YALNIZLIĞIN BAĞLANMA STİLLERİ, BEĞENİLME ARZUSU VE OLUMSUZ DEĞERLENDİRİLME KORKUSU AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Sayı: 85, 187 - 202, 31.03.2021

Fatma Bingül Eyüp Çelik

Öz

Bu araştırmada yalnızlık ile bağlanma stilleri, beğenilme arzusu ve olumsuz değerlendirilme korkusu arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada ayrıca bireylerin yalnızlık düzeylerinin medeni durum ve cinsiyet açısından farklılaşıp farklılaşmadığı da incelenmiştir. Çalışma ilişkisel tarama yöntemi ile yapılmıştır. Çalışmanın verileri yaşı 19 ve üzeri olan 485 kadın ve 205 erkek katılımcıdan toplanmıştır. Çalışma grubunda yer alan bireylerin 257’ si evli, 433’ü bekârdır. Araştırmanın verileri De Jong Gierveld Yalnızlık Ölçeği, İlişki Ölçekleri Anketi, Beğenilme Arzusu Ölçeği ve Olumsuz Değerlendirilme Korkusu Ölçeği ile toplanmıştır. Yapılan korelasyon analizi sonucunda, yalnızlığın korkulu ve saplantılı bağlanma stili ile pozitif; güvenli ve kayıtsız bağlanma stili ile negatif açıdan anlamlı ilişkide olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca yalnızlık ile olumsuz değerlendirilme korkusu ve beğenilme arzusu arasında pozitif yönde ilişki olduğu saptanmıştır. Regresyon analizi sonucunda, bireylerin yalnızlık düzeylerini korkulu, güvenli ve saplantılı bağlanma stilleri ile beğenilme arzusu değişkenlerinin istatistiksel olarak anlamlı düzeyde yordadığı, kayıtsız bağlanma stili ile olumsuz değerlendirilme korkusu değişkenlerinin önemli düzeyde yordamadığı tespit edilmiştir. Bulgular cinsiyet ve medeni durum değişkenleri açısından incelendiğinde yalnızlık düzeyinin cinsiyete göre anlamlı düzeyde farklılaşmadığı ancak medeni duruma göre önemli düzeyde farklılaştığı görülmüştür. Araştırma sonuçlarına dayalı olarak toplumda bireylerin kişilerarası ilişkilerini, iletişim ve diğer sosyal becerilerini geliştirici çalışmalar yürütülebilir. Ayrıca yalnızlığı önlemek için bireylerin sosyal destek kaynakları arttırılabilir.

Anahtar Kelimeler

Yalnızlık, Bağlanma, Bağlanma Stilleri, Beğenilme Arzusu, Olumsuz Değerlendirilme Korkusu.

