker, S. (2018). Performans değerlendirme formuna ilişkin öğretmen görüşleri. On dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(2), 211-233
• Çelikten, M. ve Özkan, H. H. (2018). Öğretmen performans değerlendirme sistemi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8 (15), ISSN:2528-9527.
• Demirci, S.N. (2017). Öğretmen görüşlerine göre ortaokul müdürlerinin ders denetim yeterlilikleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Deniz, Ü. ve Saylık. N. (2018). Okul müdürleri ve öğretmenlerin perspektifinden öğretimde denetim problemi. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi, 1(1), 67- 80.
• Dönmez, B. (2018). Türkiye’de eğitim denetiminin önemi ve denetim sisteminin yeniden yapılandırılması. Eğitim-Öğretim ve Bilim Araştırma Dergisi, 44.
• Dönmez, B. ve Demirtaş, Ç. (2018). Okul müdürlerinin ders denetimi görevlerine ilişkin okul müdürleri ve öğretmenlerin görüşleri, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (29), 454-478,
• Ekiz, D. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri (5. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Erdem, A. R. (2006). Öğretimin denetiminde yeni bakış açısı, sürekli geliştirme temeline dayalı öğretimin denetimi. Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 275-294.
• Ergen, H. ve Eşiyok, İ. (2017). Müdürlerinin ders denetimi yapmasına ilişkin öğretmen görüşleri. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(1).
• Ertekin, Y. (2004). Çağdaş yönetim ve denetim. Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1).
• Glickman, C. D., Gordon, S.P. and Ross-Gordon, J.M. (2014). Denetim ve Öğretimsel Liderlik: Gelişimsel Bir Yaklaşım. (Çev. M. Bilgin Aksu ve Esmahan Ağaoğlu). Ankara: Anı Yayınları.
• Gökçe, F. (1994). Eğitimde denetimin amaç ve ilkeleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(10), 73-78.
• Kayıkçı, K., Özdemir, İ. ve Özyıldırım, G. (2018). Denetim anlayışı ve uygulamalarındaki değişimler hakkında okul müdürlerinin görüşleri. İlköğretim Online, 17(4), 2170-2187.
• Koç, M.H. (2018). Okul müdürleri tarafından yapılan öğretmen denetimlerine ilişkin ilkokul müdürlerinin görüşleri. Eğitim Bilimleri Dergisi, 48(48).
• MEB, Rehberlik ve Denetim Başkanlığı ile Maarif Müfettişleri Başkanlıkları Yönetmeliği. (2014). T.C Resmî Gazete, 29009, 24 Mayıs 2014. https://www.resmi- gazete.gov.tr/eskiler/2014/05/20140524-18.htm adresinden 28 Kasım 2020 tari- hinde alınmıştır.
• MEB, Öğretmen performans değerlendirme ve aday öğretmenlik iş ve işlemleri yönet- meliği taslağı. (2018). Millî Eğitim Bakanlığı. 26 Şubat 2018. https://www.yok. gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/MeslekYuksekokullar%C 4%B1/Ogretmen_Performans_Degerlendirme_ve_Aday_Ogretmenlik.pdf ad- resinden 18 Aralık 2020 tarihinde alınmıştır.
• MEB, Millî Eğitim Bakanlığı Öğretmen Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği. (2015).
• T.C. Resmî Gazete, 29329, 17 Nisan 2015https://www.resmigazete.gov.tr/eski- ler/2015/04/2015047-4.htm adresinden 20 Aralık 2020 tarihinde alınmıştır.
• MEB, Rehberlik ve Denetim Başkanlığı. (2016). İlkokul / ortaokul rehberlik ve denetim rehberi, Devlet Kitapları, Ankara. https://tkb.meb.gov.tr/www/yayinlarimiz/ice- rik/13 adresinden 19 Aralık 2020 tarihinde alınmıştır.
• MEB, Rehberlik ve Denetim Başkanlığı. (2011). Öğretmen denetim rehberi, Devlet Ki- tapları, Ankara. https://camlicakal.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/34/22/967314/ dosyalar/2019_01/13150204_ogretmen_denetim_rehberi.pdf adresinden 19 Aralık 2020 tarihinde alınmıştır.
• MEB, Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü. (2017). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri, Devlet Kitapları, Ankara.https://oygm.meb.gov.tr/meb_ iys_dosyalar/2017_12/11115355_yyretmenlyk_mesleyy_genel_yeterlyklery. pdf adresinden 11 Kasım 2020 tarihinde alınmıştır.
• MEB, Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü. (2017). Öğretmen strateji belgesi 2017-2023, Devlet Kitapları, Ankara.https://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_ dosyalar/2017_07/26174415_Strateji_Belgesi_RG-Ylan-_26.07.2017.pdf adre- sinden 11 Kasım 2020 tarihinde alınmıştır.
• MEB, Haber (2018). Öğretmen Performans Sistemi Bu Yıl Uygulanmayacak başlığı, http://www.meb.gov.tr/ogretmen-performans- sistemi-bu-yil-uygulanmayacak/ haber/16334/tr adresinden 17 Aralık 2020 tarihinde alınmıştır.
• Milli Eğitim Temel Kanunu. (1973). T.C. Resmî Gazete, 14574, 24 Haziran 1973. https:// www.resmigazete.gov.tr/arsiv/14574.pdf adreisinden 11 Kasım 2020 tarihinde alınmıştır.
• Sağır, M. ve Göksoy, S. (2019) Eğitimde denetim ve değerlendirme. Ankara: Pegem A Yayıncılık
• Şanlı, Ö., Altun, M. ve Tan, Ç. (2015). Okul müdürlerinin denetmenlik görevlerinde- ki yeterlik düzeylerinin değerlendirilmesi. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(7),82-99.
• Taşdan, M. (2008). Çağdaş eğitim denetiminde meslektaş yardımlaşması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41(1), 69-92.
• Taymaz, H. (1993). Teftiş kavramlar ilkeler yöntemler (3.Baskı). Ankara: Kadıoğlu Matbaası.
• Taymaz, H. (2007). Okul yönetimi (8. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Tok, T.N. ve Demir M. (2016). Lisansüstü öğrenci görüşlerine göre eğitim denetimi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 102-125.
• Topçu, İ. (2010). Devlet ve özel ilköğretim okullarında yöneticilerin öğretimin denetimi görevlerini yerine getirme biçimleri. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 34(2), 31- 39.
• Türk Dil Kurumu. (2020). Yöntembilim terimleri sözlüğü. Ankara: TDK.
• Yavuz, M. (2006). İlköğretim okulu müdürlerinden beklenen roller ve karşılanma düzeyleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yeşil, D. ve Kış, A. (2015). Okul müdürlerinin ders denetimine ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Malatya: İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(3), 27-45.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11.Basım). Ankara: Seçkin Akademik ve Meslek Yayınlar.
• Yılmaz, K. (2009). Okul müdürlerinin denetim görevi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 19-35,
• Yılmaz, Y. (2018). Okul müdürleri tarafından ders denetimi yapılmasına ilişkin yönetici ve öğretmen görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Projesi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Zepeda, S. J. (2016). Öğretim denetimi (Çev. A. Balcı ve Ç. Apaydın). Ankara: Pegem Akademi.