ENERJİ FİYATLARINDAKİ DEĞİŞİMİN HİSSE SENEDİ FİYATLARINA ETKİSİ: BİST ELEKTRİK ENDEKSİ ÜZERİNE BİR UYGULAMA

Yıl 2020, Sayı: 82, 119 - 138, 22.06.2020

Fatih Gürlevik Sümeyra Gazel

Öz

Bu çalışmada Borsa İstanbul’da işlem gören elektrik endeksi ile enerji fiyatları arasındaki etkileşim asimetrik ilişkileri de modele dâhil edebilen Doğrusal Olmayan Gecikmesi Dağıtılmış Otoregresif Model (Nonlinear Autoregressive Distributed Lag – NARDL) ile incelenmiştir. Veri seti Mart 2010-Mart 2019 dönemi üçer aylık elektrik endeksi ve enerji fiyatlarından oluşmaktadır. Bağımlı değişken olarak BİST Elektrik Endeksi (XELKT), bağımsız değişken olarak elektrik fiyatları (EL), gaz fiyatları (GAS) ve brent petrol fiyatları (BR) alınmıştır. NARDL sınır testi sonuçlarına göre uzun dönemde BIST Elektrik Endeksi ile gaz fiyatları arasında negatif yönlü ve anlamlı bir ilişki bulunmuştur. BIST Elektrik Endeksi ile elektrik fiyatları ve brent petrol fiyatları arasında ise uzun dönemde anlamlı bir ilişkiye rastlanamamıştır. Hata düzeltme modeli sonuçlarına göre ise uzun dönemli sonuçların aksine neredeyse tüm bağımsız değişkenler ile BİST Elektrik Endeksi arasında ilişki bulunmuştur. Kısa dönemde BİST Elektrik Endeksi (XELKT) ile elektrik fiyatlarının pozitif bileşenleri (EL+) ve BR arasındaki ilişki pozitif yöndedir. Kısa dönemde BİST Elektrik Endeksi (XELKT) ile elektrik fiyatlarının negatif bileşenleri (EL-) ve GAS değişkenlerinin ilişkisi ise gecikmelere bağlı olarak pozitif veya negatif yönde olabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

BIST, Hisse Senedi, Elektrik Endeksi, Doğrusal Olmayan Gecikmesi Dağıtılmış Otoregresif Model (NARDL), Enerji fiyatları

