BİR İSLÂM MEDENİYETİ ŞAİRİ OLARAK SA‘DÎ-Yİ ŞÎRÂZÎ’NİN POETİKASI

Yıl 2016, Sayı: 66, 433 - 462, 28.04.2016

Musa Balcı

Öz

Bir İslâm/insan medeniyeti şairi olan Sa‘dî üzerine bugüne kadar çok sayıda çalışma yapılmıştır. Fakat bu çalışmalarda onun hem şiir hem de hikâye anlayışı üzerine poetik manada pek durulmamıştır. Oysa Sa‘dî’nin Bostân ve Gülistân eserlerinin farklı yerlerinde,şairin şiir anlayışı, amacı, yöntemi, kaynakları, edebiyata ve şiire bakışı gibi birçok konuya dair önemli bilgiler yer alır. Hikâyeler üzerinden insanlara mesajını aktarmak Sa‘dî’nin en bilinen özelliğidir. O, hikâyeyi “fikrimin gelini” diye tarif etmiştir. İnsanların hikâyelerini dinlemek için gerektiğinde uzun seyahatler Sa‘dî, eserlerinde okuyucuya daha etkin ulaşabilmek için kendini tenkit edebilecek kadar da samimi bir dil kullanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sa‘dî, Poetika, Gülistân, Bostân, Fars Şiiri.

Kaynakça

• Aristoteles, Poetika, Çev.: İsmail Tunalı, Remzi Kitabevi, Haziran 2002.
• Balcı, Musa, Taşa Kazınmış Sözler: İslâm Öncesi Fars Öğüt Edebiyatı, Büyüyenay Yayınları, İstanbul 2016.
• Çiçekler, Mustafa, “Sa‘di”, DİA, TDV Yayınları, Ankara 2008, C. XXXV, s.407.
• Çiftçi, Hasan, Klasik Fars Edebiyatında Hiciv ve Sosyal Eleştiri, Kültür Bak. Yay., Ankara 2002. ________, “Sa‘dî-yi Şîrâzî’de Medrese İmajı”, Medrese Geleneği ve Modernleşme Sürecinde Medreseler Sempozyumu II, Muş Alparslan Üniversitesi Yay. 2012.
• Devletşah, Şair Tezkireleri, Çev., Necati Lugal, Pinhan Yayınları, İstanbul 2011, s.276.
• Doğan, Muhammet Nur, Fuzulî’nin Poetikası, Yelkenli Yayınları, İstanbul 2009.
• Ersoy, Mehmed Âkif, Safahat, (tıpkı basım) Hazırlayan: M. Ertuğrul Düzdağ, Çağrı Yay., İstanbul 2000.
• Hürremşâhî, Bahauddîn, “Bâ Sâ’dî İhsâs-i Muâsırbuden Dârîm”, Rûznâme-yi Şerk, S. 2209, 1393 hş,
• İlaydın, Hikmet, “Önsöz”, Bostân, , MEB Yayınları, İstanbul 2001.
• ________, “Önsöz”, Gülistân, MEB Yayınları, İstanbul 1997.
• İnalcık, Halil, Şair ve Patron, Doğu Batı Yay., Ankara 2005.
• Kanar, Mehmet, “Sunuş”, Gülistân, Şule Yayınları, İstanbul 2013.
• Kaplan, Mehmet, Hikâye Tahlilleri, Dergâh Yayınları, İstanbul 2004.
• Kılıç, Mahmut Erol, Sufi ve Şiir (Osmanlı Tasavvuf Şiirinin Poetikası), İnsan Yayınları, İstanbul 2004.
• Kırlangıç, Hicabi, “Câmî’nin Şiir Görüşü”, Nüsha, S.1, Ankara 2001.
• ________, “Sunuş”, Gülistân, Kapı Yayınları, İstanbul 2012, s. 19-33.
• Koç, Turan, İslâm Estetiği, İsam Yayınları, İstanbul 2009.
• Kur’ân-ı Kerim ve Muhtasar Meâli, Hayrat Neşriyat, İstanbul 2001.
• Lawrence, James Cooper, “Bir Kısa Hikâye Kuramı”, Çev.: Lâle Demirtürk, Türk Dili Dergisi, S. 454, Ankara 1989.
• Meriç, Cemil, Bir Dünyanın Eşiğinde, İletişim Yayınları, İstanbul 1998.
• ________, Kırk Ambar I, İletişim Yay., İstanbul 2008.
• Moran, Berna, Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İletişim Yay., İstanbul 2008.
• Okay, Orhan, Poetika Dersleri, Hece Yayınları, Ankara 2004.
• Olgun, İbrahim, “Türkçe Sadi ve Hafız Çevirileri”, Türk Dili Dergisi, S. 322, Ankara 1978.
• Özdenören, Rasim, Yazı, İmge ve Gerçeklik, İz Yayınları, İstanbul 2006.
• Ross, James, “An Essay on the Life and Genius of Sheik Saadi”, The Gulistan or Rose Garden, Saadi, Tarnslated: Francis Gladwin, Boston 1865.
• Sazyek, Hakan, “Poetika Kavramı ve Yeni Türk Edebiyatında Manzum Poetik Ön Sözler”, Türk Dili, S. 577, Ocak 2000, s. 10-22.
• Şâyegân, Dâryûş, “Pedîdârşinâsî-yi Âgâhî-yi Îrânî”, Rûznâme-yi Şerk, Sayı: 2141, 1393 hş.
• Şîrâzî, Sa‘dî-yi, Bostân (Farsça basım), Hazırlayan ve Notlandıran: Gulamhuseyn Yûsufî, Tahran 1375 hş
• ________, Bostân, Çeviren: Hikmet İlaydın, MEB, İstanbul 2001.
• ________, Gülistân (Farsça basım), Hazırlayan ve Notlandıran: Gulamhuseyn Yûsufî, Tahran 1377, hş.
• ________, Gülistân, Çeviren: Hikmet İlaydın, MEB, İstanbul 1997.
• Tosun, Necip, Doğu’nun Hikâye Kuramı, Büyüyenay Yayınları, İstanbul 2014.
• Yazıcı, Tahsin, “Sadi” İslam Ansiklopedisi, MEB Yayınları, Ankara 1997.
• Yetiş, Kâzım, Nâmık Kemal’in Türk Dili ve Edebiyatı Üzerine Görüşleri, İst. Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1989.
• Yûsufî, Gulamhuseyn, “Cihan-e Matlûb-e Sa‘dî Der Bûstân”, Bostan (Farsça Basım), Tahran 1359 hş.
• ________, “Ustâd-e Sohen”, Gülistân (Farsça Basım), Tahran 1377 hş.
• Şahinoğlu, M. Nazif, “Sad’i-i Şîrâzî’de Tasavvuf”, Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyet Fakültesi Ataştırma Dergisi (Ahmet Caferoğlu Özel Sayısı), Fasikül: I, Ankara 1979, C. 15, S. 10.
• Yıldırım, Nimet, Sa‘dî-yi Şîrâzî’nin Bostân ve Gülistân’ında Sözdizimi, (Basılmamış Doktora Tezi), Erzurum 1996.