TÜCCARZADE İBRAHİM HİLMİ ÇIĞIRAÇAN’IN “ÇOCUKLARA AHLAK DERSLERİ - MALUMAT-I AHLAKİYE” ESERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2021, Sayı: 85, 265 - 282, 31.03.2021

Mehmet Ali Er

Öz

Eğitimde öğrencilerin toplum tarafından kabul gören ahlaki değerlerle donatılması, o toplumun kültürünün devamında önemli rol oynamaktadır. Sağlıklı bir toplum inşası için bilgiye, güzel ahlakın da eşlik etmesi gerekmektedir. Dinî terbiyenin ve güzel ahlakın eksikliğinin millî terbiyeyede olumsuz yönde etkisinin olacağını belirten ve maarif alanında hizmet verenlerden biri de İbrahim Hilmi ÇIĞIRAÇAN’dır. Birçok eser telif eden İbrahim Hilmi’nin bu bağlamdaki bir çalışması da “Çocuklara Ahlak Dersleri” adlı eseridir. “Yazıldığı dönemin maarif nezaretinin en son müfredat programına göre tertip edilmiş ve en küçük çocukların seviye-i fikriyesine göre yazılmıştır” ifadesiyle meydana getirilmiş ve ibtidai mekteplerde bir ders kitabı olarak okutulmak için hazırlanmıştır. Kitap üç kısımdan oluşmuştur; birinci kısım sahip olması arzulanan ahlaki değerleri ve kaçınılması gereken davranışları (Malumat-ı Ahlakiye), ikinci kısım sağlığın korunması ve önemi (Malumat-ı Sıhhiye) ve son kısım ise vatandaşlık eğitimi (Malumat-ı Medeniye)dir. Bu çalışmada, “Malumat-ı Ahlakiye” olan birinci kısmı incelenecektir. 36 ana başlık ve 127 alt başlıktan oluşan birinci kısım; mutlu, çalışkan, ahlaklı bir birey ve Allah’a iyi bir kul yetiştirmek amacıyla yazılmıştır. Sade bir dille yazılan eserde, her bir ana başlığın altına konuyla ilgili birkaç alt başlık verilmiş ve yer yer bu konular tarihî olaylarla, hikâyelerle, atasözleriyle, deyim ve hadislerle desteklenmiştir. Çocuğun konuyu pekiştirmesi için konuların sonuna konuyla ilgili olan “Sualler” başlığı altında sorular eklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tüccarzade İbrahim Hilmi, Çocuklara Ahlak Dersleri, Malumatı Ahlakiye, Ahlak, Değerler Eğitimi.

Kaynakça

• Aksoy, Ö. A. (1994). Atasözleri ve deyimleri sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Kitapevi.
• Albayrak, N. (1993). İbrahim Hilmi ÇIĞIRAÇAN. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 8, 299-300.
• Bilmen, Ö. N. (1967). Dini ve felsefi ahlak lügatçesi. İstanbul: Bilmen Yayınevi.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-. Sahihul Buhari. Dâru İbni Kesir, 1423/2002.
• Çığıraçan, İ. H. (1328). Çocuklara ahlak dersleri – Malumatı ahlakiye. İstanbul: Sırat-ı Müstakim Matbaası.
• Çığıraçan, İ. H. (1332). Çocuklara ahlak dersleri – Malumatı ahlakiye. İstanbul: Şems Matbaası.
• Ekşi, H. (2003). Temel insani değerlerin kazanılmasında bir yaklaşım: Karakter eğitimi programları. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 79-96.
• Er, M. A. ve Ulaş, A. H. (2020). İlkokul 4. sınıf öğrencilerine yardımlaşma ve saygı değerlerinin kazandırılmasında drama etkinliklerinin etkililiği. EKEV Akademi Dergisi, 81, 209-228.
• Erşahin, İ. (2004). Tüccarzade İbrahim Hilmi Çığıraçan hayatı ve eğitim görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2017). Müfredatta yenileme ve değişiklik çalışmalarımız üzerine. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_07/18160003_basin_aciklama- si-program.pdf adresinden 16 Mayıs 2020’de edinilmiştir.
• Topçu, N. (2016). Türkiye’nin maarif davası. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (2020). Güncel Türkçe sözlük, https://sozluk.gov.tr/?kelime=ahlak%20 adresinden 31 Mayıs 2020’de alınmıştır.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (5. Baskı), Ankara: Seçkin Yayıncılık.