İBNÜ’L-ARABÎ’DE GÜNEŞ-AY-YILDIZ SEMBOLİZMİ

Yıl 2021, Sayı: 86, 449 - 466, 24.05.2021

Osman Nuri Karadayı

Öz

Sûfîler tasavvufi tecrübelerini dile getirirken sembolik dil kullanımına sıklıkla başvururlar. Eserlerinde sembolik ifadelere geniş bir şekilde yer veren sûfîlerden biri de İbnü’l-Arabî’dir (ö. 638/1240). Vahdet-i vücûd anlayışını temellendirdiği Fütûhâtü'l- Mekkiyye adlı eserinde güneş-ay-yıldız sembolizmini başta varlık anlayışı olmak üzere çeşitli hakikatleri ifade etmek üzere kullanır. Şekil, fonksiyon ve çağrışımları itibariyle sembollerle hakikatler arasında irtibat kuran İbnü’l-Arabî, Allah, âlem, insan ve ihsan arasındaki münasebeti bu sembollerle dile getirir. Bu makalede İbnü’l-Arabî’nin güneşay- yıldız sembolizmini istihdam ettiği sistemin göstergebilimsel çözümlemesi yapılmış ve bu sembollere yüklediği anlamlar tespit edilmiştir. İbnü’l-Arabî’nin sembolleri belli bir esasa bağlı olarak kullandığı, özellikle varlık anlayışının sembollere yüklediği anlamlarda etkili olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Sembol, İbnü’l-Arabî, Güneş, Ay, Yıldız.

Kaynakça

• Atasağun, Galib, “Sembol ve Sembolizm”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergi- si, 1997, c. 7, (369-387).
• Ayverdi, İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı, İstanbul, 2008.
• Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Paradigma, 1999.
• Çakmaklıoğlu, M. Mustafa, İbn Arabî’de Ma’rifetin İfadesi, İnsan Yayınları, İstanbul, 2013.
• Demirli, Ekrem, “Normatif Geleneğe Karşı Sembolik Anlatım: İbnü’l-’Arabî’de Harf Sembolizmi”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Darulfunun İla- hiyat], 2008, C. 17, (223-236).
• Demirli, Ekrem, “Sûfilerin Âlem ve Tabiat Görüşü: Her Şey Tanrı’ya İşaret Eden Canlı Bir Âyettir”, Çevre ve Din Uluslararası Sempozyumu, 15 Mayıs 2008 = International Symposium on Environment and Religion, 15th - 16th May 2008, 2008, cilt: II, (67-72).
• Durand, Gilbert, Sembolik İmgelem, çev. Ayşe Meral, İnsan Yayınları, İstanbul, 1998.
• Ebû Zeyd, Nasr Hâmid, “İbn Arabî’ye Göre İnsan-ı Âlem, İnsan-Allah İlişkisi”, çev. Se- mih Ceyhan, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi [Prof. Dr. Mustafa Tahralı’ya Armağan], 2010, C. 11, S. 25.
• Gündoğdu, Cengiz, “Mevlânâ'nın Mesnevî'sinde “Mânâ Dili”, Tasavvuf: İlmi ve Akade- mik Araştırma Dergisi, 2005, C. 6, S. 14, (221-232).
• Gündoğdu, Cengiz, “Mevlânâ (ö. 672/1273)’nın Şathiyye Türünde Yazdığı Bir Gazelinin Şerhi: Şerh-i Ebyât-ı Celâleddîn-i Rûmî”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 2002, C. 8, (27-46).
• Gürer, Dilaver, “Hz. Yûsuf’un Gördüğü Rüyanın Fusûsu’l-Hükem’deki Yorumu”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 2007, C. IX, sayı: 21, İbnü’l-Arabî Özel Sayısı, (39-56).
• İbn Arabî, Muhyiddin, Fütûhât-ı Mekkiyye, trc. Ekrem Demirli, Litera Yayıncılık, İstanbul, 2012.
• İbn Arabî, Muhyiddin, Fütûhât-ı Medeniyye, tahk. ve terc.: Abdulrahman Acer – İbrahim Ekici, Hikemiyat Yayınları, İstanbul, 2020.
• İbn Arabî –Konuk, Ahmet Avni, Tedbîrât-ı İlâhiyye Tercüme ve Şerhi, haz. Mustafa Tah- ralı, İz yayıncılık, İstanbul, 2013.
• İbnü’l-Arabî, Ebu Bekir Muhyiddin Muhammed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed b. Ab- dullah el-Hâtimî, el-Fütuhâtü’l-Mekkiyye, nşr.Ahmed Şemseddin, 8 Cilt, Daru’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1420/1999.
• İbnü’l-Ârabî, Muhyiddin Muhammed b. Ali b. Muhammed b. el-Arabî el-Hâtimî et-Tâî, Mevakiꜥu'n-Nücûm, Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut, ts
• İbnü’l-Arabî, Muhammed b. Ali b. Muhammed b. el-Arabî el-Hâtimî et-Tâî el-Endelüsî,
• Kitâbu’l-ġâyât fîmâ verade mine’l-gayb fî tefsîri ba’dı’l-âyât, İstanbul, Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 01777.
• İbnü’l-Arabî, Muhammed b. Ali b. Muhammed b. el-Arabî el-Hâtimî et-Tâî el-Endelüsî, Kitâbu’l-ġâyât fîmâ verade mine’l-gayb fî tefsîri ba’dı’l-âyât, Berlin, Berlin Kütüphanesi, 2956.
• Kartal, Abdullah, “İbnü’l-Arabî’nin Yorum Yöntemi ve Muhammed Fassında Bu Yöntemin Tatbiki: Her Varlık Bir Âyettir”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 2008, C. 9, S. 21, İbnü’l-Arabî Özel Sayısı, (257-282).
• Kılıç, Mahmud Erol, Sûfî ve Şiir, Osmanlı Tasavvuf Şiirinin Poetikası, İnsan Yayınları, İstanbul, 2009.
• Kılıç, Mahmud Erol, Şeyh-i Ekber İbn Arabî Düşüncesine Giriş, Sûfî Kitap, İstanbul, 2009.
• Konuk, Ahmed Avni, Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi, Haz. Mustafa Tahralı – Selçuk Eraydın, İFAV Yayınları, İstanbul, 2002.
• Köktürk, Milay, Kültür ve Sembol, Aktif Düşünce Yayınları, İstanbul, 2014.
• Lings, Martin, Simge ve Kökenörnek: Oluşum Anlamı Üzerine, çev. Süleyman Sahra, Hece Yayınları, Ankara, 2003.
• Müslim, Ebû’l-Hasen Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî, el-Müsnedu’s- sahîhu’l-muhtasar bi nakli’l-‘adl ‘ani’l-‘adl ilâ Resûlillâh, nşr. Muhammed Fuâd ‘Abdulbâkî, 5 Cilt, Dâru ’İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, Beyrut, ts.
• Ögke, Ahmet, “İbnü’l-Arabi’nin Fususu’l-Hikem’inde Ayna Metaforu”, Tasavvuf: İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, 2009, C. 9, S. 23, (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı – 2), (75-89).
• Uluç, Tahir, İbn Arabî’de Sembolizm, İnsan Yayınları, İstanbul, 2011.
• Schoun, Frithjof, Tasavvuf: Kabuk ve Öz, çev. Veysel Sezigen, İz Yayıncılık, İstanbul, 2006.