Kaynakça

• Akbağ, M., & Erden İmamoğlu, S. (2010). The prediction of gender and attachment styles on shame, guilt and loneliness. Educational Sciences: Theory and Practice, 10(2), 669-682. Erşim adresi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ889191.pdf
• Anderson, C. A., Horowitz, L. M., & French, R. D. (1983). Attributional style of lonely and depressed people. Journal of Personality and Social Psychology, 45(1), 127–136. https://doi.org/0.1037/0022-3514.45.1.127
• Arslan, E. (2008). Bağlanma stilleri açısından ergenlerde Erikson’un psikososyal gelişim dönemleri ve ego kimlik süreçlerinin incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Arslantaş, H. ve Ergin, F. (2011). 50-65 yaş arasındaki bireylerde yalnızlık, depresyon, sosyal destek ve etki eden faktörler. Türk Geriatri Dergisi, 14(2), 135-144. Erişim adresi: http://geriatri.dergisi.org/uploads/pdf/pdf_TJG_571.pdf
• Asher, S. R., & Paquette, J. A. (2003). Loneliness and peer relations in childhood. Current Directions in Pschological Science, 12(3), 75-78. https://doi.org/10.1111/1467- 8721.01233
• Avcı, E., & Çelikkaleli, Ö. (2016). Ergenlerde şiddet eğiliminin yordayıcıları olarak akran zorbalığının maruz kalma, sürekli öfke ve yabancılaşma. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(2), 151-167. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/down- load/article-file/698184
• Barthholomew, K., & Shaver, P. R. (1998). Methods of assessing adult attachment: Do they converge) In J. A. Simpson & W. S. Rholes (Eds.), Attachment and close relationships (25-45). New York: Guilford.
• Bartholomew, K. (1993). From childhood to adult relationships: Attachment theory and research. In S. Duck (Ed.), Understanding relationship processes series, Vol. 2. Learning about relationships (pp. 30–62). Sage Publications, Inc.
• Bartholomew, K., & Horowitz, L. M. (1991). Attachment styles among young adults: A test of a four-category model. Journal of Personality and Social Psychology, 61(2), 226–244. https://doi.org/10.1037/0022-3514.61.2.226
• Baumeister, R. F., Campbell, J. D., Krueger, J. I., & Vohs, K. D. (2003). Does high self- esteem cause better performance, interpersonal success, happiness, or healthier lifestyles? Psychological Science in the Public Interest, 4(1), 1–44. https://doi. org/10.1111/1529-1006.01431
• Berber Çelik, Ç. (2018). Bağlanma stilleri, psikolojik iyi olma ve sosyal güvende his- setme: aralarındaki ilişki ne?. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(25), 27-40. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/befdergi/issue/38072/399356
• Bıyık, N. (2004). Üniversite öğrencilerinin yalnızlık duygularının kişisel ve sosyal özellikleri, öfke eğilimleri açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Bowlby, J. (1973). Attachment and loss, volume 2 separation anxiety and anger. New York: Basic Books, A Member of the Perseus Books Group.
• Buluş, M. (1997). Üniversite öğrencilerinde yalnızlık. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(3), 82-90. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/downlo- ad/article-file/114977
• Burger, J. M. (2006). Kişilik: Psikoloji biliminin insan doğasına dair söyledikleri (Çev. İ. D. Erguvan-Sarıoğlu). İstanbul: Kaknüs Yayıncılık.
• Büyükcebeci, A. (2017). Ergenlerde sosyal dışlanma, yalnızlık ve okul öznel iyi oluş arasındaki ilişki: Empatik eğilimin aracı rolü. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Cavanaugh, A. M., & Buehler, C. (2015). Adolescent loneliness and social anxiety: The role of multiple sources ofsupport. Journal of Social and Personal Relationships, 23, 1–21. https://doi.org/10.1177/0265407514567837
• Coie, J. D., & Cillessen, A. H. (1993). Peer rejection: Origins and effects on children’s development. Current Directions in Psychological Science, 2(3), 89-92. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/20182209
• Collins, N. L., & Read, S. J. (1990). Adult attachment, working models, and relationship quality in dating couples. Journal of Personality and Social Psychology, 58(4), 644–663. https://doi.org/10.1037/0022-3514.58.4.644
• Çavdar, D., Bağcı, V., Çorbacı, E. C., & Sarıtaş, S. (2015).Adaptation of De Jong Gierveld Loneliness Scale into Turkish. International Journal of Humanities and Social Science, 5(9), 84-92. Erişim adresi: http://www.ijhssnet.com/journals/Vol_5_ No_9_September_2015/8.pdf.
• Çetin, B., Doğan, T., & Sapmaz, F. (2010). Olumsuz Değerlendirilme Korkusu Ölçeği Kısa Formu’nun Türkçe Uyarlaması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Eğitim ve Bilim, 35, 205-216. Erişim adresi: http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/ EB/article/view/539/26.
