HASAN BASRİ ÇANTAY: BİR PSİKOBİYOGRAFİ DENEMESİ

Yıl 2015, Sayı: 62, 251 - 268, 30.04.2015

Orhan Gürsu

Öz

On dört asırlık İslam medeniyetini doğru okumanın yollarından birisi de bu medeniyetin yetiştirdiği mümtaz şahsiyetleri ele alıp incelemektir. Çünkü her medeniyet kendisini oluşturan din, kültür, gelenek, tarih gibi unsurların yanı sıra yetiştirdiği örnek insan modelleri sayesinde varlıklarını sürdürebilmiştir. Bilhassa milletlerin buhranlı dönemlerinde bu şahsiyetlerin topluma yön veren, mücadele azmini güçlendiren, sürükleyici güç ve motivasyon faktörü olmaları onları daha da önemli kılmaktadır. Zor zamanlarda bu sorumluluğu yüklenmek medeniyetin, geleneğin, inancın devamını sağlamak açısından hayati bir rol üstlenmek anlamına da gelmektedir. Bu çalışmada geleneksel ve kültürel değerlerimizin psikolojik yapıtaşlarını ortaya koyan İslam âlimlerinden biri olan Hasan Basri Çantay'ın zor zamanların insanı olarak geçirdiği sıkıntılar, intihar düşüncesi ve zihinsel yorgunluğu ele alınacaktır. Aynı zamanda Hasan Basri Çantay'ın döneminde yaşamış olan Mehmet Akif Ersoy, Elmalılı Hamdi Yazır gibi aydınlarımızdan da bu bağlamda örnekler verilecektir. Çalışmanın ikinci kısmında gayesi insan davranışlarını açıklama ve anlama olan modern psikoloji biliminin verileri ışığında bu bilgiler ele alınıp analiz edilecek, varoluşçu psikoterapinin gösterdiği nihai dört kaygıdan biri olan; kaygı ve ölüm kaygısı ve ayrıca kültürel psikiyatri çerçevesinde Hasan Basri Çantay'ın intihar düşüncesi ve zihinsel yorgunluğunun nedenleri tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hasan Basri Çantay, Psikoloji, Varoluşçu Psikoterapi, Zihinsel Yorgunluk, Bunalım