Kaynakça

• Akel, V., Gazel, S. (2014). Döviz kurları ile BİST sanayi endeksi arasındaki eşbütünleşme ilişkisi: Bir ARDL sınır testi yaklaşımı. Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi, 44, 23- 42.
• Akgün,A. (2006). Petrol fiyatlarındaki değişimlerin İMKB-100 endeksine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aktaş, M., Akdağ, S. (2013). Türkiye’de ekonomik faktörlerin hisse senedi fiyatları ile ilişkilerinin araştırılması. International Journal of Social Science Research, 2(1), 50-67.
• Apaydın, Ş. (2019). Türkiye’de sermaye akımlarının ekonomik büyüme üzerindeki asimetrik etkileri. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 4(1), 1-16.
• Apaydın, Ş., Güngör, A. & Taşdoğan, C. (2019). Türkiye’de yenilenebilir enerji tüketiminin ekonomik büyüme üzerindeki asimetrik etkileri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6 (1), 117-134. Doı: 10.30798/Makuiibf.505104
• Basher, S. A., Sadorsky, P. (2006). Oil price risk and emerging stock markets. Global Finance Journal, 17(2), 224-251.
• Bayram, O., Uca, H. (2019). Türkiye’de para talebi fonksiyonunun belirlenmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (59), 1-12.
• Brown, R.L., Durbın, J., Evans, J.M. (1975). Techniques for testing the constancy of reg- ression relationships over time. Journal of The Royal Statistical Society B, 37, 149- 163.
• Ceylan, F., Tüzün, O., Ekinci, R., Kahyaoğlu, H. (2016). Tüketici kredileri ile paranın dolanım hızı arasındaki asimetrik ilişki: türkiye üzerine bir uygulama. İnsan Ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(7), 2342-2357.
• Cong, R.G., Wei, Y.M., Jiao, J.L., Fan, Y. (2008). Relationships between oil price shocks and stock market: An empirical analysis from china. Energy Policy, (36), 3544- 3553.
• Çağlayan, E. (2006). Enflasyon, faiz oranı ve büyümenin yurtiçi tasarruflar üzerindeki etkileri. Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 21(1), 423-438.
• Dursun, A., Özcan, M. (2019). Enerji fiyat değişimleri ile borsa endeksleri arasındaki ilişki: OECD ülkeleri üzerine bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (82), 177-198.
• Engle, R. F., Granger C. W.J. (1987). Cointegration and error correction: representation, estimation and testing. Econometrica, 55, 251–76.
• Ertek T. (1996). Ekonometriye giriş, İstanbul: Beta Yayınları, 62, İşletme-Ekonomi Dizisi, 64.
• Eryiğit, M. (2009). Effects of oil price changes on the sector ındices of Istanbul stock e xchange. International Research Journal of Finance And Economics, 25, 209-216.
• Faff, R.W., Brailsford T.J. (1999). Oil price risk and the australian stock market. Journal of Energy Finance and Development, (4), 69-87.
• Gay, R. D. (2008). Effect of macroeconomic variables on stock market returns for four emerging economies: brazil, russia, ındia and china. International Business and Economics Research Journal, 7(3), 1-8.
• Güler, S., Ramazan, T. , Orçun, Ç. (2010). Petrol fiyat riski ve hisse senedi fiyatları arasındaki ilişkinin belirlenmesi: Türkiye’de enerji sektörü üzerinde bir uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(4), 297-315.
• Güngör, B., Kaygın, C. Y. (2015). Dinamik panel veri analizi ile hisse senedi fiyatını etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(9), 149-168.
• Gürlevik, F. (2019). Enerji fiyatlarındaki değişimin hisse senedi fiyatlarına etkisi: BİST elektrik endeksi üzerine bir uygulama. Yozgat: Yozgat Bozok Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hamilton, J. D. (2009). Causes and consequences of the oil shock of 2007-08. National Bureau of Economic Research, 215-283.
• Henriquesi I., Sadorsky, P. (2008). Oil prices and the stock prices of alternative energy companies. Energy Economics, 30, 998-1010.
• Huang, R.D., Faff R.W., Masulis, H.R. (1996). Stoll energy shocks and financial markets, Journal of Futures Markets, 16, 1-27
• Johansen, S., (1988). Statistical analysis of cointegration vectors. Journal of Economics Dynamic and Control, 12(2-3), 231–254.
• Jones, C. M., Kaul G. (1996). Oil and the stock markets. Journal of Finance, 51, 463- 491.
• Karamelikli, H. (2018). Dolaylı ve dolaysız vergilerin ekonomik aktiviteler üzerindeki simetrik ve asimetrik etkileri. Maliye Finans Yazıları, 95-110.
• Narayan, P. K., Smyth R. (2006). What determines migration flows from low-ıncome to high-ıncome countries? An empirical investigation of fiji-u.s. migration 1972- 2001. Contemporary Economic Policy, 24(2), 332-342.
• Oberndorfer, U. (2009). Energy prices, volatility, and the stock market: Evidence From The Eurozone. Energy Policy, 37(12), 5787-5795
• Özdamar, G. (2015). Türkiye ekonomisinde döviz kuru geçiş etkisi: ardl-sınır testi yaklaşımı bulguları. Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(32), 66-97.
• Öztürk, M. B., Gümüş, G. K., Taşkın, F. D., Çağlı, E. Ç. (2013). Petrol ve doğalgaz fiyatları ile imalat ve kimya-petrol-plastik sektörlerinin endeksleri arasındaki ilişki. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 64- 74.
• Park, J., Ratti, R. A. (2008). Oil price shocks and stock markets in the U.S. and 13 european countries. Energy Economics, 30, 2587-2608.
• Pesaran, M. H., Shin, Y., Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16, 289-326.
• Sadorsky, P. (1999). Oil price shocks and stock market activity. Energy Economics, 21(5), 449-469.
• Sadorsky, P. (2001). Risk factorsin stock returns of canadian oil and gas companies. Energy Economics, 23(1), 17-28.
• Sadorsky, P. (2003). The macroeconomic determinants of technology stock price volatility. Review of Financial Economics, 12(2), 191-205.
• Sayılgan, G., Süslü, C. (2011). Makroekonomik faktörlerin hisse senedi getirilerine etki- si: Türkiye ve gelişmekte olan piyasalar üzerine bir inceleme. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar 5(1), 73-96.
• Shin, Y., Yu, B., Greenwood-Nimmo, M. (2014). Modelling asymmetric cointegration and dynamic multipliers in an ardl framework. In: Horrace, W.C. & Sickles, R.C. (Eds.), Festschrift in Honor of Peter Schmidt. Springer Science & Business Media (281-314), New York (NY).
• Tarı R. (1999). Ekonometri, İstanbul: Alfa Yayınları-609, İktisat Dizisi No:032.
• Uslu, E. (2011). Bitkisel ve hayvansal üretim serilerinin birim kök özellikleri: 1925 - 2008 Türkiye örneği. Dicle Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Der- gisi, 1(2), 86-97.