• De Jong Gierveld, J. (1987). Developing and testing a model of loneliness. Journal of Personel Social Psychology, 53(1), 119-128. https://doi.org/10.1037//0022- 3514.53.1.119.
• Demir, A. (1990). Üniversite öğrencilerinin yalnızlık düzeylerini etkileyen bazı etmenler. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Deniz, M. E., Hamarta, E. veArı, R. (2005).An investigation ofsocialskills and loneliness levels of university students with respect to their attachment styles in a sample of Turkish students. Social Behavior and Personality, 33, 19-32. https://doi. org/10.2224/sbp.2005.33.1.19
• Dilbaz, N. (1997). Sosyal fobi. Psikiyatri dünyası, 1(1), 18-24. Erişim adresi: http://psiki- yatridizini.net/articles.aspx?journalid=21&year=1997&volume=1&number=1
• Doğan, T. (2009). Bilişsel ve kendini değerlendirme süreçlerinin sosyal anksiyete açısından incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Durak- Batıgün, A. (2008). İntihar olasılığı ve cinsiyet: iletişim becerileri, yaşamı sürdürme nedenleri, yalnızlık ve umutsuzluk açısından bir inceleme. Türk Psikoloji Dergisi, 23 (62), 65-75.
• Duy, B. (2003). Bilişsel-davranışçı yaklaşıma dayalı grupla psikolojik danışmanın yalnızlık ve fonksiyonel olmayan tutumlar üzerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Galioğlu, C. (2014). Beliren yetişkinlerin yalnızlık ve umutsuzluk düzeyleri ile aile işlevleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Mersin: Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Gençdoğan, B., & Ateş, B. (2017). Üniversite öğrencilerinin sosyal fobi ile başa çıkmalarında çözüm odaklı grupla psikolojik danışmanın etkisinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 188-203. https://doi.org/10.17679/ inuefd.306513
• Göçener, D. (2010). Üniversite öğrencilerinin güvenli bağlanma düzeyleri ile kişilerarası ilişki tarzları arasındaki ilişkiler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Görünmez, M. (2006). Bağlanma stilleri ve duygusal zekâ yetenekleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Griffin, D. V. ve Bartholomew, K. (1994). Models of the self and other: Fundamental dimensions underlying measures of adult attachment. Journal of Personality and Social Psychology, 67(3), 430-445. https://doi.org/10.1037/0022-3514.67.3.430
• Hamilton, C. E. (2000). Continuity and discontinuity of attachment from infancy through adolescence. Child Development, 71(3):690-4. https://doi.org/10.1111/1467- 8624.00177
• Helm, P. J., Jimenez, T., Bultmann, M., Lifshin, U., Greenberg, J., & Arndt, J. (2020). Existential isolation, loneliness and attchment in young adults. Personality and Individual Differences, 159, 1-8. https://doi.org/10.1016/j.paid.2020.109890
• Horzum Taylor, I. (2015). Facebook ve beğenilme güdüsü. International Journal of Social Sciences and Education Research, 1(4), 1216-1227. https://doi.org/10.24289/ ijsser.279131.
• İlhan, İ. (2012). Üniversite öğrencilerinde yalnızlık: Cinsiyet rolleri ve bağlanma stillerinin yalnızlığı yordama güçleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(4), 2377-2396.http://www.idealonline.com.tr/IdealOnline/pdfViewer/index.xhtml? uId=1792&ioM=Paper&preview=true&isViewer=true#pagemode=bookmarks
• Kandaz, H. (2018). Depresyon, benlik saygısı ve bağlanma stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karakuş, Ö. (2012). Ergenlerde bağlanma stilleri ve yalnızlık arasındaki ilişki. Toplum ve Sosyal Hizmet, 23(2), 33-46. https://dergipark.org.tr/tr/download/article- file/797258
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kaşıkara, G., & Doğan, U. (2017). Beğenilme arzusu: Ölçek geliştirme, güvenirlik ve geçerlik çalışması. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 51-60. https://doi.org/10.21666/muefd.345573
• Kentel, F. (2018). Türkiye'de aile olmak: İçerisi ve dışarısı arasında aile içi ilişkiler. Y. Esen & C. Nuhrat. (Editörler). Türkiye aile yapısı ileri istatistik analizi. Ankara: T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, s. 238-267’deki makale.
• Kılınç, H., & Sevim, S. A. (2005). Ergenlerde yalnızlık ve bilişsel çarpıtmalar. Anka- ra Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 38(2), 67-89. https://doi. org/10.1501/Egifak_0000000114
• Koçak, E. (2008). Ergenlerde yalnızlığın yordayıcısı olarak benlik saygısı, sürekli öfke ve öfke ifade tarzlarının incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Körler, Y. (2011). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin çeşitli değişkenler açısından yalnızlık düzeyleri ve yalnızlık ile sosyal duygusal öğrenme becerileri arasındaki ilişkiler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Leary, M. R. (1983). A brief version of the Fear of Negative Evaluation Scale. Personality and Social Psychology Bulletin, 9(3), 371-376. https://doi.org/10.1177/014616 7283093007