Kaynakça

• Anderson, William, James, “Psikobiyografinin Metodolojisi”, Çev. Gökhan Kağnıcı, Tarih Okulu Dergisi, İzmir, 2010, S. 7, s. 77-97
• Ayhan, Halis, Türkiye'de Din Eğitimi, İstanbul: Dem yay., 2004.
• Beyazyüz, Murat, Cemil Meriç’in Psikolojisi, Ankara: Aşina Kitaplar Yayınları, 2007.
• Blankenship, Kelly, M., Anxiety Disorders, (İn Psychiatry Of İntellectual Disability: A Practical Manual), Ed. Julie, P., Gentile, Wiley-Blackwell İnc., NJ, USA. 2012.
• Budak, Selçuk, Psikoloji Sözlüğü, Bilim ve Ankara: Sanat Yay., 2000.
• Buhari, Kitabu't-Tabir, Trs.,1 Çantay, Hasan Basri, Kara Günler ve İbret Levhaları, İstanbul: Ahmed Said Matbaası, 1964.
• Çetin, Özer, “Hasan Basri Çantay'ın Kişiliği”, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Diyarbakır, 2010, C. 12, Sayı: 2, 1-31
• Derman, M., Uğur, Ömrümün Bereketi, İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 2011.
• Düzdağ, M. Ertuğrul, Mehmed Akif Mısır Hayatı ve Kur'an Meali, 3. Baskı, İstanbul: Şule Yay., 2009.
• Frankl, Victor, Duyulmayan Anlam Çığlığı, (Çev. Selçuk Budak), Ankara: Öteki Yay., 1994.
• Frankl, Victor, İnsanın Anlam Arayışı, (Çev. Selçuk Budak), Ankara: Öteki Yay., 1995.
• Freedheim, D., K., Weiner, İ., B., Handbook Of Psychology, Volume 1, New Jersey: John Wiley And Sons İnc., 2003.
• Freeman, Arthur, Encyclopedia of Cognitive Behavior Therapy / Ed. By Arthur Freeman, Springer Science, Inc., New York: Business Media, USA, 2005.
• Freud, Sigmund, İnhibitions, Symptoms And Anxiety, Ed. by: Alix Strachey, Alan Tyson, London: The Hogart Press, 1959.
• Freud, Sigmund, Civilization and İts Discontents, Ed. By: James Strachey, New York: Norton Company İnc., 1962.
• Freud, Sigmund, Uygarlık, Din ve Toplum, Çev. Selçuk Budak, Ankara: Öteki Yay., 1995.
• Güzel, Ahmet, Mim Ha Mim Dal, (Siret-i Nebi), Konya: Kitap Dünyası Yay., 2012. Hanbel, Ahmed B., III, 325-377
• Hökelekli, Hayati, Ölüm, Ölüm Ötesi Psikolojisi ve Din, İstanbul: DEM Yay., 2008.
• Hökelekli, Hayati, İslam Psikolojisi Yazıları, İstanbul: DEM Yay., 2009.
• Işık, Emin, “Çantay, Hasan Basri”, DİA Maddesi, http://www.islamansiklopedisi.info/s. 1993, 218-219.
• Karaca, Faruk, Ölüm Psikolojisi, İstanbul: Beyan Yay., 2000.
• Karamustafa, Ahmet, T., "Yeni Bir Felsefesi Arayışı ve Elmalılı Hamdi Yazır", Osmanlı Devletinde Din ve Vicdan Hürriyeti, Tartışmalı İlmi Toplantılar Dizisi, No: 33, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2000, 289-295.
• Kelly, M., Blankenship, Anxiety Disorders, (İn Psychiatry Of İntellectual Disability: A Practical Manual), Ed. Julie, P., Gentile, Wiley-Blackwell İnc., NJ, USA, 2012.
• Kleinman, Arthur, "Tehlike, Sinirlilik ve Etnografi", Kültür ve Ruh Sağlığı İçinde, Çev. Sabir Yücesoy, İstanbul: Metis Yay., 2012, 15-33
• Kleinman, Joan, "Çin'de İntihar ve Toplumsal Acılar", Kültür ve Ruh Sağlığı İçinde, Çev. Sabir Yücesoy, İstanbul: Metis Yay., 2012, 227-240.
• May, Rollo, Varoluşun Keşfi, Çev. Aysun Babacan, İstanbul: Okuyanus Yay., 2012.
• Nursi, Bediüzzaman, S., Tarihçe-i Hayat, 5. Baskı, İstanbul: RNK Neşriyat, 2008 Öztürk, Orhan, Ruh Sağlığı ve Bozuklukları, 5. Basım, Ankara: Hekimler Yayın Birliği, 1994.
• Parman, Talat, "Bugün Psikanalizi Tartışmak", Cogito Dergisi, 2006, S. 49, Kış, YKY Yay., İstanbul, 67-75.
• Salecl, Renata, Kaygı Üzerine, Çev. Barış Engin Aksoy, İstanbul: Metis Yay., 2013.
• Thackery, Ellen & Harris, Madeline, The Gale Encyclopedia of Mental Disorders, volume 1, The Gale Group, Inc, USA, 2003.
• Turkington, Carol, The Encyclopedia Of The Brain And Brain Disorders, Second Ed., New York: Fact On File İnc., 2002.
• Uğur, Mücteba, Hasan Basri Çantay, Ankara: TDV Yay., 1994.
• Volkan, D., Vamık, Körü Körüne İnanç, Çev. Özgür Karaçam, 2. Baskı, İstanbul: Okuyanus Yay., 2009.
• Yalom, İrvin, Varoluşçu Psikoterapi, Çev. Zelih İyidoğan Babayiğit, İstanbul: Kabalcı Yay., 2000.
• Zarifoğlu, Cahit, Konuşmalar, İstanbul: Beyan Yay., 2006.
• Zimbardo, Philip, G., Psychology and Life, Tenth Edition, USA: Scott, Foresman and Company, 1979, s. 483.
• http://www.milligazete.com.tr/haber/Basini_yastiga_koydugunda_meleklerin_usustugu_ munevver/206925 . 25.03.2015’te alınmıştır.
• http://yenisafak.com.tr/arsiv/2003/haziran/29/hkaraman.html.25.03.2015’te alınmıştır