• Neto, F., & Barros, J. (2000). Psychosocila concomitants of loneliness among students of cape verde and portugal. Journal of Psychology, 134, 503-514. https://doi.org/10.1080/00223980009598232
• Özkaya, G. (2017). Üniversite öğrencilerinin yalnızlık düzeyleri ile umutsuzluk ve yaşam doyumu arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Peplua, L. A., & Perlman, D. (1982). Perspectives on loneliness. In L A Peplau & D Perlman (Ed.), Loneliness: A sourcebook of current theory, research, and therapy (pp. 1-18). New York, Wiley-Interscience.
• Pietromonaco, P. R., & Barrett, L. F. (2000). The internal working models concept: What do we really know about the self in relation to others? Review f General Psychology, 4(29), 155-175. https://doi.org/10.1037/1089-2680.4.2.155
• Rogers, C. (1994). Etkileşim grupları. Ankara: Ekin Yayınları.
• Sarıçam, H. (2011). Üniversite öğrencilerinin reddedilme duyarlılıkları ile benlik saygıları ve yalnızlık arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Satici, S. A. (2020). Hope and loneliness mediate the association between stress and subjective vitality. Journal of College Student Development, 61(2), 225-239. https://doi.org/10.1353./csd.2020.2019
• Sarıgül, Y. (2019). Psikoloji öğrencilerinin akıllı telefon bağımlılığı düzeyleri ile beğenilme arzusu ve yalnızlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: İzmir örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Mersin: Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Spence, R., Jacobs, C., & Bifulco, A. (2018). Attachment style, loneliness and depression in older age women. Ageing & Mental Health, 24(5), 837-839. https://doi.org/1 0.1080/13607863.2018.1553141
• Suri, S., Garg, S., & Tholia, G. (2019). Attachment style, perceived social supoort and loneliness among college students. International Journal of Innovative Studies in Sociology and Humanities (IJISSH), 4(5), 135-142. Erişim adresi: https:// philpapers.org/rec/SURASP
• Sümer, N., & Güngör, D. (1999). Yetişkin bağlanma stilleri ölçeklerinin Türk örneklemi üzerinde psikometrik değerlendirmesi ve kültürlerarası bir karşılaştırma. Türk Psikoloji Dergisi, 14(43) 71-106. Erişim adresi: http://www.nebisumer.com/wp- content/uploads/2016/01/Sumer-Gungor_baglanma_TPD1999_14_71-106.pdf.
• Şafak Soyaslan, Ö. (2019). Ergenlerde akran etkisine direnme: Türkçe uyarlaması, bağlanma ve reddedilme duyarlılığıyla ilişkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Şahin, D. (2019). Ergenlerde sosyal medyaya yönelik tutumların, yalnızlık, depresyon ve beğenilme arzusuyla ilişkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Lefkoşa: Yakın Doğu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şeremet, A. (2019). Güvensiz bağlanma ve yalnızlık arasındaki ilişkide duygu düzenlemenin aracı rolü. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tüzün, O., & Sayar, K. (2006). Bağlanma kuramı ve psikopatoloji. Düşünen Adam, 19(1), 24-39. Erişim adresi: https://www.bibliomed.org/mnsfull- text/43/2242010174219-1-4.pdf?1600370891
• Ünlü, F. (2015). Ebeveyni boşanmış bireylerde benlik saygısı, yalnızlık ve bağlanma stilleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Veale, D. (2003). Treatment of social phobia. Advances in Psychiatric, 9, 258- 264. Erişim adresi:http://veale.co.uk/PDf/Treatment%20of%20social%20phobia.pdf
• Watson, D., & Friend, R. (1969). Measurement of social-evaluative anxiety. Journal of Consulting and Clinicak Psychology, 33(4), 448-457. https://doi.org/10.1037/ h0027806
• Weeks,J. W., Heimberg, R. G., & Rodebaugh, T. L. (2007). The fear of positive evaluation scale: assessing a proposed cognitive component of social anxiety. Journal of Anxiety Disorders, 22(1), 44-55. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2007.08.002
• Wiseman, H., Mayseless, O., & Sharabany, R. (2005). Why are they lonely: Perceived quality of early relationshipswith parents, attachment, personality predispositions and loneliness in first year university students. Personality And Individual Differences, 40(2), 237-248. https://doi.org/10.1016/j.paid.2005.05.015
• Yıldız Akyol, E., & Işık, Ş. (2016). Romantik ilişkilerde umut: Bağlanma stilleri ve olumlu olumsuz duygu. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 16(2), 139-156. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/profile/Elvan_Akyol2/publication/341946253_ Romantik_iliskilerde_umut_baglanma_stilleri_ve_olumlu_olumsuz_duygu/ links/5edab8ea299bf1c67d46b077/Romantik-iliskilerde-umut-baglanma-stille- ri-ve-olumlu-olumsuz-duygu.pdf